خراسان رضوی در شمال شرقی ایران از شمال به كشور تركمنستان، از شرق به افغانستان، از غرب و شمال غربی به استانهای خراسان شمالی و سمنان و از جنوب و جنوب غربی به استانهای خراسان جنوبی و یزد متصل و با آنان همسایه است.
این استان دارای اقلیم كوهستانی، كویری و آب و هوای گرم وخشك است. در منطقه شمال آن كه كوهستانی است میزان بارندگی متوسط می باشد و در نواحی جنوب آب و هوای گرم و خشك و كویری حاكم است.
پشینه تاریخی
************
خراسان رضوی با مراكز جمعیتی كهن همچون توس، نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی بسیار برخوردار است بگونه ای كه تا قبل از اسلام و در قرون اخیر این خطه از مهمترین مراكز تاثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده است.
مردم این استان به زبانهای فارسی، تركی و كردی با لهجه های متفاوت سخن می گویند.
مردم در خراسان رضوی اغلب شیعه هستند و در چند شهر مرزی چون تایباد، خواف، تربت جام و درگز شماری از هموطنان اهل سنت نیز زندگی می كنند.
پیشینه تاریخی و وجود شخصیتهای برجسته علمی و فرهنگی در جای جای این خطه به حدی است كه این استان از نظر بسیاری از صاحبان علم و اندیشه خاستگاه مهمترین رویدادهای علمی و فرهنگی شناخته می شود.
آثار تاریخی
*********
بر اساس اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیش از 10 هزار اثر تاریخی و فرهنگی در خراسان رضوی شناسایی شده كه هزار و 400 مورد آنها در فهرست آثار ملی در قالب میراث تاریخی، معنوی و هنری به ثبت رسیده است.
آثار تاریخی متعدد و برجسته این استان كه اغلب متعلق به دوره های تاریخی تعیین كننده در ایران است سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیار است.
مكانهای دیدنی و تفریحی
********************
استان خراسان رضوی یكی از مهمترین قطبهای گردشگری ایران است و از جاذبه های طبیعی و مكانهای دیدنی، مذهبی و تاریخی بسیار ارزشمندی برخودار می باشد.
مهمترین اماكن دیدنی خراسان رضوی، حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار، مصلای مشهد، مناطق ییلاقی طرقبه و شاندیز و بوستان وكیل آباد است.
همچنین مجموعه های كوه سنگی، بند گلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجدجامع سبزوار، گنبد هارونیه و آرامگاه فردوسی در توس، كتیبه نادری و عمارت خورشید كلات نادری از جمله مكانهای دیدنی در این استان است.
مسجد كبود گنبد در كلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج كرات در تایباد، باغ گلشن در طبس، ارگ كلاه فرنگی، دریاچه گل بی بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه عطار از دیگر آثار دیدنی و تاریخی خراسان رضوی هستند.
مقبره كمال الملك و خیام در نیشابور، برج علی آباد، مناره فیروزآباد، باغ مزار و آرامگاه مدرس در كاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجد ملك در تربت حیدریه از دیگر امكان دیدنی تاریخی و تفریحی خراسان رضوی محسوب می شوند.
این اماكن تنها بخشی از صدها اثر تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی در این استان است بطوری كه با حضور در هر یك از شهرستانهای این استان با كمی و پرس و جو از اهالی منطقه می توان آثار و ابنیه تاریخی فراوان دیدنی را دید و از زیبایی آنها لذت برد.
جاذبه های طبیعی گردشگری
***********************
خراسان رضوی در پهنه وسیع خود با برخورداری از طبیعت بكر و دیدنی با تنوع زیستی بسیار و حیات وحش دیدنی و منحصربفرد یكی از مقاصد مطلوب و همیشگی برای طبیعت گردان و گردشگران داخلی و خارجی نیز محسوب می شود.
آبشار آب گرم، آبشار اخلمد، آبشار ارتكند و آبشار قره سو در كلات، آب گرم معدنی فردوس در شهرستان فردوس، دریاچه بزنگان در سرخس، رودخانه بابا رمضان در نزدیكی كوههای هزار مسجد در سرخس، رود معجن در شهرستان تربت حیدریه، غار مزدوران در حد فاصل شهرستانهای سرخس و مشهد، غار مغان در روستای مغان نزدیك مشهد و بینالود به عنوان مشهورترین قله این استان به بلندی سه هزار و 211 متر در شمال شهر نیشابور از مهمترین جاذبه های طبیعی به شمار می روند.
جاذبه های تاریخی و معماری
***********************
خراسان رضوی بزرگترین قطب گردشگری مذهبی كشور است كه با توجه به قدمت تاریخی در حوزه تاریخ اسلام بناهای آرامگاهی بیشترین و مهمترین چشم انداز معماری این منطقه را به خود اختصاص داده است.
مجموعه های آرامگاهی بناهایی هستند كه طی سالیان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصیتهای مذهبی و محبوب شكل گرفته اند و معمولا شامل بنای حرم، مساجد، مدارس، كتابخانه ها، كاروانسراها، آب انبارها، خانقاهها و فضاهایی از این قبیل می شوند.
گسترش چنین مجموعه هایی با گسترش مذهب، اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیم دارد.
برخی از مجموعه های آرامگاهی مانند آستان قدس رضوی درشكل گیری و پیدایش شهرها نقش اساسی و مهمی ایفا كرده و به مركز فعالیتهای مختلف مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده اند.
مجموعه آستان قدس رضوی یكی از باشكوهترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است كه وجود مبارك حضرت امام رضا(ع) را در برگرفته و سبب شده خراسان رضوی به بزرگترین قطب گردشگری مذهبی در ایران تبدیل شود.
این مجموعه كه خود به تنهایی جاذبه معماری كم نظیری به شمار می رود همراه با سایر بناها و آثار معماری این سرزمین سبب شده خراسان رضوی علاوه بر جاذبه های معنوی از نظر جاذبه های معماری و تاریخی نیز دارای اهمیت بسیار باشد.
مجموعه آستان قدس رضوی دارای پنج صحن اصلی به نامهای صحن عتیق (انقلاب)، صحن جدید(آزادی)، صحن امام خمینی(ره)، صحن جمهوری اسلامی و صحن قدس است كه دو صحن اخیر نوساز هستند.
هر یك از صحنهای مجموعه آستان قدس رضوی شاهكارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند.
از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی سه محراب باشكوه مربوط به قرن هفتم هجری است كه بر روی دو محراب كتیبه هایی به خط كوفی و بر روی محراب سوم كتیبه ای به خط كوفی و ثلث به رنگ لاجوردی بر زمینه سفید مشتمل بر آیات و احادیث نوشته شده است.
درهای سه گانه حرم مطهر رضوی نیز از آثار باارزش هنری به شمارمی روند كه هنر بكار گرفته شده در آنها مورد تحسین هنرمندان مختلف است.
صحنهای حرم مطهر رضوی هر یك در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یك از صحنها گویای روند معماری زمان خود و در حقیقت شناسنامه هنری و معماری آن دوره است.
مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته و به سبب دارا بودن انواع تزیینات چشمگیر و غنی، از دیدنی ترین مسجدهای منطقه محسوب می شود.
همچنین آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس زیارتگاه مشتاقان ادبی است و شهر توس، شهرت و معروفیت خود را مدیون آثار و شخصیت شامخ این شاعر ارجمند است.
شهر توس كه به نظرمی رسد اواخر دوره ساسانیان ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه را در برگرفته یكی دیگر از دیدنی ترین مناطق استان خراسان رضوی است.
بنای كاخ خورشید نیز در وسط باغ بزرگی قرار گرفته كه از آثار دوره نادرشاه افشار است و امروزه به مكانی برای بازدید همه مردم تبدیل شده است.
بناهای تاریخی و معماری متعدد در مناطق مختلف خراسان رضوی پراكنده شده اند ولی مهمترین و بیشترین این بناها در شهرستان مشهد واقع هستند.
مجموعه كلات نادری مانند دره ای است كه توسط دو رشته كوه مرتفع محاصره شده و آثار باستانی آن به دوره نادرشاه افشار تعلق دارند.
كتیبه نادری واقع در خارج از قلعه نادری(دربند نفتی) به زبان تركی و به خط نستعلیق در بدنه كوه قرار گرفته، دروازه ورودی، دروازه دهچه، دروازه چوب بست، دروازه گشتانه، دروازه نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشید و تخت دختر مجموعه بناهایی هستند كه بر روی تپه ای به امر نادرشاه ساخته شده و اكنون آثار پراكنده ای از آنها به جای مانده كه برای گردشگران جذاب و دیدنی هستند.
آتشكده 'بازه هور' كه در روستای رباط سفید تربت حیدریه واقع شده نیز از بناهای باستانی این منطقه به شمار می رود.
مسجد جامع رشتخوار، مسجد مولانا در تربت جام و مسجد جامع سنگان در خواف نیز از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی استان خراسان رضوی محسوب می شوند.
مدرسه های بسیار نیز در كنار مسجدهای متعدد استان بنا شده اند كه برخی از آنها از جمله مدرسه های دو مناره گلشن، میرزا جعفر و مدرسه نواب و مدرسه های سبزوار از ارزش خاص معماری و تاریخی برخوردار هستند.
تپه های باستانی كه برخی از باستانشناسان اكتشافات مهمی روی آنها انجام داده اند، پلهای تاریخی كه در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی كه برخی از آنها هنوز مورد استفاده قرار می گیرند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری استان خراسان رضوی را تشكیل می دهند.ك/4
7496/664
مشهد - گرچه خراسان رضوي به عنوان يكي از استانهاي مقصد مسافران داخلي و خارجي از جاذبه هاي تاريخي، فرهنگي و هنري زيادي برخوردار است اما در اين ميان بارگاه مطهر حضرت علي بن موسي الرضا(ع) بزرگترين انگيزه سفر بيش از 25 ميليون زائر و مسافر در هر سال به اين استان است.
