حضور پر رنک چینی ها در قاره سیاه
#
خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/09/10
اقتصاد.آفریقا.چین
تهران - چین غول اقتصادی آسیا اینک گام به گام جای پای خود را در قاره
آفریقا باز می کند اما اژدهای زرد بخوبی می داند برای ماندگاری در این
قاره نباید تجربه حرکت استعماری قرون گذشته غرب و آمریکا را تکرار نماید.
اگرچه چین و آفریقا قرن ها با یکدیگر در ارتباط بوده اند اما عمق روابط و
همکاری دو طرف که در سال های اخیر به مدد اقتصاد پرقدرت چین بدست آمده
به گونه ای دیگری در حال جریان است. اکنون چین با نگاه شرقی و در ظاهر
بدون چشم داشت از منابع زمینی و زیر زمینی قاره آفریقا به این سرزمین گام
نهاده است و شاید گذشته تاریک غربی ها در این سرزمین باعث شده که
آفریقایی ها با روی باز از اژدهای زرد استقبال کنند.
آفریقایی ها قرن ها آثار ناخوشایند حضور استعمارگران را در این نقطه از
جهان حس کردند. حضور آن ها چیزی جز فقر و تنگدستی منافع دیگری برای آن ها
به ارمغان نیاورده است. آفریقایی ها با اینکه روی ثروثهای کلان زیر
زمینی خوابیده بودند اما برای نان شب خود محتاج بودند. اکنون این پرسش
مطرح است که آفریقایی های هراسان از ریسمان سیاه و سفید چگونه چینی ها
را در میان خود راه داده اند. چینی ها در ظاهر با نگاه شرقی و بدور از
مقاصد استعمارگرانه غربی ها به آفریقا گام نهاده اند اما هیچکس نمی داند
تا چه زمانی این سیاست را ادامه خواهند داد. اما هم آفریقایی ها و هم
چینی ها می دانند که دیگر نمی توان آفریقایی ها را به مانند گذشته
استعمار و استثمار کرد.
حضور چینی ها در آفریقای جنوبی اگرچه با استقبال در حد مناسب سیاهان
روبرو شده اما به همان اندازه نیز ناراحتی و نگرانی غربی ها را برانگیخته
است. چین اکنون به عنوان بزرگترین کشور در حال توسعه، 266 میلیارد دلار
مازاد نسبت به آمریکا بعنوان بزرگترین کشور پیشرفته جهان دارد البته این
غیر از در اختیار داشتن 800 میلیارد دلار اوراق قرضه آمریکا در دست چینی
ها است. این اقتصاد پرقدرت چین، هر کشوری را برای رابطه با پکن وسوسه می
کند. چین اکنون سومین شریک تجاری آفریقا و بزرگترین شریک تجاری بسیاری از
کشورها است.
چینی ها با دست های پر و با بذل و بخشش های فراوان وارد قاره آفریقا شدند
چیزی که غربی ها هرگز تن به آن ندادند و همواره با نگاه یک طلبکار به
سرزمین آفریقا چشم دوخته بودند. شاید همین نگاه طلبکارانه غربی ها به
سرزمین آفریقا باعث شد که آفریقایی ها از حضور چینی ها استقبال کنند، و
آن ها را در میان خود بپذیرند.
ون جیابائو نخست وزیر چین اخیرا در کنفرانس مجمع همکاری های مشترک چین و
آفریقا در شرم الشیخ مصر تاکید کرد: -ما قصد داریم برای توسعه ظرفیت ها
و تقویت بودجه دولت های آفریقایی کمک کنیم و در همین راستا 10 میلیارد
دلار وام در اختیار آنها قرار خواهیم داد.<
او همچنین متعهد شد بدهی های برخی از کشورهای آفریقایی را به پکن ببخشد.
وزیر بازرگانی مصر نیز اعلام کرد حجم مبادلات تجاری سالانه این کشور با چین
در عرض سه سال به 10 میلیارد دلار خواهد رسید. اما همه ماجرا این نیست
زیرا براساس آمارهای رسمی چین، سرمایه گذاری های مستقیم این کشور در قاره
آفریقا از 491 میلیون دلار در سال 2003 به 7 میلیارد و 800 میلیون در
پایان سال 2008 رسیده است. طبق این آمارها مبادلات تجاری چین و آفریقا در
سال 2008 به 106 میلیارد و 800 میلیون دلار رسید که نسبت به سال پیش از آن
45/1 درصد افزایش را نشان می دهد.
چین در حال حاضر سومین شریک بزرک تجاری آفریقا پس از آمریکا و اتحادیه
اروپایی محسوب می شود. سهم این کشور در صادرات آفریقا، از سال 2000
تاکنون تقریبا دو برابر شده است.
در بخش خدمات نیز آفریقا به سرعت به بازاری بزرک برای شرکت های ساختمانی
و مهندسی چین تبدیل می شود. اگرچه غرب، چین را متهم کرده که منابع طبیعی
آفریقا را بیش از حد مورد بهره برداری قرار داده است اما این کشور وعده
داده است طی سه سال آینده به آفریقا 10 میلیارد دلار وام کم بهره و مدت
دار بدهد.
غرب از هم اکنون انتقادها به حضور چین در آفریقا را آغاز کرده و این کشور
را متهم ساخته که به دنبال سلطه بر این کشورها است اما بر خلاف این ادعا
پکن تاکید دارد هرگز سیاست های استعماری غرب را در آفریقا دنبال نخواهد
کرد. چینی ها می گویند سرمایه گذاری این کشور در منابع نفت و گاز آفریقا
فقط یک شانزدهم از کل سرمایه گذاری چین در این قاره است و لزومی نیست
کشورهای دیگر در این زمینه چین را مورد انتقاد قرار دهند.
چین اعلام کرد کمک هایی برای بهبود زیرساختهای اقتصادی، پروژه های اجتماعی
و تولید انرژیهای نو یا سبز نیز در اختیار کشورهای آفریقایی می گذارد.
اما برخی سیاستمداران و کارشناسان غربی از کمکهای مالی پکن به آفریقا
اظهار نگرانی کرده اند و افزایش حضور اقتصادی چین در آفریقا را مورد
انتقاد قرار می دهند. به گفته این صاحبنظران غربی، چین برای تبدیل آفریقا
به تولیدکننده عمده مواد خام معدنی و کشاورزی برای استفاده در صنعت چین
و تبدیل کشورهای آفریقایی به مصرف کنندگان عمده کالاهای چینی است. اما
مبادلات بازرگانی دوطرف تا حد زیادی با نابرابری مواجه است. چین کالاهایی
به آفریقا صادر می کند که مستقیما به دست مصرف کننده این قاره می رسد که
این مساله گاهی به صنایع آفریقا خسارت وارد می کند اما بیشتر واردات چین
از آفریقا نفت و مواد خام است. آفریقا از چین می خواهد سرمایه گذاری ها
خود را به سمت صنعتی کردن و تکنولوژی ببرد و به کشورهای آفریقایی در
انتقال فناوری کمک کند تا این کشورها به عنوان منبع مواد خام باقی نمانند
صادرات کالاهای تولید شده چینی ها به آفریقا بدون اینکه فناوری آن به این
قاره انتقال یابد حکایت همان دادن ماهی به جای آموختن ماهیگیری است که
اکنون به یکی از معضلات روابط اقتصادی و تجاری چین با آفریقا و بسیاری از
کشورهای جهان تبدیل شده است. ورود کالاهای تولید شده چینی که معمولا با
بهای ارزان تولید می شود باعث افزایش بیکاری در کشورها می شود که این
مورد در آفریقای جنوبی نیز وجود دارد.
اکنون چین برای آفریقا بازاری بزرک، تامین کننده مالی، سرمایه گذار،
پیمانکار و مجری محسوب می شود. روابط چین با آفریقا سبب کاهش فقر در قاره
سیاه، به تحقق اهداف توسعه هزاره نیز کمک می کند اما نگرانی هایی نیز از
حضور پررنک چین در آفریقا ابراز می شود. بسیاری از کشورهای آفریقایی،
حضور چین را مانع گسترش صنایع نوپای بومی و رشد اشتغال در این قاره می
دانند. کشورهای عمده صنعتی نیز از ناهماهنگی میان سیاست های اعتباری چین
و غرب گله دارند.
در سال های اخیر به موازات سرمایه گذاری های کلان شرکت نفت و گاز دولتی
چین در آفریقا، بخش خصوصی این کشور نیز میلیون ها دلار در قاره سیاه
سرمایه گذاری کرده که اکثر آن در بخش نساجی، معدن و خدمات بوده است.
همچنین سرمایه گذاری هایی نیز در بخش کشاورزی، تولید و فرآوری مواد غذایی
صورت گرفته است که هر روز بر تعداد شرکت های ساختمانی چین در آفریقا
افزوده می شود. حضور در آفریقا همچنین برای پکن منافع استراتژیک و افزایش
یارگیری دارد. گسترش روابط میان چین و آفریقا سبب تقویت و گسترش
همکاریهای جنوب - جنوب می شود و بر توانمندی پکن در رویارویی با چالشهای
شمال می افزاید.
بنظر می رسد آفریقا از رقابت میان چین و آمریکا در این قاره سود خود را
خواهد برد. واشنگتن و پکن هر دو برای نفوذ در این قاره به سرمایه گذاری
روی آورده اند و همین مقاصد می تواند قاره سیاه و محروم را در راه توسعه
و رشد کمک نماید.
آساق ** 1569
