آیین طشت گذاری سنتی خو گرفته با روح و روان مردمان این سامان است كه هر ساله برپاداشت آن زنگ محرم را به صدا در می آورد.
در واقع طشت گذاری طلیعه كاروان حزن و اندوه و سوگواری های ایام محرم در منطقه تالش محسوب می شود.
این آیین سنتی در مراسم ماه محرم در مناطق غرب گیلان از دیرباز ، جایگاه ویژه ای برای خود یافته است.
با برگزاری آیین طشت گذاری یا طشت گردانی كه معمولا در سه روز آخر ذیحجه برگزار می شود ، مراسم رسمی ماه محرم و عزاداری های حسینی آغاز می شود.
در ارتباط با علت و دلیل برگزاری مراسم طشت‌گذاری نظرات و احتمالات مختلفی وجود دارد.
عده‌ای اعتقاد بر این دارند كه با انجام این مراسم ، اهمیت آب و جایگاه آن در حادثه كربلا مورد توجه قرار می‌گیرد.
برخی از مورخان نیز با توجه به مسیر حركت كاروان حضرت حسین بن علی(ع) از مكه به سمت كربلا می‌گویند: براساس روایت‌های تاریخی ، در مسیر راه كاروان كربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا ، سربازان حر بن یزید ریاحی در منطقه‌ای به نام زباله ، راه بر كاروان امام (ع)بسته و حركت آن را متوقف ساخته‌اند و در این محل ، سالار شهیدان ب‌رغم كمبود آب به كاروانیان خود دستور می‌دهند كه طشت‌ها توسط آبهای موجود در مشك‌های كاروان شهدای كربلا پر شود كه هم یاران امام حسین(ع) و هم سربازان حر از آن استفاده نمایند و نیز احشام موجود در هر دو كاروان نیز سیراب شوند.
به نظر می‌رسد این سنت با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است.
بر اساس روایت‌ها ، امام سوم شیعیان در روز 27 ذیحجه آب مشك‌ها را در طشت‌ها ریخته و لشكر حر و اسبان سپاه او را سیراب می‌كنند.
برخی می گویند كه طشت ها در این آیین ، نماد مشك پر آب حضرت عباس(ع) علمدار كربلا و نیز سمبل تشنگی اصحاب امام حسین(ع) است و دست هایی كه به زیارت و تبرك طشت ها می روند ، نماد تجدید بیعت با قیام كربلا و پاسخی بر ندای 'هل من ناصرا ینصرنی' سالار شهیدان است.
در هر صورت عزاداران محرم ، فرارسیدن این ایام را با به جا آوردن آیین سنتی طشت گذاری و یا طشت گردانی آغاز می كنند تا عاشقان كوی محرم ، دل خود را در این ایام صیقل داده و روح خود را صفا دهند.
امروزه اغلب مساجد تالش مراسم طشت گذاری را برگزار می كنند به طوری كه برای برگزاری آن ، همه اهالی محل از زن و مرد و پیر و جوان ، شركت می كنند .
همه ساله در آستانه محرم ، با آماده سازی مسجد ، قول و قرار برگزاری مراسم طشت گذاری توسط ریش سفیدان و بزرگان محل و هیات امنا گذاشته می شود.
وقتی روز طشت گذاری فرا رسید ، اهل محل همه در جلوی مسجد جمع می شوند و با اجتماع دسته هاي زنجیرزني و سینه زني ، عزاداران و محبان عترت پیامبر ، با نوحه سرایی و نواختن طبل و شیپور و حمل علمهای عزاداری ، در كوچه و خیابان محل به همراه طشت هایی كه اغلب از جنس برنز یا مس ساخته شده ، حركت می كنند.
در این آیین طشت ها به طور معمول بر دوش ریش سفیدان هر محله حمل مي شود و آنها ، طشت را به مسجد می برند و بعد از عزاداری و گرداندن طشت در مسجد ، آن را در جاي مخصوص خود قرار می دهند و سپس آنرا پر از آب می كنند.
از آب این طشت ها ، بیشتر حاضران و عزاداران به عنوان تبرك و جهت برآورده شدن حاجاتشان می نوشند.
در مواردی نیز ممكن است طشت ها پیش از آغاز رسمی در خانه ای كه صاحب آن نذر كرده ، قرار داشته باشد كه در این صورت نیز دسته های عزادار ، به آن خانه مراجعه كرده و پس از انجام عزاداری ، طشت ها را برداشته و به طرف مكان برگزاری مراسم می برند.
بعد از عزاداری ، ریش‌سفیدان و عاشقان حسین(ع) در هر محله ، طشت‌ها را بر دوش حمل كرده و وارد مساجد می‌شوند.
حاضران در مسجد به احترام سالار شهیدان به پا خواسته و در جلو آنها عزاداران و سینه زنان با شعار 'الدخیل یا ابوالفضل' ، سینه زنی كرده و اشك ماتم می ریزند.
محل قرار گرفتن طشت در مساجد شهر نیز جایگاهی خاص است و سكوهایی كه برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد ، یكی از ویژگی‌های معماری مساجد این منطقه محسوب می شود.
البته امروزه مراسم طشت گذاری در واقع مراسمی برای اعلان عمومی فرا رسیدن ماه محرم و آغازی بر برنامه های ویژه مسجد است.
طشت هایی كه روز طشت گذاری در بین دسته های عزاداری مراسم طشت گذاری به حركت در می آیند ، معمولا در دستان اعضای هیات امنای مساجد و برای دریافت نذورات اهالی برای مسجد مربوط استفاده می شوند .
از رسوم دیگری كه امروزه متداول شده ، ادای قربانی در جلوی دسته های عزاداری و یا طشت این آیین است.
در این آیین افرادی كه برای مقاصد خاصی نذری دارند ، بعد از برآوردن حاجات و یا برای گرفتن حاجات خود ، گوسفندی را در جلوی دسته عزاداری مراسم طشت گذاری قربانی كرده و گوشت آن را در بین فقرا و اهالی محل تقسیم می كنند.
در هر صورت آنچه كه ماندگاری این آیین سنتی را همانند دیگر آیین های محرم و عاشورا موجب شده ، شور و عشق و ارادت به سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است.ك4
سیدجلال سیدمحمدی
7106 / 535/604/506
تالش ـ آيين سنتي و مذهبي طشت گذاري در شهرستان تالش كه همه ساله در آستانه آغاز ماه محرم اجرا مي شود ، سنتي ديرين كه برخاسته از شور و عشق به محرم و كربلا و حماسه هاي جاودان آن است.
