نمی دانیم از انجام چه كارهایی به خوبی بر می آییم؟ ویژگی های اخلاقی منفی مان چیست؟ برای ادامه زندگی چه اهدافی را دنبال می كنیم؟ علایق و اولویت های زندگی مان چیست ؟ و بیشتر در زمان حال زندگی می كنیم.
در واقع شخصیت هر فرد دارای ویژگی هایی است كه او را از دیگران متمایز می كند، شخصیت مجموعه باورها و اعتقادات، احساسات و رفتار هر فرد است كه نحوه ارتباط او را با خود و دیگران و همچنین، نحوه برخورد وی با مسائل و مشكلات را تعیین می كند.
رشد خود آگاهی به عنوان مهمترین و نخستین مهارت زندگی به فرد كمك می كند تا خود را بهتر بشناسد و نسبت به فشارهای روانی و تاثیر آن بر زندگی خود، آگاهی یابد.
مهارت خود آگاهی نقش مهمی در سلامت و بهداشت روان ما دارد و در واقع شامل توانایی شناخت و آگاهی از شخصیت خود، خصوصیات، نقاط ضعف و قوت، خواسته ها و ترس های هر فرد می باشد.
*** خودآگاهی و انواع آن
دكتر 'مسعود محمدی' روانشناس بالینی در این مورد به خبرنگار ایرنا گفت: مهارت خود آگاهی دارای انواع مختلف خود فیزیكی، خود جنسیتی، خود اجتماعی، خود معنوی، خود تاریك، خود آرمانی و خود واقعی است.
وی افزود: خود فیزیكی به تصوری كه هر فرد از ظاهر فیزیكی خود دارد و نسبت به آن احساس خوبی دارد یا خیر، گفته می شود و خود جنسیتی، تصوری است كه هر شخص از هویت و تمایلات جنسی خود دارد به گونه ای كه از زن یا مرد بودن خود احساس رضایت دارد یا خیر؟
این روانشناس اظهار كرد: در خود اجتماعی فرد باید ببیند كه چگونه در اجتماعات كوچك و بزرگ ظاهر می شود و پایگاه اجتماعی او چگونه است؟ رابطه اش با دیگران و رابطه دیگران با وی به چه شكل است؟
محمدی افزود: خود معنوی شامل تصور فرد از اعتقادات خود می باشد كه به طور معمول به باورهای مذهبی وی معنا می دهد و پاسخگوی این سئوال است كه نگرش او به زندگی پس از مرگ چیست؟
این روانشناس بالینی گفت: خود تاریك نیز جنبه خاصی از خود است كه در واقع در بر گیرنده اسرار هر فرد است و چون به طور معمول افراد تمایلی به فاش كردن آن ندارند برای مخفی نگهداشتن آن انرژی زیادی صرف می كنند.
وی افزود: خود آرمانی آن بخشی از هر فرد است كه می خواهد یا آرزو دارد به آن برسد و در این بخش فرد بیشتر خود را با دیگران مقایسه می كند، در ذهن خود تصویری از خودش می سازد كه آرزوی بودنش را دارد.
محمدی اظهار كرد: خود واقعی نیز درونی ترین بخش وجودی هر فرد است كه آن را به خوبی می شناسد و حتی فرد ممكن است آن را از دیگران پنهان كند، چون نگرانی اش از این است كه اگر دیگران خود واقعی او را بشناسند، علاقه‌شان را به وی از دست بدهند.
وی افزود: افرادی كه نسبت به خود آگاهی ندارند، از احساس خشنودی و رضایت خاطر كمتری برخوردارند، در مقابل فشار و ضربه های روانی و اجتماعی آسیب پذیرتر بوده، بیشتر به دنبال انتقاد و سرزنش دیگران هستند و انتقاد پذیری كمتری دارند.
محمدی یادآور شد: این افراد از روحیه همكاری و مشاركت كمتری برخوردار هستند و به طور معمول كمتر به مشورت با دیگران برای انجام كارهای شان می پردازند.
*** موانع رشد خودآگاهی
برخی ویژگی ها هستند كه ممكن است به نظر خود فرد مثبت باشد ولی در واقع مانع خودشكوفایی و خود آگاهی افراد می شود.
'شهلا رحیمی' روانشناس بالینی در این مورد به خبرنگار ایرنا گفت: توقعات و انتظارات بیش از حد دیگران از ما، غرور و كمال گرایی افراطی موانعی هستند كه مانع خود آگاهی فرد می شوند.
وی افزود: اگر خود را به همان صورتی كه هستیم نپذیریم، به دنبال ایده آل های مان بوده و خودخواه باشیم، توقع برآورده شدن انتظارات مان را بدون هر گونه تلاشی داشته باشیم، برای رسیدن به خواسته های مان عجله كنیم و یا خواسته های غیر معقول داشته باشیم، توقعات و انتظارات مان بیش از حد خواهد بود.
این روانشناس اظهار كرد: در كمال گرایی افراطی نیز آرزوی كامل بودن، هم احساس رضایت از خود را از فرد می گیرد و هم بیشتر فرد را در معرض ناكامی قرار می دهد.
رحیمی با بیان اینكه انواع غرور مانع خود شكوفایی فرد می شود، افزود: غروری كه بر پایه خودایده آلی باشد یا سبب احساس مبالغه آمیز باشد، غرور محبوب بودن كه فرد فكر می كند هر فرد را كه بخواهد می تواند در كنار خود داشته باشد، غرور عقلی كه فرد تصور می كند به تنهایی قادر به حل تمام مشكلاتش است، غرور مهم بودن و غرور شجاعت از جمله غرورهایی است كه مانع از خودشكوفایی فرد می شود.
***راههای دست یابی به خودآگاهی
مهارت خودآگاهی زیربنایی ترین مهارت زندگی است كه سبب افزایش سلامت و بهداشت روان می شود و می توان گفت آموزش آن، فرد را در مقابل آسیب های روانی ایمن می كند.
علاوه بر این، استفاده از این مهارت در زندگی اجتماعی فرد نیز نقش بسزایی دارد.
'خدیجه مقدس' كارشناس پیشگیری سازمان بهزیستی استان تهران در این مورد به خبرنگار ایرنا گفت: آموزش مهارت خود آگاهی سبب افزایش موفقیت های شغلی، تحصیلی و زندگی فرد شده و سبب توانا، دوست داشتنی و منحصر به فرد شدن فرد می شود.
وی افزود: فردی كه مهارت خود آگاهی را آموزش دیده باشد، می تواند كارهای روزمره خود را با موفقیت انجام داده، ویژگی های مثبت و منفی خود را پذیرفته و برای خود ارزش بیشتری قایل شود.
مقدس اظهار كرد: این مهارت به فرد همچنین، این توانایی را می دهد كه واقع بینانه به محدودیت ها و توانایی های خود نگریسته و از پذیرفتن خود آنگونه كه هست شرمسار نباشد كه همین امر عزت نفس و اعتماد به نفس فرد را افزایش می دهد.
وی افزود: با استفاده از این مهارت، فرد احساسات، افكار، باورها، اهداف و خصوصیات اخلاقی خود را بهتر می شناسد و از نظر جسمانی و عاطفی با خود واقعی اش آشنا می شود.
مقدس با بیان اینكه نخستین گام برای آموزش این مهارت، وادار كردن خود به شناخت بیشتر خصوصیات فردی است، اظهار كرد: شناخت نكات قوت و ضعف و اجزای وجودی خود در كسب مهارت خودآگاهی به فرد كمك می كند.
وی با اشاره به اینكه این نوع خودآگاهی پیش بینی كننده احساس رضایت از خود و زندگی خویش است، یادآور شد: راضی نبودن فرد از خود، به وی هشدار می دهد كه نیازمند تغییر است و این تغییر باید بر چگونگی شناخت از خویش پایه ریزی شود.
تهرام/1391
تهران بزرگ - براي اغلب افراد توصيف ويژگي هاي مثبت و منفي اخلاقي و رفتاري خود براي ديگران كاري سخت و دشوار است به گونه اي كه بيشتر ما فقط در مورد ويژگي هاي كلي و عمومي خود همچون سن، جنسيت، وضعيت شغلي و غيره خود صحبت مي كنيم و از ويژگي هاي شخصيتي و رفتاري خود اطلاعات كافي نداريم.
