شكاف كام، شايع ترين ناهنجاري چهره در كشور و تهديد سلامت كودكان

باز بودن قسمت فوقانی لب یا كام به نام شكاف كام یا 'لب شكری' معروف است، بیماری كه ظاهری نازیبا به چهره فرد می دهد اما وضعیت ظاهری لب ها و بینی در این بیماری فقط بخشی از مشكلات است.

اختلال در تغذیه، تكلم، شنوایی، دندانی-فكی و همچنین اختلالات روحی و روانی از دیگر عوارضی است كه كودك مبتلا به شكاف كام را تهدید می كند.

طبق آمارهای نیمه رسمی از استان‌های مختلف كشور از هر 700 تا یك هزار تولد زنده، یك كودك با شكاف كام به دنیا می آید كه جمعیت كمی هم نیست.

شكاف كام به آن معنا است كه قسمت های لب و كام هنگام تكامل جنین به یكدیگر متصل نشده اند اما غیر از شكاف لب و بینی در تعدادی از بیماران در اعضای دیگر بدن مانند قلب ،كلیه ها،دست و پا و سیستم عصبی ، ناهنجاری هایی دیده می شود كه نیازمند درمانی طولانی مدت توسط متخصصان است.



**درمان دیرهنگام كودكان مبتلا به شكاف كام، بزرگ ترین اشتباه والدین

برخی والدین تصور می كنند دوران نوزادی، سن مناسبی برای درمان های شكاف كام و عمل جراحی نیست و صبر می كنند تا كودكان بزرگ تر شوند درحالیكه هرچه سن كودكان بیشتر شود درمان مشكل تر و عوارض جانبی آن بیشتر خواهد شد و ممكن است به قیمت از دست دادن بخشی از سلامت كودك تمام شود.

یك متخصص گوش و حلق و بینی در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: اگر كودكان مبتلا به شكاف كام در همان هفته نخست تولد به متخصصان ارجاع داده شوند ، نقص آنان به سرعت درمان می شود و می توان كاری كرد كه اصلا ضایعه در ظاهر كودكان دیده نشود.

دكتر 'عطیه قوامی' می افزاید: هرچه كودكان دیرتر به پزشك مراجعه كنند نتایج درمان شكاف كام آنان، كمتر رضایت بخش خواهد بود.

وی ادامه می دهد : نخستین متخصصی كه كودك مبتلا به شكاف كام را در دو هفته اول تولد معاینه می كند ، متخصص ارتودنسی است چراكه می تواند با ساخت پروتزهایی، شكاف های لب ، كام و برآمدگی لثه ها را به هم نزدیك سازد تا ترمیم های حیاتی بعدی صورت گیرد.

این متخصص گوش و حلق و بینی با بیان اینكه نتایج درمان بسته به زمان ارجاع بیمار متفاوت است، اضافه می كند: متخصصان گوش و حلق و بینی از سه ماهگی شنوایی كودكان مبتلا به شكاف كام را كنترل می كنند چراكه اگر این بیماری به دلایل سندرمی ایجاد شده باشد می تواند موجب اختلالات شنوایی و نیاز به سمعك شود.

قوامی می گوید: نوزاد پس از ورود به یك و نیم ماهگی، چنانچه كام آنان ناقص باشد ، گوش آنها خوب هوا نمی گیرد و صداها را بم و گنگ می شنوند و اگر نتوانند صداها را خوب تشخیص دهند ، قسمتی از مغز كه مسوول هوش ، شنیدن و صحبت كردن است رشد نمی كند.

وی می افزاید: این مشكلات موجب می شود اگر كودكی IQ (ضریب هوشی) 120 داشته باشد، ضریب هوشی اش به 100 تبدیل شود.

قوامی تصریح می كند گاهی والدین به این بیماری توجه نمی كنند و موجب صدمه زدن به حس شنوایی كودكان خود می شوند، برخی از این كودكان تازه در دوران مدرسه شناسایی می شوند.

به گفته این متخصص گوش و حلق و بینی، 95 درصد كودكان مبتلا به شكاف كام، مشكل شیپور استاش (مجرای باریكی كه گوش میانی را به حلق وصل میكند) دارند بنابراین در 10 ماهگی آنان را عمل می كنیم و دستگاه تهویه كوچكی داخل گوش قرار می دهیم تا صداها طنین مناسب پیدا كرده و كودكان راحت تر صحبت كنند.

قوامی ادامه می دهد: چون هوا داخل گوش كودكان مبتلا به شكاف كام نمی رود ، مایع چسبنده داخل گوش نیز موجب تخریب گوش می شود.

وی در ادامه به بیمار 13 ساله خود در بیمارستان حضرت فاطمه (ص) اشاره می كند كه به دلیل بیماری شكاف كام، پرده گوش او به داخل گوش مكیده شده بود و بطور اورژانسی گوش او تخلیه می شود تا حداقل سلامت او حفظ شود.



**برای درمان شكاف كام یك پزشك كافی نیست

درمان شكاف كام كودك در تخصص یك پزشك به تنهایی نیست بلكه تیمی از متخصصان متعدد باید تشكیل شوند تا بتوانند یك كودك را بطور كامل درمان كنند.

قوامی متخصص گوش وحلق و بینی می گوید: برای درمان یك كودك مبتلا به شكاف كام ، تیمی متشكل از متخصصان ارتودنسی، جراحی پلاستیك، گوش و حلق و بینی، گفتار درمانی، سنجش شنوایی، اطفال ، دندانپزشك و روانپزشك باید تشكیل شود.

به گفته وی، اینگونه تیم ها هم اكنون در بیمارستان های حضرت فاطمه (ص) ، امام خمینی (ره) و اصفهان تشكیل شده است.



**مشكلات سلامت روان در خانواده مبتلایان به شكاف كام

این متخصص به حضور روانپزشك در تیم درمانی تاكید ویژه ای دارد و می گوید: اغلب خانواده های دارای كودكان مبتلا به شكاف كام دارای مشكلات سلامت روان نیز هستند ؛ مادر احساس گناه و پدر در خانه درگیری هایی ایجاد می كند.

قوامی می افزاید: خود كودك نیز در سن پنج سالگی درمی یابد كه تفاوت هایی با دیگر كودكان دارد كه این مساله بار روانی زیادی ایجاد می كند.

وی تاكید می كند اینگونه بیماران حتما باید از سوی متخصص اطفال نیز معاینه شوند چراكه اگر علت بیماری به دلایل عوامل سندرمی ایجاد شده باشد می تواند منجر به بروز بیماری های قلبی و كلیوی در كودكان شود.



**استرس های اجتماعی از دلایل ایجاد شكاف كام در كودكان

این متخصص می گوید: هنگامی كه استرس های اجتماعی در جامعه ای زیاد می شود شیوع شكاف كام در آن جامعه نیز بیشتر خواهد شد.

قوامی می افزاید: بطور مثال كودكان اتباع افغانی در ایران بیشتر دچار شكاف كام می شوند چراكه با استرس های اجتماعی بیشتری در جامعه خود روبرو هستند.

وی خاطرنشان می كند بیماران افغانی با مشكلاتی در پرداخت هزینه ها -حتی هزینه های درمانی دولتی- مواجه هستند.



**عوامل متعددی در ایجاد شكاف كام نقش دارند

دكتر 'عبدالجلیل كلانتری هرمزی' رییس بیمارستان فوق تخصصی جراحی پلاستیك 15 خرداد درباره دلایل ایجاد شكاف كام به خبرنگار ایرنا می گوید: یكی از دلایل ایجاد این نقص، عوامل ژنتیكی است بطور مثال اگر سابقه این بیماری در پدر و مادر، پدر بزرگ و مادر بزرگ و بستگان دور و نزدیك وجود داشته باشد احتمال ابتلای كودك به این بیماری نیز افزایش می یابد.

وی می افزاید: عوامل دارویی یكی دیگر از دلایل ایجاد شكاف كام است به آن معنا كه اگر زنان باردار در سه ماهه اول بارداری از داروهای ضدتشنج یا آسپرین یا برخی ویتامین ها مانند ویتامین A ، زیاد مصرف كنند، جنین آنان دچار شكاف كام خواهد شد.

این متخصص جراحی پلاستیك ادامه می دهد: عفونت های ویروسی زنان باردار در سه ماهه نخست بارداری مانند سرخك یا سرخجه نیز منجر به عدم تشكیل لب بالا یا نقص در لب جنین می شود.

كلانتری هرمزی می افزاید: جنین از هفته چهارم شروع به تكمیل شدن می كند و لب بالا در هفته دوازدهم بارداری در جنین شكل می گیرد بنابراین هر عاملی در این دوران می تواند منجر به نرسیدن لب های جنین به یكدیگر شود؛ هرچه این عوامل زودتر رخ دهد شدت ایجاد شكاف لب و كام نیز بیشتر است.

وی اضافه می كند: استرس ها، خونریزی های دوران بارداری، مصرف الكل و سیگار و عوامل ناشناخته دیگر می توانند موجب ایجاد شكاف كوچك در یك طرف لب تا شكاف های وسیع لب بالا و كام حتی در دو طرف لب شود.

وی تاكید می كند این عوامل حتی گاهی موجب می شود كه پایه بینی و قسمت میانی فك بالا ، تشكیل نشود؛ شكاف كام بسته به شدت آن ، درمان های مختلفی دارد.

برخی تحقیقات نیز سن بالای پدر و مادر، استفاده از لوازم آرایشی، مصرف نكردن فولیك اسید از سوی مادران در دوران بارداری ، برخی از بیماری‌های مادر مانند دیابت ، كمبودهای تغذیه ای و اكسیژن كودك در دوران جنینی و مصرف داروهایی مانند كورتون،استامینوفن، آنتی بیوتیك ها و داروهای ضد افسردگی از سوی مادر را از جمله دلایل ابتلای كودك به شكاف كام ، عنوان كرده اند.



**تشخیص شكاف كام در دوران جنینی با سونوگرافی میسر است

این متخصص اضافه می كند: امروزه تشخیص بیماری شكاف كام از ماه چهارم و پنجم بارداری با آزمایشات سونوگرافی ، میسر است.

كلانتری هرمزی تصریح می كند البته در این دوران كاری برای كودك نمی توان انجام داد اما به محض تولد، كارهای درمانی و مشاوره ای شامل دادن اطلاعات و آرامش به والدین، آغاز می شود.

وی می گوید: برخلاف تصور بسیاری از والدین كه فكر می كنند فرزند مبتلا به شكاف كام آنها نمی تواند از شیرمادر تغذیه كند، بهترین تغذیه برای این كودكان شیر مادر است.

كلانتری هرمزی تاكید می كند بهترین زمان عمل جراحی شكاف لب برای كودكان، سه ماهگی و برای جراحی شكاف كام، 9 تا 18 ماهگی است.



**پرونده درمانی مبتلایان به شكاف كام چه زمانی بسته می شود؟

رییس بیمارستان فوق تخصصی جراحی پلاستیك 15 خرداد كه از ترمیم شكاف كام به عنوان 'رتوش چهره' یاد می كند، می گوید: پرونده درمانی كودكان مبتلا به شكاف كام تا پنج سالگی به طور كامل بسته می شود.

كلانتری هرمزی می افزاید: اگر شكاف كام در كودكان وسیع و گسترده باشد به عمل های جراحی متعددی نیاز دارد.

وی تصریح می كند بیماری شكاف كام در برخی كودكان حتی تا 18 سالگی نیاز به پیگیری دارد.



**مقایسه شیوع شكاف لب و كام در دختران و پسران

رییس بیمارستان فوق تخصصی جراحی پلاستیك 15 خرداد می گوید : شكاف لب به تنهایی در پسران و شكاف كام به تنهایی در دختران شیوع بیشتری دارد اما شكاف لب و كام با هم در پسرها بیشتر است.

كلانتری هرمزی می افزاید: هرچند شیوع بیماری شكاف كام در كودكان مشاهده می شود اما ما گاهی حتی بیماران 50 ساله نیز داریم كه تا این سن ، نسبت به بیماری بی توجه بوده اند.



**شكاف كام شایع ترین ناهنجاری مادرزادی چهره در ایران

به هرحال بیماری شكاف كام ، شایع ترین ناهنجاری مادرزادی چهره (فك و صورت) به شمار می رود كه می تواند عوارض خطرناكی به همراه داشته باشد بنابراین آگاهی والدین از این عوارض و همچنین اقدامات لازم برای شناسایی این بیماران در مناطق محروم از سوی مسوولان می تواند سلامت بسیاری از كودكان كشور را حفظ كند.

اجتمام(5)**9185 ** 1569