'مان موهان سینگ' نخست وزیر كشور هند، روز سه شنبه هفتم خرداد ( 27 می) به كشور ژاپن سفر كرد. مدت زمان سفر سینگ به ژاپن سه روز اعلام شده و قرار است وی پس از انجام این سفر عازم كشور تایلند گردد. قرار بود این سفر در ماه نوامبر سال گذشته میلادی انجام شود اما به دلیل برگزاری انتخابات در ژاپن به تعویق افتاد. نخست وزیر هند هدف از انجام این سفر را تقویت رابطه با توكیو اعلام كرده است. گفته می شود كه تقویت روابط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و همكاری های هسته ای غیر نظامی مهمترین ابعاد سفر سینگ به ژاپن را تشكیل می دهد.
سینگ معتقد است هند و ژاپن همكاری استراتژیك جهانی دارند و توانایی های بالقوه فراوانی در همه زمینه ها برای تقویت و تعمیق روابط دو كشور وجود دارد. وی اعلام كرد كه مردم هند به مردم ژاپن علاقه دارند.
حجم تجارت دو كشور در سال مالی 2011- 2012 به 43/18 میلیارد دلار رسید كه در مقایسه با سال مالی قبل33/34 درصد رشد داشته است. در سال مالی 2010-2011 حجم روابط تجاری دو كشور 72/13 میلیارد دلار اعلام شد. به عبارتی رشد صادرات هند به ژاپن 36/24 درصد و رشد صادرات ژاپن به هند 20/40 درصد برآورد شده است. سینگ سفر خود به دو كشور ژاپن و تایلند را در چارچوب سیاست 'نگاه به شرق' دهلی نو و هدف خود را مشاركت در صلح، ثبات و توسعه آسیا – پاسیفیك می داند. دیدار سینگ با همتای ژاپنی خود در حالی انجام می شود كه ژاپن با بحران تورمی روبرو است و نخست وزیر این كشور برای دمیدن روحیه تازه به اقتصاد كشور طرح بلندپروازانه ای را آغاز كرده است. در عین حال هند ژاپن را زیر فشار قرار داده است كه امكان دسترسی شركت های هندی به بازار ژاپن را فراهم نماید تا هند بتواند از میزان كسری تجاری خود با ژاپن بكاهد. گفته می شود ژاپن این سفر را با انجام یك حركت نادر یعنی انجام اولین دیدار امپراتور ژاپن و همسر وی از هند در اواخر سال میلادی جاری، تلافی خواهد كرد. امپراتور ژاپن و همسر وی بندرت از ژاپن خارج می شوند.
* اجتناب از بازگشت منازعه به روابط هند و چین
---------------------------------------------------------
هندی ها كه در یك ماه گذشته تقابل و نزاع با چینی ها را بر سر منطقه مرزی لداخ تجربه كرده اند دیگر نمی خواهند دامنه این نزاع گسترده تر شود و به عبارتی نمی خواهند سفر سینگ به ژاپن در جهت صف بندی هندی ها در برابر چینی ها تفسیر شود لذا نخست وزیر هند در ابتدای ورود خود به ژاپن اعلام كرد كه هند به دنبال آزار دادن چین نیست. به عبارتی، وی نمی خواهد چینی ها برداشت منفی از سفرش به ژاپن داشته باشند لذا وی معتقد است كه 'توازن قدرت در آسیا به معنای مهار چین نیست.' هر چند هند در همكاری های خود با امریكا همواره از چین به عنوان یك تهدید یاد كرده است و مكمل محور هند – امریكا، همواره كشور ژاپن بوده است اما به نظر می رسد كه سینگ در این سفر نمی خواهد روندها و الفاظی را كه مقامات كشورش در گذشته استفاده كرده اند بكار ببرد. با توجه به سابقه نگاه هند به چین می توان این اقدام هند را تغییر در مواضع، الفاظ و یا تغییر در عمل دهلی نو تعبیر كرد. مهمترین محرك برای این اقدام سفر هفته گذشته 'لی كچیانگ' نخست وزیر چین به هند است. وی در اولین سفر خارجی خود به هند سفر كرد تا حسن نیت پكن را به دهلی نو نشان دهد در مقابل، شاید هندی ها هم به دنبال جبران اقدام نخست وزیر چین هستند.
دلیل دیگر كه می توان برای این اقدام نخست وزیر هند یعنی اعلام 'عدم تمایل به مقابله با چین' ذكر كرد آنست كه شاید وی در ابتدای سفر خود خواسته است تا موضع خود را به ژاپنی ها گوشزد كند. زیرا رویكرد 'شیزو ابه' (Shizo Abe) نخست وزیر ژاپن و همتای سینگ، در تقابل با رویكرد فعلی هند قرار دارد. وی در كارنامه خود به لحاظ اظهارات و یا سیاست های عملیاتی شده، رویكرد پررنگ ضد چینی دارد و معتقد به احیای قدرت ژاپن در آسیا است. همچنین وی به دنبال افزایش روابط هند و ژاپن است تا از این طریق جلوی ظهور چین به عنوان دومین قدرت بزرگ اقتصادی دنیا را بگیرد. از نظر شیزو ابه توان اقتصادی چین سبب تكبر این كشور در انجام اقدامات خصمانه شده است. مهمترین مصداق این دیدگاه شیزو را می توان در اختلافات مرزی بین چین و ژاپن مشاهده كرد. ادعای مالكیت بر جزایری كوچك و اختلاف ارضی ناشی از آن بین چین و ژاپن روابط این دو قدرت آسیایی را تیره كرده است. در سال گذشته تنش بین چین و ژاپن پس از اعزام موقت 6 كشتی گشت زنی چینی به آبهای چند جزایر كوچك مورد مناقشه بین دو كشور شدت گرفت.
هر چند در این سفر هیئتی كه سینگ را همراهی می كنند تنها جنبه اقتصادی و امنیتی - كه هر دو موضوع را می توان در همكاری های هسته ای دو كشور خلاصه كرد - ندارد اما می توان گفت كه مهمترین موضوع این سفر همكاری های هسته ای دو كشور است.
** همكاری های هسته ای هند و ژاپن
----------------------------------------------
مان موهان سینگ در این سفر ژاپن را 'شریك جهانی و منطقه ای هند' خواند. هندی ها از سرعت ژاپن در انجام اقدامات هسته ای این كشور در داخل مرزهای هند راضی هستند. آن طور كه گفته می شود ژاپن به دنبال آن است تا همكاری های هسته ای این كشور با هند به تقویت رژیم عدم اشاعه بیانجامد در مقابل برخی از منابع خبری هم موضع این كشور را تقویت رژیم عدم اشاعه هسته ای اعلام كرده اند.
همكاری های هسته ای هند با دیگر كشورها زمانی آغاز شد كه امریكایی ها در سال 2001 برخی از تحریم های اعمال شده علیه این كشور را برداشته و بطور رسمی هند را عضو باشگاه هسته ای اعلام كردند. در آن زمان بوش پسر رییس جمهور وقت امریكا، از دیگر كشورهای عضو باشگاه هسته ای درخواست كرد تا با كشور هند در زمینه های غیرنظامی همكاری هسته ای داشته باشند لذا برخی كشورها با عطش سرمایه گذاری در نیروگاههای هسته ای هند، برای كسب منافع مالی به سمت دهلی نو حركت كردند. در این میان حضور ژاپن در كنار كشورهایی همچون امریكا، فرانسه، روسیه و انگلیس قابل توجه است.
در مقابل میل كشورهای متعدد برای حضور در بازار هسته ای هند، دهلی نو نیز از تكثر و تنوع شركای هسته ای استقبال كرده است. مهمترین دلیل هند برای پیگیری اهداف هسته ای رفع نیاز جمعیت گسترده این كشور به انرژی است. هند به دنبال رفع فقر انرژی در این كشور است.
همكاری های هسته ای هند و ژاپن پس از فاجعه هسته ای فوكوشیما در مارس 2011 با بن بست مواجه شد زیرا هندی ها خواستار دریافت تضمین های امنیتی از توكیو بودند تا در صورت بروز سیل، زلزله و دیگر حوادث غیر مترقبه از عدم انتشار موارد هسته ای به خارج راكتورها اطمینان حاصل نمایند. توكیو با پذیرش تعهدات و ارایه تضمین های مربوطه توانست زمینه ادامه همكاری های هسته ای را فراهم نماید.
بطور كلی همكاری های هسته ای هند و ژاپن بدون مخالف نیست به عبارتی در این دو كشور گروهها و نمایندگان سازمان های غیر دولتی نسبت به همكاری های هسته ای معترضند. این گروهها حتی با همكاری های هسته ای غیر نظامی هم مخالفند و استدلالشان آنست كه همكاری های هسته ای با احتمال خطراتی همچون نشت مواد به خارج از راكتورها و همچنین موضوع دفع زباله های هسته ای كه سبب تخریب محیط زیست خواهد شد، مواجه است. همچینن برخی از گروههای ژاپنی معترض به همكاری هسته ای توكیو و دهلی نو معتقدند كه ژاپن باید هند را متقاعد به امضای معاهده عدم اشاعه هسته ای موسوم به ان پی تی (Non Proliferation Treaty (NPT)) و همچنین به امضای معاهده منع جامع آزمایش هسته ای موسوم به (Comprehensive Test Ban Treaty (CTBT)) نماید. البته هندی ها هیچ گاه از اظهار این گونه مواضع راضی نیستند و نمی خواهند با وجود آنكه این كشور چندین بار بمب های هسته ای آزمایش كرده و معاهدات ذكر شده را امضا نكرده، اوضاع هند با دیگر كشورهای هسته ای مقایسه شود.
تحقیق**م.پ**1358
گروه تحقيق و تفسير خبر- سفر سه روزه 'مان موهان سينگ' نخست وزير هند، به ژاپن جهت تعميق مشاركت راهبردي به ويژه همكاري دفاعي و تاكيد بر نهايي شدن هر چه زودتر قرارداد دوجانبه هسته اي، در چارچوب سياست نگاه به شرق دهلي نو قابل بررسي است.
