استاد فرشچیان از هنرمندان شاخص و پیشكسوتی است كه به خاطر آثار ماندگاری كه در عرصه مینیاتور خلق كرده، نه تنها در ایران بلكه در عرصه هنر جهانی نامی آشنا دارد.
وی كه به خاطر باورهای قلبی، علاوه بر رویكرد هنری، آثار خود را با رنگ و بوی معنوی و مذهبی درآمیخته، به خاطر دلدادگی به ائمه اطهار(ع) آثار دینی و ماندگار بسیاری خلق كرده است كه 'ضامن آهو'، 'پنجمین روز آفرینش'، 'غدیرخم' ،'امام زمان(عج)' و 'حضرت علی اصغر(ع)' از جمله آنها است.
اما بدون اغراق بیشتر هنرمندان، هنردوستان و اقشار مختلف با شنیدن نام این هنرمند برجسته، تابلوی 'عصر عاشورا'ی وی در مقابل دیدگانشان ترسیم می شود.
این تابلوی مذهبی كه با تكنیك اكرلیك در اندازه 98 در 74 سانتی متر به تصویر در آمده، اكنون در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می شود.
این اثر ماندگار، علاوه بر دربرداشتن ویژگی های هنری و زیبایی شناختی هنر ایرانی نگارگری، درعین حال تصویری روایی از یك واقعه مهم در تاریخ اسلام است.
این هنرمند چیره دست با به كارگیری رنگ های سرد اما پخته برای اثرگذاری بیشتر تابلو در كادری افقی، از غم جانكاه واقعه عاشورا به خوبی خبر می دهد.
'عصر عاشورا' صحنه بازگشت 'ذوالجناح' اسب حضرت امام حسین(ع) از میدان نبرد را به سوی خیمهها نشان می دهد. مركبی كه حامل پیغامی برای اهل خیمه و زنان و كودكان دشت نینواست.
'ذوالجناح' این اسب بی سوار، در حالیكه زخم هایی برپیكرش نشسته به سمت خیمه روان شده و با خود خبر شهادت شهید راه آزادگی را برای زنان و كودكان سپاه اسلام به همراه دارد.
زنان و كودكانی سیاه پوش كه پدران، همسران و برادران خود را در نبرد حق و باطل از دست داده اند، گرداگرد 'ذوالجناح' جمع شدند و در حال شیون هستند.
از میان زنانی كه فرشچیان به نشانه احترام تصویر چهره هیچ كدام را ترسیم نكرده، یك نفر به اسب بی سوار نزدیك تر است و این زن در ذهن مخاطب حضرت زینب(س) است. كسی كه رسالت روایت كردن آنچه در كربلا گذشت را بردوش دارد.
فرشچیان همه عناصر را در این تابلو در حال سوگواری كشیده است، حتی 'ذوالجناح' هم با پریشانی و آشفتگی موهایش، حالت محزون چشمانش و سری كه رو به پایین دارد، برای این مصیبت بزرگ غمگین است.
از جمله ویژگی های این تابلو این است كه همه خطوط سیاه و سفید اثر، منحنی و مدور است، در واقع هنرمند به نشانه بی تابی و چرخش افراد حول محوری برای سوگواری از این شیوه برای كار خود استفاده كرده است.
فرشچیان درباره این ویژگی تابلویش گفته است: زندگی در حال چرخش و گردش است و تمام هستی در حال حركت بر سیری دایره وار است.
گرچه هیچ تصویری از شخصیت اصلی یعنی امام حسین(ع) در این تابلو به چشم نمی خورد، اما تمام نشانه ها به خوبی پیام و حرف كربلا را فریاد می زند و این هنر خالق اثر است.
گرفتگی هوا به نشانه غروب آفتاب، گرد و غبار پس زمینه، پرنده سفید زخمی كنار تصویر و نیام خالی از شمشیر و تیردان بدون تیر، همه و همه از جمله عناصری هستند كه در القای حس واقعه عاشورا و پیام آن دخیل هستند.
با توجه به آنچه كه گفته شد، می توان گفت استاد فرشچیان با اعجاز دستان خود تابلوی مشهوری خلق كرده كه بی شك یكی از برترین و با ارزشترین آثار هنری درباره عاشورا است.
این هنرمند برجسته تابلوی 'عصر عاشورا' را یكی از ارزشمندترین آثار خود می داند و داستان خلق این اثر جاودان را اینگونه روایت می كند: سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا، مادرم گفت، برو روضه گوش كن تا چند كلام حرف حساب بشنوی.
گفتم: من حالا كاری دارم بعد خواهم رفت.
به اتاقم رفتم. اما خودم ناراحت شدم. حال عجیبی به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلوی 'عصر عاشورا' را شروع كردم.
قلم را كه برداشتم همین تابلو شد كه الان هست، بدون هیچ تغییری. الان كه بعد از سی سال به این تابلو نگاه می‌كنم، می‌بینم اگر می‌خواستم این كار را امروز بكشم، باز هم همین اثر خلق می شد؟ این تابلو روحی دارد كه من نیز با دیدنش اشك می ریزم. نمی توان بعضی از آثار هنری را توصیف كرد، زیرا در واقع عنایتی از سمت خداوند و ائمه اطهار(ع) هستند. این تابلو را در روز عاشورا بدون هیچ پیش زمینه و فكر قبلی طراحی كردم.
تبحر و چیره دستی استاد فرشچیان و توجه و نگاه ویژه وی به ائمه معصومین(ع) باعث شد كه كار طراحی و نظارت هنری بر ساخت ضریح بارگاه امام حسین(ع) نیز به وی واگذار شود.
بی شك این استاد شهیر نگارگری، به خاطر خلق آثار ماندگاری چون تابلوی 'عصر عاشورا' همچون ستارهای تابناك بر بلندای عالم هنر اسلامی - شیعی درخشیده و جاودان شده است.
فراهنگ(5) ** 9173 **
تهران - قيام خونين كربلا به عنوان منبعي الهام بخش منجر به خلق آثار ماندگار بسياري در گونه هاي مختلف هنري شده كه در اين ميان تابلوي 'عصر عاشورا'ي استاد محمود فرشچيان يكي از بهترين و به يادماندني ترين آثار نگارگري محسوب مي شود.
