موزه سينما؛ فرصت تماشاي بيش از يك قرن تاريخ در كمتر از يك روز

موزه سینما فعالیت دست اندركاران هنر هفتم از اولین روزهای ورود این هنر صنعت به كشور تا كنون را به شكل چشم نوازی در معرض دید علاقه مندان قرار داده است.

بازدید از موزه سینما همچون گذر از تونل زمان یاد و خاطره هنرمندان نام آشنای سینما را در ذهن زنده می كند و بازدید كننده در پایان ناخودآگاه به خود می گوید كه چه زود تمام شد.

بازدید كننده حتی در اولین بازدیدش، خود را در مكان آشنایی احساس می كند، او تصویر سردر سینماها و عكس هنرمندان آشنا و بعضا محبوب خود را می بیند.

پوستر فیلم ها، خاطرات تماشای آنها را از سینما و یا تلویزیون در ذهن زنده می كند و بازدید كننده همراه با دیدن اسناد، عكس ها و فیلم های تاریخ سینما، بخش هایی از گذشته زندگی خود را نیز مرور خواهد كرد، زیرا سینما در زندگی جاری است و كمتر كسی است كه از این هنر صنعت خاطره ای نداشته باشد.

موزه سینما محل كشف تازه ها نیز هست زیرا یك فرد هر چند به مسایل سینما احاطه داشته باشد باز در این موزه با نكته و یا مساله تازه ای روبرو می شود، البته باید از موزه انتظاری در حد خودش را داشت.

وسایل فنی سینما مثل دستگاه آپارات، دوربین، لباس هایی كه زمانی شخصیت فیلم ها بر تن كرده اند، وسایل و روش های صحنه و چهره پردازی، بازدید كننده را به گذشته می برد و او را با پیشرفت های روز به روز این هنر صنعت آشنا می كند.

عمری كوشش مخترعان، دانشمندان و هنرمندان برای تبدیل فیلم های سیاه و سفید و بی صدا به رنگی و صدا دار، شیوه های فیلمبردای و پخش، شخصیت پردازی، بازیگری، تبلیغات و نظیر آن در چند لحظه از مقابل دیدگان بازدید كننده می گذرد و او را به تحسین وا می دارد.

رد پای ارتباط سینمای ایران با جهان در این موزه قابل مشاهده است چرا كه این سینما از لحاط فنی و هنری ارتباط تنگاتنگی با دنیای خارج داشته است.

ابراهیم خان عكاسباشی در سال 1279 حدود پنج سال پس از اختراع سینما توسط برادران لومیر در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار دستگاه سینماتو گراف را وارد ایران كرد و از حرم حضرت معصومه در قم، سوار شدن زنان به ماشین دودی، شكارگاه و عمارت شمس العماره تصویر برداری كرد.

بخشی از فیلم ها و آثار ابراهیم خان عكاسباشی در موزه سینما در سالنی به سبك سینماهای قدیم نمایش داده می شود و عكس ها و مدارك مكتوب از آن دوران، بیننده را با ورود سینما به ایران آشنا می كند.

نخستین فیلم داستانی صامت ایران توسط 'آوانس اوگانیانس' به نام آبی و رابی در سال 1279 ساخته شد كه هر چند خود فیلم از بین رفته اما عكس ها، پوسترها و مداركی از آن در موزه سینما به نمایش در آمده است.

نخستین فیلم داستانی ناطق ایرانی به نام دختر لر به كارگردانی 'اردشیر ایرانی' و با همكاری 'عبدالحسین سپنتا' و بازی 'روح انگیز سامی نژاد' در سال 1312 تولید شد، كه علاوه بر نمایش قسمت هایی از آن در موزه سینما، عكس ها، پوسترها و مدارك مربوط به آن در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است.

موزه سینما مكان مناسبی برای آشنایی با اولین های سینمای ایران از جمله اولین فیلم ناطق، مستند، آنونس (فیلم آگهی)، آموزشگاه سینمایی، كارگردان، فیلمبردار، فیلم رنگی، سالن سینما، جشنواره، كتاب سینمایی، دوبله، بدلكار، استودیو فیلمسازی و نشریات سینمایی و سیمایی نویسان است.

عكس هایی از صحنه، پشت صحنه و شخصیت ها و هنرمندان سینما، اسناد تاریخی و مكاتبه ها و قراردادها، نشریه های سینمایی، دستگاه ابزار و ادوات و پوسترهای سینمایی و تعدای فیلمنامه نیز زینت بخش این موزه است.

این موزه دارای چندین تالار و اتاق به نام های آبی، میانی، جشنواره ها و حضور بین الملل، سالن های سینما، موسیقی و دوبله، ارامنه، دفاع مقدس، كودك و نوجوان و در گذر تاریخ است.

پیشینه بنای باغ فردوس (مكان موزه)، پیدایش سینما در جهان و ایران در تالار آبی این موزه معرفی شده است.

معرفی و تصاویر پیشگامان سینمای ایران، بازیگران و عوامل اصلی فیلمسازی به همراه نخستین تجهیزات فیلمسازی در ایران از دیگر بخش های این تالار است.

غرفه های اختصاصی آوانس اوگانیانس، عبدالحسین سپنتا، ابراهیم مرادی، محسن بدیع و دانشگاه سیراكیوز (به خاطر تلاش برای آموزش و ساخت فیلم مستند در ایران) از قسمت های دیدنی نمایشگاه آبی است.

در تالار میانی این نمایشگاه تصاویر صحنه و پشت صحنه فیلم ها، پرتره كارگردانان، فیلمبرداران، چهره پردازان، طراحان صحنه و لباس به همراه نمونه هایی از آكسسوار (لوازم صحنه) و طراحی های صحنه و لباس سینمای ایران به نمایش گذاشته شده است.

غرفه های اختصاصی سهراب شهید ثالث، ساموئل خاچیكیان، علی حاتمی، ولی الله خاكدان، عزت الله انتظامی، رخشان بنی اعتماد، پوران درخشنده، ابوالفضل جلیلی، كیومرث پوراحمد، رسول صدر عاملی و دیگر بزرگان سینما حال و هوای خاصی به این تالار داده است.

بازدیدكنندگان در این تالار با حرفه های طراحی و ساخت صحنه، طراحی و دوخت لباس و چهره پرداز (گریمور) آشنا می شوند.

معرفی مفاهیم سینمایی نظیر آفیش یا اعلان (پوستر)، بازیگر، كارگردان، فیلم نامه نویس، تهیه كننده، فیلمبردار، تدوینگر و سایر عوامل فیلم در قالب پوستر و نوشته از دیگر قسمت های این تالار است.

مشاهده و آگاهی از جوایز جهانی و آشنایی با جشنواره های سینمای ایران، نمایش تندیس های جوایز سینمایی به همراه غرفه های اختصاصی معرفی افتخار آفرینان جهانی سینمای ایران از بخش های تالار جشنواره ها و حضور بین الملل است.

مشاهده بخش هایی از فیلم های افتخارآفرین سینمای ایران در جهان از دیدنی های این نمایشگاه است.

همچنین در این موزه نخستین مجلات و كتاب های سینمایی و تصاویر منتقدان سینمای ایران در معرض دید عموم قرار گرفته است.

مشاهده تجهیزات و ابزار قدیمی صدابرداری و تعدادی از نخستین صفحات تولیدی موسیقی فیلم ها به همراه معرفی صدابرداران، آهنگ سازان و صداپیشگان سینمای ایران در نمایشگاه دوبله و موسیقی امكان پذیر است.

در این موزه در نمایشگاهی به نام سالن های سینما، نخستین سالن ها، سینماداران و پرفروش ترین فیلم های تاریخ سینمای ایران معرفی شده اند.

در اتاق موسوم به ارامنه، نقش آنان در پیشرفت هنر - صنعت سینما و تلاش آنان برای فیلمبرداری نخستین فیلم های سیاحتی ایران معرفی شده است.

در نمایشگاه دفاع مقدس تصاویر فیلم های دفاع مقدس، معرفی كارگردانان و عوامل اصلی این سینما و غرفه اختصاصی شهید آوینی در معرض دید عموم قرار گرفته است.

نمایشگاه كودك و نوجوان این موزه نیز تصاویر بازیگران و دست اندركاران سینمای كودك و نوجوان، عروسك فیلم های مشهور همچون كلاه قرمزی و پسر خاله، گلنار، دربدرها و شهر موش ها را در خود جای داده است.

آگاهی از نخستین كوشش های بشری در شرق برای ثبت جنبش و حركت و همچنین موفقیت آنان در كشف قوانین حاكم بر نمایش تصاویر با مشاهده اتاق تاریك (قرن دوازده میلادی) در نمایشگاه زیر گذر تاریخ این موزه میسر است.

نخسین تصویر سازی های ایرانیان برای روایت شاهنامه فردوسی و اسطوره های دینی از دیگر بخش های این نمایشگاه است.

كتابخانه و پژوهشگاه، كانون فیلم، انتشارات و سالن نمایش از دیگر قسمت های موزه سینما است كه علاقه مندان خاص خود را دارند.

موزه سینما در تهران، خیابان ولی عصر، بالاتر از سه راه زعفرانیه در بنای تاریخی باغ فردوس واقع شده است.

این باغ در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده و پس از فراز و نشیب های فراوان در سال 1316 شمسی توسط وزارت معارف خریداری و از آن به عنوان مدرسه استفاده شد.

این باغ پس از انقلاب اسلامی در سال 1358 زیر پوشش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درآمد و به عنوان مركز آموزش فیلمسازی از آن استفاده می شد تا این كه در سال 1381 به عنوان موزه سینما مورد بهره برداری قرار گرفت.

نگارنده: علی حیدر شاه حسینی

559/507 1418