لشكرهاي نامرئي پشت نمايشگرهاي رايانه اي

نشست جهانی اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) روز جمعه بیست و چهارم آذرماه بدون دستیابی به یك دستاورد همگانی و مشخص پایان یافت. این نشست كه از روز دوشنبه سیزدهم ماه جاری در شهر دوبی با حضور نمایندگان 193 كشور عضو اتحادیه آغاز شده بود، نتوانست بر سر تصویب راهبردها و مقررات جدید مخابرات و ارتباطات بین الملل شاهد اجماع اعضای خود باشد.



** منافع اقتصادی متعارض و دیدگاه های سیاسی متقابل در نشست دوبی

...................................................

مهمترین ویژگی نشست اخیر اتحادیه بین المللی مخابرات در دوبی را می توان تداوم شكاف بین مخالفان و طرفداران قوانین و روندهای كنونی ارتباطاتی- مخابراتی بین المللی دانست.

در چارچوب گفتگوها و رایزنی های نمایندگان ابرشركت های ارتباطاتی و مسوولان رسمی كشورهای حاضر در روزهای نخست برگزاری نشست، تعارض منافع و دیدگاه های موسسات بزرگ فراهم كننده خدمات ارتباطاتی و زیرساخت های شبكه های مخابراتی با غول های تولیدكننده محتوای فضای مجازی، بخش عمده مناظرات و مذاكرات را به خود اختصاص داد.

برخی موسسات خصوصی و نهادهای انحصاری دولتی در زمینه مخابرات و ارتباطات مانند 'دویچه تله كام' آلمان و 'تلفونیكا' اسپانیا با اعتراض به مقررات بین المللی حاكم بر فعالیت های این بخش اعلام داشتند كه میلیاردها دلار برای ایجاد زیرساخت های لازم و توسعه مبنایی شبكه ارتباطات جهانی توسط موسسات مزبور هزینه شده، حال آنكه شركت هایی نظیر 'گوگل' و 'فیسبوك' از همین زیرساخت ها برای سودجویی میلیارد دلاری خود استفاده می كنند.

نمایندگان شركت هایی نظیر دویچه تله كام ضمن درخواست تصویب قوانین جدید در خصوص مخابرات بین المللی، خواستار رعایت حقوق انحصاری این شركت ها برای استفاده از زیرساخت های تولید شده شبكه های ارتباطاتی شدند. در مقابل، ابرشركت های تولید محتوای مجازی با این استدلال كه توسعه انحصارگری در شبكه های جهانی ارتباطاتی، آزادی دسترسی به اینترنت را محدود و مداخله دولت ها برای كنترل اینترنت را افزایش خواهد داد، خواهان حفظ قوانین و مقررات جاری طی نشست دوبی شدند.

نكته جالب توجه در این میان، تعارض دیدگاه سیاسی كشورها بود كه با تقابل منافع مالی و اقتصادی ابرشركت های ارتباطاتی مزبور انطباق یافت. بدین ترتیب كه 89 كشور با امضای موافقت نامه جدید مخابرات بین المللی، خواستار نظارت و كنترل بیشتر دولت ها بر شبكه بین المللی اینترنت شدند و در برابر این تصمیم، 55 كشور با رای منفی خود موجب رد اصلاحیه مذكور شدند.

در برابر خواست اكثریت اعضا با رهبری كشورهایی مانند روسیه و چین مبنی بر افزایش و تقویت كنترل دولت ها بر اینترنت، آمریكا و كشورهای غربی با اصرار بر لزوم دستیابی شهروندان كشورها به شبكه جهانی اینترنت، مانع از تغییر وضعیت مقررات حاكم بر ارتباطات بین المللی شدند.

در این بین، مواضع كشورهای مبدا فعالیت انحصارات دولتی و ابرشركت های تولید زیرساخت های شبكه های مخابراتی نظیر آلمان و آمریكا نشان داد كه تا چه حد حفظ برتری این دولت های غربی در عرصه ارتباطات جهانی اهمیت دارد و تا چه میزان صرف منابع اقتصادی در این رابطه قابلیت توجیه می یابد. هر چند سوددهی بیشتر شركتی مانند دویچه تله كام بر حسب منطق اقتصادی می بایست حمایت دولت آلمان را از تغییر قوانین و مقررات اتحادیه بین المللی مخابرات بر می انگیخت، اما با توجیه لزوم دسترسی آزاد شهروندان كشورها به اینترنت، وزارت اقتصاد آلمان در طول برگزاری نشست اعلام كرد كه با رای منفی به اصلاحیه جدید، از آزادی فضای اینترنت در سراسر جهان حمایت خواهد كرد.

حال این سوال مطرح است كه كشورهای غربی از طریق دسترسی شهروندان تمامی كشورها به شبكه جهانی اینترنت با صرف هزینه های فراوان، چه منافعی را دنبال می كنند؟



** تبلیغات سیاسی و بعد چهارم قدرت در نظام بین الملل

...............................

هر چند برتری نظامی، توان اقتصادی-فنی و ظرفیت های سیاسی-دیپلماتیك سه اهرم مهم افزایش، حفظ و تثبیت قدرت جهانی كشورها به شمار می رود، اما مولفه های برتری فرهنگی-ارتباطاتی نیز به عنوان چهارمین بعد قدرت واحدهای ملی در نظام بین الملل از اهمیت فراوانی برخوردار است.

با توجه به این مساله، رهبران كشورهای غربی در دهه های گذشته از گسترش نفوذ فرهنگی-ارتباطاتی برای تثبیت موقعیت جهانی و تعقیب دیگر اهداف و اولویت های خود غافل نمانده اند. از دید بسیاری از تحلیل گران غول رسانه ای-ارتباطاتی مانند 'هالیوود' در طول نزدیك به یكصد سال اخیر نماد برتری فرهنگی-ارتباطاتی آمریكایی ها در جهان بوده است.

'دیوید.ال.راب' و 'جاناتان تورلی' استاد دانشگاه 'جرج واشنگتن' آمریكا در فروردین ماه 1383 كتابی با عنوان 'عملیات هالیوود' منتشر ساختند و در آن شرح دادند كه رهبران سیاسی آمریكا چگونه از كلان-تشكیلات فیلمسازی این كشور به عنوان پیچیده ترین و موثرترین نظام 'پروپاگاندا' یا تبلیغات سیاسی سود می جویند. در این كتاب با تكیه بر مستندات موجود، از نقش ارتش آمریكا برای گسترش رسوخ فرهنگی و ارتباطاتی این كشور از طریق تولیدات هالیوودی پرده برداشته شده است.

و اما با گسترش ارتباطات جهانی، در دهه 60 میلادی، پدیده جدیدی به كهكشان ارتباطات بین المللی ارایه شد. بدین ترتیب اینترنت به عنوان بزرگترین سامانه طراحی شده به دست بشر با هدف اعلانی انجام پروژه های تحقیقاتی پا به عرصه وجود و فعالیت گذاشت و جالب اینكه راه اندازی و كنترل این پروژه از سوی سازمان های نظامی-اطلاعاتی آمریكایی كلید خورد.

اینترنت یك شبكه جهانی توزیع شده است كه شبكه های ارتباطی خودكار به انتخاب خود بدان پیوسته اند و ادعا می شود كه بدون هیچ بدنه مركزی فرماندهی و كنترل مستقیم به فعالیت خود ادامه می دهد، حال آنكه مقر اصلی این شبكه جهانی در منطقه 'درمارینادل ری' در ایالت كالیفرنیای آمریكا واقع شده و از این مقر بر تمامی فعالیت های این دنیای مجازی نظارت كامل به عمل می آید و نتایج مستقیم آن به نهادهای اطلاعاتی-امنیتی آمریكا انتقال می یابد.

به ادعای برخی ناظران، برای استفاده هر چه بیشتر كشورهای غربی و بویژه آمریكا از امكانات و فرصت های سیاسی-امنیتی و اقتصادی این شبكه جهانی، در سال های اخیر برخی شبكه های اجتماعی با ماموریت كارگزاری سیطره اطلاعاتی-ارتباطاتی این دولت ها در فضای مجازی راه اندازی شده اند كه بزرگترین آن ها عبارتند از ابرشركت های تولید محتوا نظیر گوگل و فیسبوك كه پیشتر بدان ها اشاره شد و حتی شركت هایی مانند 'توییتر'، 'ویكی پدیا'، 'یاهو' و...

هر چند در فضای باز مجازی كه گفته می شود آزادی دسترسی به اطلاعات حرف اول را می زند، ادعای ناظران و تحلیلگران مزبور ادعایی بزرگ و حتی دور از ذهن شمرده می شود، اما سابقه فعالیت ها و اهداف و انگیزه های موسسان شركت های بزرگ ارتباطاتی غربی و سوالات مطرح شده در این خصوص نیز قابل بررسی است.



** فیسبوك و گوگل؛ دو نمونه از ابرشركت های مشكوك ارتباطاتی

...................................

ثبت رسمی گوگل توسط دو جوان دانشجوی مقطع دكترای علوم رایانه دانشگاه 'استنفورد' در سال 1377 صورت گرفت. شركت مزبور كه توسط 'لری پیچ' و 'سرگئی برین' یهودی برای ارایه خدمات فناوری اطلاعات، جستجوی اینترنتی و تبلیغات پایه گذاری شد، به سرعت رشد كرد و به سودآورترین شركت ارتباطاتی در جهان تبدیل شد تا جایی كه دارایی این شركت در سال 2011 میلادی 5/72 میلیارد دلار تخمین زده شده است.

در سال های اخیر شكایات متعدد شخصیت های حقیقی و حقوقی گوناگون از گوگل در خصوص تجاوز به حریم شخصی افراد، افشای اطلاعات خصوصی كاربران و انتقال آن به نهادهای اطلاعاتی-امنیتی، عملكردهای سیاسی مانند حذف نام 'خلیج فارس' از نقشه ها و رویكردهای امنیتی مانند ممنوعیت نمایش مناطق خاصی از سرزمین های اشغالی در 'نقشه های آنلاین' و... نمودی از فعالیت های مشكوك گوگل بوده است.

پس از انتشار كتاب 'ثروتكده' (Richitan) توسط 'روبرت فرانك' در خرداد ماه 1386در خصوص میلیاردهای آمریكایی نظیر مدیران گوگل، 'ماركوس.جی.فرید' تحلیل گر یهودی پایگاه اینترنتی 'جویش جورنال' (Jewish Journal) با زیر سوال بردن مستندات این كتاب، ادعا كرد كه مدیران ارشد گوگل به واسطه ارتباط تنگاتنگ با سرویس های اطلاعاتی-امنیتی آمریكا و اسراییل، پشتیبانی شده و به موفقیت های اخیر خود نایل آمده اند.

فیسبوك نیز شبكه اجتماعی بود كه از سوی 'مارك زوكربرگ' دانشجوی یهودی اما ناخداباور دانشگاه 'هاروارد' در سال 1383 بنیان گذاشته شد و در تحولات اخیر سیاسی در برخی كشورها نظیر انتخابات اخیر آمریكا، كارایی خود را برای اجرای پروپاگانداهای از پیش طراحی شده به نمایش گذاشت.

'جولیان آسانژ' بنیانگذار پایگاه اینترنتی افشاگر 'ویكی لیكس' در اواسط اردیبهشت ماه سال گذشته در مصاحبه با شبكه 'راشاتودی' بر اساس برخی مستندات موجود، فیسبوك را مخوف ترین و پیشرفته ترین دستگاه جاسوسی معرفی كرد كه تا به حال ساخته شده است.



** جمع بندی

.......

هرچند ادعای حمایت از دسترسی شهروندان به جریان آزاد ارتباطات و اطلاعات، برای كنشگری و دیدگاه های ارتباطاتی كشورهای غربی بویژه آمریكا توجیهی قابل قبول به نظر می رسد، اما برخی واقعیات عریان از فعالیت ها و كاركردهای شبكه جهانی اینترنت و شماری از كارگزاران آن در جهت اهداف گوناگون این دولت ها، پرده بر می دارد. اهدافی مانند نفوذ و رسوخ فرهنگی، سیطره ارتباطاتی و رسانه ای، پیشبرد پروژه های تبلیغات سیاسی، جاسوسی و... كه در زمان حاضر برای برخی دولت ها به عنوان كارویژه نخست اینترنت به شمار می رود.

تحقیق**م.م.ك**1358