به گزارش ایرنا، بیماری مالاریا مهمترین بیماری انگلی بشر است كه حدود سه میلیارد نفر از جمعیت جهان را تهدید می‌كند، این بیماری در كشورهای غربی ریشه‌كن شده، ولی در بیش از 100 كشور گرمسیری جهان شیوع دارد كه كشور ما نیز در زمره این كشورهاست.
در قرن حاضر موضوع مهم در مورد این بیماری مقاوم شدن انگل بیماری به داروهای ضد انگل قدیمی و مقاوم شدن پشه آنوفل به حشره كش هاست.
تاریخچه مالاریا:
حدود یك هزار و 500 سال پیش مردم ارتباط بین مالاریا و مرداب را شناخته بودند و به همین دلیل این بیماری، مالاریا به معنی آب و هوای بد نام گرفت؛ عده ای گمان می كردند غول مرداب باعث ابتلای افراد به مالاریا می شود.
در اوت سال 1897، رونالد راس (زیست شناس انگلیسی) توضیح داد كه انگل مالاریا از افراد بیمار توسط پشه ها به افراد سالم انتقال می‌یابد؛ در سال 340 پس از میلاد برای نخستین بار خواص ضد تب گیاه گندواش توضیح داده شد.
چرخه مالاریا:
بیماری مالاریا با گزش پشه آنوفل شروع می شود، پشه آنوفل ماده شب ها خونخواری می كند و حین خونخواری از بزاق خود، انگل های مالاریا را به داخل خون انسان تزریق می‌كند.
این انگل ها وارد سلول های كبد می شود و شروع به تكثیر سریع می كنند، به طوری كه از هر یك انگل وارد شده حدود 10 هزار انگل تولید می شود؛ سپس این انگل ها سلول های كبدی را پاره می كنند و وارد خون می‌شوند تا به گلبول‌های سرخ حمله ور شده و وارد آن ها شوند و در آنجا تكثیر كنند.
انگل مالاریا پس از ورود به گلبول قرمز از هموگلوبین استفاده و تولید مثل می كند و پس از دو تا سه روز تمام هموگلوبین مصرف شده و گلبول قرمز پر از انگل می شود؛ سپس انگل ها گلبول های قرمز را پاره می كنند و به گلبول های دیگر وارد می شوند، به این ترتیب تعداد انگل ها در خون بیشتر و بیشتر می‌شود.
زمانی كه تعداد انگل مالاریا از حد خاصی بالاتر رود، بیمار دچار تب می شود؛ شروع تب همزمان با پاره شدن گلبول هاست و پس از آن كه انگل ها وارد گلبول های تازه می شوند، تب قطع می شود و این سیكل هر دو یا سه روز تكرار می شود؛ یعنی بیمار دو روز تب ندارد و روز سوم تب می كند.
دو مشكل اساسی در بیماری مالاریا وجود دارد؛ یكی ایجاد كم خونی شدید به دلیل استفاده انگل از هموگلوبین خون و دومی تب های دوره ای است كه گاهی حرارت بدن تا بالای 40 درجه می رسد و بدن بیمار را عملا از كار می اندازد.
زندگی انگل مالاریا دو مرحله ای است؛ به این ترتیب كه با گزش پشه آنوفل ماده، انگل های مالاریا از انسان بیمار به روده پشه وارد و آنجا تولید مثل كرده و سپس تكثیر و وارد غدد بزاقی پشه می شوند و منتظر می مانند تا در خونخواری های بعدی به افراد سالم منتقل شوند و دوره جدید زندگی را آغاز كنند.
دمای محیط عامل مهمی در انتشار مالاریاست، زیرا در هوای گرم انگل هایی كه وارد بدن پشه آنوفل می شوند، سریعا تولید مثل كرده و آماده سرایت به افراد سالم می شوند، اما در هوای خنك مدت زیادی تولید مثل انگل در بدن پشه به طول می انجامد و در این مدت طولانی بسیاری از پشه ها كه عمر كوتاهی دارند، از بین می روند و چرخه انتقال بیماری مالاریا قطع می شود.
انواع مختلفی از انگل مالاریا وجود دارد كه برخی بیماری خفیف و برخی بیماری بسیار شدید ایجاد می كنند.
چهار نوع مالاریا شناخته شده است. شامل: ویواكس، فالسیپاروم، مالاریه،اواله كه علایم اولیه در آنها تا حدود زیادی شبیه می باشد.
نشانه های بیماری مالاریا:
مالاریا عامل بسیار شایع تب در كشورهای گرمسیری است، شروع بیماری با خستگی، ضعف، سردرد، درد بدن و تب همراه است كه دقیقا شبیه بیماری های ویروسی معمولی مثل سرماخوردگی است.
تب های شدید و دوره ای كه در برخی موارد به بالای 40 درجه می رسد، قبل از شروع درمان در بیماران وجود دارد، به طوری كه بیمار هر سه روز یك بار دچار تب شدید و لرز می شود كه چند ساعت ادامه دارد و سپس بهبودی پیدا می كند؛ این افزایش درجه حرارت در واقع یك مكانیسم دفاعی برای از بین بردن انگل مالاریاست، زیرا در دمای زیاد انگل ها كشته می شوند.
لازم به ذكر است این علایم مشابه بسیاری از بیماریهای دیگر می باشد؛ لذا جهت تشخیص به موقع ضروری است از سابقه حضور در مناطق مالاریاخیز به پزشك هشدار داده شود.
بزرگی غیرطبیعی احشا (طحال و كبد)، كم خونی شدید، تشنج و انقباض عضلات، مالاریای مغزی، بیماری كلیوی، بب پیشاب سیاه، دیسانتری مالاریایی، افت قند خون، ادم ریوی، DIC و نهایتا مرگ از علایم مالاریای شدید بوده در نوع فالسیپاروم شایع است.
دو مشكل اساسی در بیماری مالاریا وجود دارد؛ یكی ایجاد كم خونی شدید به دلیل استفاده انگل از هموگلوبین خون و دومی تب های دوره ای است كه گاهی حرارت بدن تا بالای 40 درجه می‌رسد و بدن بیمار را عملا از كار می‌اندازد.
درمان مالاریا:
درمان با استفاده از داروهایی از قبیل كینین، كلروكین، پریماكین، آرتسونیت، فانسیدار و كوارتم امكان پذیر است، مشروط بر آنكه بیمار به موقع مراجعه كند و به موقع تشخیص داده شود.
روش های پیشگیری از ابتلا به مالاریا:
1. مبارزه با انگل بیماری: كه از طریق درمان به موقع افراد بیمار میسر می شود؛ لذا لازم است افرادی كه به مناطق دارای انتقال بیماری مسافرت می كنند در صورت مشاهده یكی از علایم بیماری بلافاصله به پزشك مراجعه و پزشك خود را از سابقه سفر مطلع كنند.
2. مبارزه با ناقل(پشه): مبارزه با پشه بسیار مشكل بوده، ولی بهترین و نتیجه بخش ترین راه ها می باشد.
الف) بهسازی محیط از قبیل: خشكاندن چاله های آب و مناطق مرطوب داخل و اطراف منزل و تعمیر لوله های آب، حذف مكان های استراحت پشه ها و بهسازی درز و ترك های دیوارهای منازل، پاكیزه نگهداشتن محیط و دفع بهداشتی زباله ها
ب) استفاده از پشه بند آغشته به سم در طول سفربه مناطق مالاریاخیز، ترك مناطق باز و دارای وفور بالای پشه یا حتی الامكان پوشیدن لباس های پوشیده،
مراقبت بیماری مالاریا در جهان دارای چهار مرحله كنترل، پیش حذف، حذف و پیشگیری از بازگشت مجدد بیماری می باشد.
وضعیت كشورهای جهان نسبت به بیماری مالاریا به شرح ذیل است:
80 كشور در برنامه كنترل قرار دارند، 12 كشور در مرحله پیش حذف، 11 كشور در مرحله حذف و فقط شش كشور موفق به كسب گواهی نامه حذف شده وارد مرحله پیشگیری از بازگشت مجدد بیماری شده اند.
مناطق دارای انتقال محلی بیماری شامل: برخی كشورهای آفریقایی از جمله كنگو و ساحل عاج، برخی كشورهای آمریكای جنوبی و برخی همسایگان ایران از جمله پاكستان و افغانستان و برخی استان ها و شهرستان های ایران از جمله سیستان و بلوچستان، هرمزگان كرمان می باشد.
كارشناس مركز بهداشت قم در این زمینه به ایرنا گفت: دانشمندان نتوانسته اند تاكنون واكسن مفید و اثربخشی برای ارایه به بازار بسازند.
'فاطمه عابدی آستانه' افزود: كشور جمهوری اسلامی ایران وارد مرحله حذف مالاریا شده كه پایان حذف مالاریا در افق توسعه 1404 دیده شده است.
وی اضافه كرد: در راستای برنامه حذف مالاریا كشور جمهوری اسلامی ایران اقدام به تأمین تست تشخیص سریع بیماری به نام RDT كرده، لذا افراد می توانند بلافاصله پس از بازگشت از مناطق مالاریاخیز با مراجعه به مراكز بهداشتی درمانی به صورت رایگان، ظرف مدت كمتر از نیم ساعت به احتمال ابتلا و تشخیص و درمان به موقع در صورت ابتلا بپردازند.
وی گفت: علی رغم اینكه استان قم از نظر وجود بیمار در پنج رتبه اول كشور قرار دارد، ولی به دلیل رطوبت پایین و گرمای هوای قم احتمال انتقال بیماری در استان قم بسیار كم است و صد در صد بیماران استان قم در خارج از استان (استان ها یا كشورهای دارای انتقال بیماری) مبتلا شده اند.
به دلیل اهمیت ویژه مالاریا هر ساله 25 آوریل مصادف با پنج اردیبهشت، به نام مالاریا نامگذاری شده است؛ شعار سال 2013، 'حذف مالاریا؛ سرمایه ای برای آینده' نامگذاری شده است.ك/4
/7404/ 380/
قم ـ مالاريا يك بيماري عفوني است كه به وسيله انگلي بنام پلاسموديوم ايجاد مي شود؛ اين انگل از طريق نيش پشه آنوفل ماده از فرد آلوده به شخص ديگر انتقال مي يابد.
