حسن فتحی كه این روزها مجموعه تلویزیونی 'زمانه' را روی آنتن شبكه سوم سیما دارد، در سال 1340 در تهران متولد شد و لیسانس روانشناسی و فوق لیسانس كارگردانی دارد.
وی از ابتدای دهه هفتاد كار خود را با نمایشنامه نویسی و كارگردانی تئاتر آغاز كرد و در نیمه های دهه یاد شده با مجموعه تلویزیونی 'فردا دیر است' به جرگه كارگردان ها پیوست.
'فردا دیر است' مجموعه ای جذاب با درونمایه روانشناسانه با محوریت روانپزشكان یك مركز مشاوره است كه در هر قسمت با مشكلی پیرامون یكی از بیماران روبرو می شوند.
فتحی به خوبی این فضا را ترسیم، و با بهره گیری از مشاوره های چند روانشناس، واقع گرایی را چاشنی درام پردازی خود كرده است.
موفقیت مجموعه یاد شده، فتحی را به كارگردانی اثری درخشان و به یادماندنی به نام
'پهلوانان نمی میرند' رساند كه به لحاظ گفت وگو نویسی در اوج قرار داشت.
فتحی در دومین اثر تلویزیونی خود به سراغ پهلوانان پایتخت در دوره قاجار رفته و آداب و رسوم میان آنها را در دل معمایی پررمز و راز گنجانیده است كه تا پایان مخاطب را همراه خود می سازد.
بازی های درخشان جمشید مشایخی، عبدالرضا اكبری و هادی مرزبان از دیگر نقاط قوت
'پهلوانان نمی میرند' است كه موسیقی فوق العاده 'بابك بیات' آن را همراهی می كند.
فتحی روند رو به رشد خود را پس از مجموعه فوق ادامه داده و با 'شب دهم' اوجی را تجربه كرد كه در سال های بعد هرگز موفق به تكرار آن نشد.
نوروز 1381 كه با دهه نخست ماه محرم همزمان شده بود، به مجموعه های نوروزی سیما در این ایام رنگ و بوی مذهبی بخشیده بود كه 'شب دهم' موفق تر از سایرین عمل كرد.
وی در این مجموعه، داستانی عاشقانه با محوریت 'حیدر خوشمرام' و شاهزاده ای قجری را با اجرای تعزیه در دهه اول محرم تركیب كرده و داستانك های فوق العاده ای را نیز بدان افزود كه نتیجه ای جز افزایش مخاطبان به بالاترین سطح خود نداشت.
اختصاص هر قسمت به یكی از شب های تعزیه كه در نهایت آخرین قسمت با اجرای دهمین شب مقارن شد، از مهمترین عوامل جذابیت 'شب دهم' برای مخاطبان از هر طیف و طبقه جامعه بود.
فتحی در هر قسمت، از عنصری به نام 'تعلیق'، بهترین بهره را گرفته و مخاطب را در بیم و امید نگه می داشت، بی آنكه در این امر زیاده روی كند.
در عین حال از زمان وقوع داستان هم غافل نشده و از آن در تعلیق بیشتر داستان بهره گرفته است. برای مثال می توان به ممنوعیت اجرای تعزیه در حكومت استبدادی رضاخانی اشاره كرد كه بهره دراماتیكی از آن در جهت پیشبرد داستان گرفته شده است.
انتخاب درست بازیگران به ویژه در نقش های اصلی همچون 'حسین یاری' و 'پرویز فلاحی پور' در كنار 'كتایون ریاحی' و 'رویا تیموریان' نیز در این موفقیت بی سابقه نقشی كلیدی داشته اند كه موسیقی شنیدنی و ماندگار فردین خلعتبری و صدای گیرا و تاثیرگذار علیرضا قربانی آن را كامل كرده است.
حسن فتحی پس از این موفقیت همه جانبه، به سیاق بسیاری از كارگردان های موفق تلویزیونی به سراغ سینما رفت و در قدم نخست 'ازدواج به سبك ایرانی' را روانه پرده نقره ای كرد.
فیلمی كاملا معمولی در راستای سنت های قدیمی ایرانی كه بیشتر برای مخاطب خارج از مرزها جذاب به نظر می رسد تا مخاطب ایرانی!
در این میان طنز جاری در داستان هم، آنچنان كه باید از كار نیامده و شخصیت ها كاریكاتور گونه به نظر می رسند.
موفق نبودن فیلم یاد شده در گیشه و محافل هنری، فتحی را بار دیگر به خانه اش بازگرداند كه حاصل آن تا به امروز چهار مجموعه تلویزیونی دیگر در فاصله سال های میانی تا انتهایی دهه هشتاد است.
از آن میان 'مدار صفر درجه' بهتر از بقیه از آب درآمد و به حق پخته ترین و كامل ترین اثر تلویزیونی این كارگردان به حساب می آید.
ملودرامی عاشقانه در بستری از تاریخ معاصر كه زندگی شخصیت های اصلی اش از 'حبیب پارسا' و 'سارا آستروك' تا 'سرگرد فتاحی' و 'زینت الملوك جهانبانی' را زیرو رو می كند.
وی در 'مدار صفر درجه' برخلاف بسیاری از مجموعه های مرتبط با تاریخ معاصر، به تحریف آن نپرداخته و خود را به تاریخ وفادار نشان داده است.
برای مثال می توان به حوادث پس از سقوط ایران در شهریور 1320 به دست قوای متفقین اشاره كرد كه بخش مهمی از حوادث فیلم در این بازه زمانی رخ داده است.
در ضمن داستان های فرعی در نظر گرفته شده نیز هریك دارای جذابیت های منحصر به فردی هستند كه مخاطب علاقه مند به آثار داستان گو را تا به آخر با خود همدل و همراه می سازد.
نقطه عطف 'مدار صفر درجه'، گروه توانای بازیگران آن است كه هماهنگی خوبی میان آنها برقرار شده كه این امر با توجه به غیرایرانی بودن برخی بازیگران، كاری دشوار به نظر می رسد.
'میوه ممنوعه' كه برای پخش در ماه مبارك رمضان تدارك دیده شده بود، با وجود فاصله بسیار با آثار شاخص فتحی، سیار مورد توجه عموم قرار گرفت.
فیلمنامه 'میوه ممنوعه' كه با نگاهی به داستان مشهور 'شیخ صنعان' نوشته شده، گفت وگوهای كوبنده و ماندگاری دارد كه توسط علیرضا نادری به رشته تحریر درآمده است.
بازی فوق العاده 'علی نصیریان' در كنار 'امیر جعفری' و 'گوهر خیراندیش'، نقاط قوت فیلمنامه را برجسته تر كرده و نقشی كلیدی در جذب مخاطبان انبوه داشته اند.
از دیگر آثار تلویزیونی این كارگردان می توان به 'روشن تر از خاموش'، 'اشك ها و لبخندها' و 'در مسیر زاینده رود' اشاره كرد كه تقریبا هیچ یك از كارهای موفق فتحی در قاب كوچك به حساب نیامده و فقط این آخری به لحاظ اعتراض فوتبالیست ها و دست اندركاران این رشته پرطرفدار، مورد توجه بیشتر مخاطبان قرار گرفت.
فتحی در لابه لای مجموعه های تلویزیونی خود در دهه هشتاد، به ساخت دو فیلم سینمایی
'پستچی سه بار درنمی زند' و 'كیفر' مبادرت ورزید كه هیچ یك از آنها به ویژه 'كیفر' به آنچه كه استحقاقش را داشتند، نرسیدند.
اولی فیلمی دلهره آور با زیر بنای سه دوره تاریخی است كه فتحی با مهارت آن را به یكدیگر وصل كرده و به نتیجه رسانده است كه فقط پایان بندی نامناسبش را می توان بزرگ ترین نقطه ضغف آن دانست.
'كیفر' نیز رگه های پررنگی از سینمای اجتماع محور داشته و غنای تكنیكی چشمگیری در كنار فیلمنامه درخشان خود دارد.
در این بین ضعف در پایان بندی، كیفیت كار را تنزل داده و بسیاری از نقاط قوت آن را كمرنگ كرده كه اكران در زمانی نامناسب ناكامی های آن را تكمیل كرد.
فراهنگ(5) ** 9173م.ج ** 1071
تهران - دست يافتن به زباني فاخر متكي بر فرهنگ كهن ايراني، دغدغه بسياري از كارگردان هاي سينما و تلويزيون بوده كه از آن ميان فقط تعداد انگشت شماري موفق به انجام آن شده اند كه زنده ياد 'علي حاتمي' و 'حسن فتحي' از مهمترين آنها محسوب مي شوند.
