عمر شبكه نمایش خانگی در كشور به كمتر از 20 سال می رسد اما امروز این شبكه نقشی تعیین كننده در دیده شدن آثار سینمایی از سوی مخاطبان دارد.
توزیع فیلم های سینمایی ایرانی برای نخستین بار روی نوار «وی.اچ.اس» انجام شد و مخاطبان برای اولین بار در اوایل دهه 70 با دستگاه های پخش ویدیویی، در منازل خود به تماشای فیلم های نمایش داده شده در سالن های سینمایی نشستند.
در این دهه به علت توزیع محدود نسخه «وی.اچ.اس» آثار سینمایی و در عین حال دشواری مردم برای دسترسی به دستگاه پخش كننده این فرمت پخش، این شبكه خیلی تامین كننده هزینه تولید فیلم های سینمایی نبود و معمولا نسخه های آثار توزیع شده در مراكز فروش فیلم های سینمایی بسیار اندك بود.
با گسترش فن آوری در عرصه پخش و ورود فرمت «سی دی»، شبكه نمایش خانگی با گستردگی بیشتری روبرو شد و از ابتدای سال 79، برخی موسسات خصوصی در این زمینه آغاز به فعالیت كردند.
فعالیت بخش خصوصی در این زمینه و در عین حال گسترش روز افزون ارائه نسخه فیلم های سینمایی موجب گسترش روز افزون این بخش شد تا جاییكه شبكه نمایش خانگی به رغم ضعف های موجود، به یك صنعت سودآور برای موسسات ویدیو رسانه تبدیل و روز به روز بر تعداد این موسسات افزوده شد.
در عین حال توزیع فیلم های سینمایی در فروشگاه های معمولی سراسر كشور به رغم اعتراضات برخی فیلمسازان، موجب شد كه فیلم های سینمایی با توزیع در شبكه نمایش خانگی به سبد كالای خانوار افزوده شده و سودآوری خوبی برای موسسات داشته باشند و از طرفی بخشی از هزینه فیلمسازان از قبال توزیع آثار سینمایی در شبكه نمایش خانگی تامین شود.
وضعیت موسسات ویدیو رسانه و شبكه نمایش خانگی به اعتقاد بسیاری از كارشناسان تا اواسط دهه 80 مساعد بود، اما بروز برخی پدیده ها همچون قاچاق فیلم، تولید فیلم های ویدیویی سطحی از سوی موسسات ویدیو رسانه، تولید و توزیع سریال های ویدیویی در شبكه نمایش خانگی و كارشكنی برخی موسسات ویدیو رسانه در خریداری نكردن حق رایت آثار سینمایی موجب شد این صنعت رو به افول نهاده و به رونق سال های گذشته نباشد.
در عین حال بسیاری از فیلمسازان و صاحبنظران تاكید دارند كه امروز حق رایت توزیع فیلم های سینمایی در شبكه نمایش خانگی به دلایلی كه به آن اشاره شد افت شدیدی داشته و بخش اندكی از هزینه تولید آثار سینمایی از این طریق تامین می شود.
خبرنگار ایرنا نظر چند سینماگر برجسته كشور را در ارتباط با ارزیابی و وضعیت شبكه نمایش خانگی جویا شده كه مشروح كامل آنها ارائه می شود:
** قاچاق فیلم عامل نابودی شبكه نمایش خانگی
«علیرضا داوودنژاد» كارگردان فیلم سینمایی «كلاس هنرپیشگی» معتقد است كه شبكه نمایش خانگی بواسطه قاچاق فیلم های سینمایی، نابود خواهد شد.
وی درباره حق رایت آثار سینمایی كه از طریق موسسات ویدیو رسانه پرداخت می شود، می گوید: این هزینه به علت اینكه فیلم های سینمایی سرقت می شوند، رضایتبخش نیست.
این كارگردان تاكید دارد: فیلم های ایرانی اكنون در تهران و شهرستان ها به صورت گسترده و غیر قانونی كپی می شوند و وقتی در یك شهر فقط تقاضای چهار كپی از یك اثر وجود دارد، یعنی اینكه این نسخه ها برای تكثیر غیرمجاز سفارش داده شده اند.
به عقیده داوودنژاد،بازار شبكه نمایش خانگی به علت فراگیری تهیه، تكثیر و توزیع غیرقانونی آثار داخلی و خارجی در وضعیت بسیار بدی به سر می برد. این روند در نزول خرید حق رایت آثار سینمایی ایرانی در شبكه نمایش خانگی تاثیر جدی داشته است.
كارگردان فیلم«مرهم» ادامه می دهد: امكان دسترسی به آماری دقیق درباره توزیع فیلم ها در شهرهای مختلف وجود ندارد و در این شرایط به هیچ ترتیبی نمی توان بازار شبكه نمایش خانگی را كنترل كرد؛ در شرایطی كه نمی دانیم چند نسخه از یك اثر سینمایی در تهران و شهرستان ها به فروش می رسد، مشاركت در توزیع فیلم با موسسات ویدیو رسانه بجای خریداری حق رایت آثار سینمایی از سوی این موسسات بی معناست.
** بی اعتمادی فیلمسازان به موسسات ویدیو رسانه
«حسن هدایت» كارگردان سینما و تلویزیون نیز می گوید: اغلب موسسات ویدیو رسانه برای فیلمسازان قابل اعتماد نبوده و در عین حال حق رایت خرید آثار سینمایی تامین كننده هزینه تولید فیلم نیست.
وی در این باره می افزاید: شبكه نمایش خانگی در مجموع به درستی آغاز به كار كرد، اما به مرور زمان این بخش دچار آسیب و به وضعیت ناگواری دچار شد.
هدایت به عملكرد موسسات ویدیو رسانه در سال های اخیر اشاره كرده و توضیح می دهد: اغلب این موسسات برای فیلمسازان قابل اعتماد و اعتبار نیستند.
كارگردان فیلم سینمایی «ناسپاس» تاكید دارد: بسیاری از موسسات ویدیو رسانه در توزیع و خرید حق رایت آثار سینمایی، حق فیلمسازان را پایمال می كنند و به علت انحصاری بودن پخش آثار سینمایی در موسسات ویدیو رسانه، شاهد تاخت و تاز این موسسات هستیم.
** فراموشی وظایف موسسات ویدیو رسانه
«امیرحسین شریفی» تهیه كننده فیلم سینمایی «اشك سرما» می گوید: تولید و توزیع فیلم های ویدیویی كه اغلب آثاری كم كیفیت هستند، نباید در دستور كار موسسات ویدیو رسانه قرار گیرد.
وی همچنین درباره دلایل افت حق رایت فیلم های سینمایی در شبكه نمایش خانگی یادآور می شود: سطح كیفی فیلم های سینمایی اكنون خیلی مطلوب نیست و این موضوع موجب شده مخاطبان كمتر از آثار سینمایی توزیع شده در شبكه نمایش خانگی استقبال كنند.
این تهیه كننده سینما توضیح می دهد: قاچاق فیلم همواره بر شبكه نمایش خانگی اثر داشته و این پدیده اكنون ضربه جبران ناپذیری به فیلم های سینمایی توزیع شده در شبكه نمایش خانگی وارد كرده است.
تهیه كننده فیلم سینمایی «سیب سرخ حوا» ادامه می دهد: موسسات ویدیو رسانه بجای خرید حق رایت فیلم های سینمایی، اقدام به تولید فیلم های ویدیویی كم كیفیت كرده اند كه این روند به توزیع فیلم های سینمایی در شبكه نمایش خانگی آسیب زده است.
به گفته شریفی، تولید و توزیع فیلم ویدیویی وظیفه ذاتی موسسات ویدیو رسانه نیست و این موسسات نباید بجای خریداری حق رایت آثار سینمایی، به تولید فیلم های ویدیویی روی آورند.
** شبكه ای هوشمند برای مقابله با قاچاق فیلم های سینمایی راه اندازی شود
«جمال شورجه» كارگردان سینما نیز با اشاره به اثرگذاری قاچاق فیلم در افت حق رایت آثار سینمایی در شبكه نمایش خانگی می گوید: برای مقابله اساسی با قاچاق فیلم های سینمایی، نیازمند راه اندازی شبكه ای هوشمند هستیم.
وی در این باره یادآور می شود: اثری كه با استقبال مخاطبان مواجه شود، از سوی موسسات ویدیویی با هزینه بیشتری خریداری خواهد شد و اثری كه قدرت جذب بالای مخاطبان را نداشته باشد، با قیمت كمتری خریداری می شود.
** لزوم تصحیح مدیریت موسسات ویدیو رسانه
«محمد متوسلانی» كارگردان فیلم سینمایی «كفش های میرزانوروز» نیز معتقد است كه موسسات ویدیو رسانه امروز نیازمند مدیران و دست اندركاران با اخلاق و در عین حال حرفه ای هستند.
وی در خصوص هزینه حق رایت فیلم های سینمایی كه از طریق موسسات ویدیو رسانه پرداخت می شود، عنوان می كند: در گذشته وضعیت حق رایت فیلم راضی كننده بود اما پس از مدتی هزینه ها كاهش یافت.
متوسلانی در خصوص ضرورت ارتقای كیفی موسسات ویدیو رسانه یادآور می شود: اگر این موسسات بوسیله افراد ذیصلاح هدایت و كنترل شود، مشكلات برطرف خواهند شد.
وی منظور از افراد ذیصلاح را اشخاص دارای شرافت اخلاقی و تجربه حرفه ای می داند كه به درستی به دشواری های تولید یك اثر سینمایی و قواعد هنر هفتم آشنا هستند.
** تبلیغات آثار سینمایی در شبكه نمایش خانگی مناسب نیست
«محمد ابراهیم معیری» كارگردان فیلم «كتونی سفید» نیز در این باره می گوید كه تبلیغات آثار سینمایی در شبكه نمایش خانگی مناسب نبوده و در این عرصه نیازمند نوآوری هستیم.
وی همچنین هزینه خرید آثار سینمایی در موسسات ویدیو رسانه را متوسط دانسته و ابراز امیدواری می كند كه افزایش یابد.
این كارگردان سینما با یادآوری اینكه باید تبلیغات بیشتری برای حضور فیلم ها در شبكه نمایش خانگی انجام شود، می افزاید: چنانچه توزیع آثار سینمایی با كیفیت بیشتر و به طور هم زمان در سراسر كشور صورت گیرد، امكان قاچاق فیلم كمتر می شود.
كارگردان فیلم «دامنه های سفید» تاكید می كند: اكنون تبلیغات فیلم ها، تخصصی نیست و از هر روشی برای تبلیغ آثار استفاده می شود.
** میزان حق رایت آثار سینمایی در شبكه ویدیو رسانه شبیه شوخی است
«علیرضا سبط احمدی» تهیه كننده فیلم سینمایی «سنگ اول» نیز یادآوری می كند كه میزان پرداختی حق رایت فیلم های سینمایی در موسسات ویدیو رسانه بیشتر شبیه به شوخی است.
وی می افزاید: پیشتر بخشی از هزینه تولید یك فیلم سینمایی از فروش حق رایت آثار سینمایی بدست می آمد كه اكنون این امر محقق نمی شود.
این تهیه كننده سینما خواستار تبیین ساز و كار مناسب برای فعالیت موسسات ویدیو رسانه و شبكه نمایش خانگی شد.
** مساله قاچاق فیلم در حوزه قضایی و انتظامی جدی گرفته نمی شود
«سیدغلامرضا موسوی» تهیه كننده فیلم سینمایی «بغض» نیز بر این اعتقاد است كه مساله قاچاق آثار سینمایی از سوی مراكز انتظامی و قضایی جدی گرفته نمی شود و این روند در كاهش هزینه خرید حق رایت فیلم اثرگذار بوده است.
وی یادآوری می كند: هرچقدر مقابله با قاچاق فیلم بیشتر شود و این عرصه به درستی كنترل شود، شاهد بالا رفتن هزینه حق رایت آثار سینمایی خواهیم بود.
این تهیه كننده توضیح می دهد: متاسفانه تاكنون در بخش مقابله با قاچاق فیلم دست اندركاران، تهیه كنندگان و فعالان موسسات ویدیویی فعالیت قابل توجهی انجام نداده اند.
موسوی در عین حال یادآور شد كه موسسات ویدیو رسانه علاقه مند به خریداری فیلم های سینمایی هستند اما به علت شرایط قاچاق فیلم، هراس دارند.
** حق رایت آثار سینمایی در شبكه نمایش خانگی مناسب نیست
«مسعود اطیابی» تهیه كننده فیلم سینمایی «دلخون» نیز می گوید: حق رایت آثار سینمایی برای توزیع فیلم در شبكه نمایش خانگی بسیار اندك و نامناسب است.
وی می افزاید: هزینه پرداختی حق رایت فیلم های سینمایی از سوی موسسات ویدیو رسانه مناسب نبوده و این هزینه بسیار اندك است.
اطیابی یادآوری می كند: با توجه به ریسك سرمایه گذاری در عرصه سینما، هزینه حق رایت آثار سینمایی باید تا حدی این ریسك را كاهش دهد اما این اتفاق در شرایط كنونی رخ نمی دهد.
كارگردان فیلم «شرط اول» توضیح می دهد: فیلم های سینمایی در اكران معمولا درآمد چندانی ندارند و نمایش عمومی آثار سینمایی تبلیغ یك اثر در رسانه ها محسوب می شود.
اطیابی ادامه می دهد: انتظار فیلمسازان این است كه از سوی موسسات ویدیو رسانه درآمد بیشتری داشته باشند اما به خاطر مشكلاتی همچون قاچاق فیلم، این امر محقق نمی شود.
** جریمه قاچاق فیلم 500 میلیونی فقط 100 هزار تومان
«كاظم راست گفتار» كارگردان فیلم «نقاب» نیز قاچاق فیلم را موجب نابسامانی وضعیت شبكه نمایش خانگی می داند و معتقد است كه برخورد مناسبی با پدیده قاچاق فیلم نمی شود و قاچاقچیان آثار سینمایی 500 میلیون تومانی فقط 100 هزار تومان است.
وی در این باره می افزاید: با وجود شرایط دشوار اقتصادی، معتقدم كه موسسات ویدیو رسانه ور شكسته هستند.
راست گفتار یادآور می شود كه دانلود غیرقانونی آثار سینمایی در سایت های اینترنتی و قاچاق «سی دی» ها در اماكن عمومی سبب نابسامانی شبكه نمایش خانگی و افت حق خرید آثار سینمایی از سوی موسسات ویدیو رسانه شده است.
** نابسامانی موسسات ویدیو رسانه
«سعید سعدی» تهیه كننده فیلم سینمایی «اینجا بدون من» نیز از كاهش حق رایت آثار سینمایی در موسسات ویدیو رسانه انتقاد كرده و معتقد است كه این هزینه برای تهیه كنندگان راضی كننده نیست.
وی می افزاید: هزینه خرید حق رایت فیلم های سینمایی از سوی موسسات ویدیویی رسانه، به جهت نامساعد بودن وضعیت فروش این فیلم ها در شبكه نمایش خانگی، كاهش داشته است.
تهیه كننده فیلم «روزهای زندگی» توضیح می دهد: خریداری فیلم های سینمایی در این موسسات به شمارگان فروش آثار در شبكه نمایش خانگی بستگی دارد كه این روند برای صاحبان فیلم مناسب نبوده و در چرخه تولید تاثیر می گذارد.
سعدی ادامه می دهد: موسسات ویدیو رسانه در سالهای گذشته نقش موثری در چرخه تولید سینما داشتند زیرا با بازگشت سرمایه به تهیه كننده از طریق خریداری حق رایت آثار سینمایی، اسباب تولیدات بعدی برای تهیه كنندگان فراهم می شد اما اكنون چنین شرایطی مهیا نیست.
وی همچنین یادآور شده كه به علت استاندارد نبودن چرخه تولید فیلم و شرایط دشوار اكران، با ریزش مخاطبان در این سالها روبرو بوده ایم.
** سخن آخر
به هر حال آنچه از نقطه نظرات اهالی سینما و كارشناسان بر می آید این است كه شبكه نمایش خانگی نیازمند بازنگری اساسی است و به نظر می رسد تشریح دوباره وظایف موسسات ویدیو رسانه امری ضروری است.
همچنین رها كردن مساله قاچاق فیلم در سه سال اخیر، ضربه ای جبران ناپذیر به شبكه نمایش خانگی زده و بسیاری از فیلمسازان این مهم را در افت حق رایت آثار سینمایی اثرگذار می دانند.
فراهنگ(5) ** 1983ه.ن ** 1071
تهران - نابساماني شبكه نمايش خانگي موجب شده فيلمسازان درباره وضعيت اين بخش از سينما ابراز نگراني كرده و در اين خصوص هشدار دهند.
