دكتر «مژده قبایی» متخصص مغز و اعصاب و معاون پژوهشی مركز تحقیقات بیماری های مغز و اعصاب علوم پزشكی تهران می گوید: برای درمان و جلوگیری از عوارض پس از سكته مغزی یك زمان طلایی سه تا چهار ساعته وجود دارد كه اگر همه اقدامات لازم پزشكی به بیمار مبتلا تا قبل از این چهار ساعت ارایه شود، شانس بازگشت به زندگی این بیمار زیاد است. در غیر این صورت به احتمال زیاد دچار مشكلاتی از جمله فلج، فراموشی و وابسته بودن به دیگران تا آخر عمر یا حتی مرگ می شود.
دكتر قبایی اظهار می دارد: تا حدود زیادی می توان از این ضایعات ناشی از سكته مغزی پیشگیری كرد؛ به شرط آن كه همان زمان طلایی را مغتنم شمرده و خدمات لازم برای بیمار در همان زمان ارائه شود.
به عنوان مثال در همان ساعات اولیه داروی وریدی را باید تزریق كرد تا لخته خون كه به سمت مغز می رود از بین برود كه اگر این زمان بگذرد دیگر تزریق فایده ای ندارد.
**آیا همه بیماران سكته مغزی از این فرصت طلایی استفاده می كنند؟
دكتر قبایی در پاسخ به این سوال، جواب خیر را می دهد و این كه با این وضعیت موجود در نظام سلامت خیلی از بیماران این فرصت را از دست می دهند.
از دست دادن این فرصت طلایی برای درمان در كشور ما عمومیت دارد. دكتر «بیژن فروغ» متخصص طب فیزیك و استاد دانشگاه علوم پزشكی تهران آمار تكان دهنده ای در این مورد ارائه می دهد مبنی بر این كه 90 درصد بیماران سكته مغزی كه دچار اختلالات جسمی حركتی می شوند به زندگی خود باز نمی گردند و به عبارت دیگر، آن استقلال دوران سلامت خود را ندارند و به نوعی در امور روزمره خود به دیگران وابسته می شوند.
*در كشور ما با بیمار سكته مغزی چگونه برخورد می شود؟
دكتر قبایی، اظهار می دارد كه شاید برای بستری كردن بیمار مبتلا به سكته مغزی كمی دست پزشكان باز باشد، اما در همان مغتنم شمردن زمان طلایی ساعات اولیه ابتلا، پیشگیری از ابتلا به بیماری و مراقبت از بیمار پس از اقدامات درمانی كه به توانبخشی ارتباط دارد، مشكلات بسیاری داریم.
وی در مورد مراكز مجهز به خدمات درمانی ویژه سكته مغزی در بیمارستان های كشور بر این باور است كه شاید اصلا هیچ بیمارستانی به چنین مراكزی مجهز نباشد.
وی در عین حال به این موضوع نیز اشاره می كند كه ممكن است برخی بیمارستان ها به مراكزی البته در نوع ساده نه مجهز، تجهیز باشند، اما هیچ اطلاع رسانی در این خصوص نشده است تا بیماران به محض بروز علائم بیماری به این مراكز مراجعه كنند.
**فقط یك مركز پیشرفته مراقبت های ویژه سكته مغزی وجود دارد
دكتر«مسعود مهرپور» متخصص مغز و اعصاب و رییس مركز مراقبت های ویژه سكته مغزی (استروك یونیت) بیمارستان فیزوگر است.
وی اذعان می دارد كه فقط در سطح كشور یك مركز پیشرفته مراقبت های ویژه سكته مغزی فعالیت می كند كه آن مركز در بیمارستان فیروزگر تهران واقع شده است.
دكتر مهر پور دو نوع مركز استروك یا سكته مغزی را نام می برد و می گوید: یك مركز ساده سكته مغزی وجود دارد كه هر بیمارستانی كه متخصص مغز و اعصاب و همچنین سی تی اسكن داشته باشد می تواند این مركز را دایر كند. اما یك مركز پیشرفته هم وجود دارد كه در كنار این خدمات باید آنژیوگرافی هم داشته باشد تا بتوان دارو را از طریق شریان به بیمار سكته مغزی رساند.
وی می افزاید: در زمان حاضر بیمارستان فیروزگر نخستین مركز پیشرفته مراقبت های ویژه سكته مغزی را دایر كرده است كه شبیه یك مركز مراقت ویژه عمل می كند و در زمان حاضر حدود شش ماه است كه خدمات آنژیوگرافی به بیماران سكته مغزی ارائه می دهد.
** بیمار زمان طلایی را از دست ندهد
دكتر مهرپور هم با تایید سخنان دكتر قبایی مبنی بر از دست ندادن زمان طلایی بیمار سكته مغزی اظهار می دارد: به یك بیمار سكته مغزی باید طی كمتر از سه ساعت رسیدگی شود و داروهای مخصوص را به وی تزریق كرد كه البته به تازگی این زمان طلایی را تا چهار ساعت و نیم هم عنوان كرده اند.
وی توضیح می دهد: به این معنا كه تا قبل از این زمان داروی وریدی به بیمار تزریق می شود تا لخته خون از بین برود. و اگر این كار نشد باید تا قبل از شش ساعت آخرین كار كه همان فرستادن دارو به عروق از طریق شریان است، برای بیمار انجام شود. در غیر این صورت بیمار به احتمال بسیار زیاد به ناتوانی هایی از جمله اختلال در حرف زدن، از دست دادن تعادل در راه رفتن و زمین گیر شدن دچار می شود.
** این زمان طلایی از چه وقت شروع می شود؟
دكتر مهرپور زمان شروع فرصت طلایی را از وقتی عنوان می كند كه بیمار به نخستین علایم سكته مغزی پی می برد كه باید بلافاصله خود را به اولین مركز درمانی برساند تا خدمات اولیه برایش ارائه شود.
این متخصص مغز و اعصاب هر گونه نقص عصبی ناگهانی را سكته مغزی عنوان می كند كه علایم آن می تواند فلج شدن ناگهانی یك قسمت از بدن، اختلال ناگهانی در دید و صحبت كردن، كج شدن صورت و سرگیجه شدید ناگهانی باشد كه اولین تصور بیمار هم باید این باشد كه احتمالا سكته مغزی كرده است.
وی تاكید می كند مشكل عمده بیماران سكته مغزی این است كه خیلی دیر به بیمارستان مراجعه می كنند؛ به گونه ای كه اكثر آنها زمان طلایی را از دست می دهند و مشكل دیگر این است كه بیمارستان های كشور بخش مستقل و تخصصی سكته مغزی ندارند.
وی ادامه می دهد: آنقدر برای بیماری ها و مشكلات قلبی اطلاع رسانی شده است كه در محروم ترین مناطق كشور، اگر كسی به عنوان مثال دست چپش درد بگیرد احتمال مشكل قلبی را می دهد و در اكثر مواقع تلاش می كند هر چه سریع تر به پزشك مراجعه كند. اما در مورد سكته مغزی، اگر كسی به طور ناگهانی دچار اختلال در صحبت كردن شود ممكن است متوجه سكته مغزی نشود.
وی تاكید می كند كه این امر باید حتما اطلاع رسانی شود تا مردم به محض بروز علایم سكته خود را به نزدیك ترین مركز درمانی برسانند و زمان طلایی درمان خود را از دست ندهند.
وی می گوید: متاسفانه از آنجا كه فرصت طلایی درمان سكته مغزی در اكثر مواقع از دست می رود، بیمار به مشكلات جسمی حركتی دچار می شود و احتمالا تا آخر عمرش به دیگران وابسته می شود.
وی در مورد دو تا سه بیماری كه روزانه در مركز پیشرفته شبانه روزی سكته مغزی بیمارستان فیروزگر پذیرش می شوند، می گوید كه متاسفانه اكثر آنان این زمان طلایی سه تا چهار ساعته و در نهایت شش ساعته را از دست داده اند. به گونه ای كه در هفته فقط دو تا سه بیمار هستند كه بموقع به این مركز مراجعه می كنند.
وی در ادامه می گوید: این در حالی است كه این مركز به صورت شبانه روزی فعالیت دارد و بیمار سكته مغزی به محض ورود، خدمات درمانی را دریافت می كند.
** مركز پیشرفته سكته مغزی به كار گروهی وابسته است
دكتر قبایی كه در بیمارستان امام خمینی فعالیت می كند در خصوص مركز پیشرفته سكته مغزی كه قرار است در این بیمارستان افتتاح شود، می گوید: این مركز به رغم داشتن تجهیزات پیشرفته اگر یك گروه منسجم نداشته باشد نمی تواند خدمات مفید و موثری ارائه دهد.
وی می گوید: اگر این مركز افتتاح شود اما به عنوان مثال متخصص مغز و اعصابش در بخش دیگری از بیمارستان به سر ببرد و هر بار باید وی را از بخشی از بیمارستان به مركز فراخوانیم كه این كار نامناسب است. زیرا متخصص باید مقیم در مركز باشد، نه این كه كاركنانش در جاهای دیگر پخش باشند.
** در توانبخشی بعد از درمان بیماران سكته مغزی هم مشكل داریم
دكتر فروغ متخصص طب فیزیك و توانبخشی نیز می گوید: برخی تصور می كنند یك بیمار سكته مغزی كه دچار اختلالات جسمی حركتی شده است، فقط با فیزیوتراپی بهبود می یابد. در حالی كه درست عكس آن صادق است و بیمار به انواع خدمات توانبخشی نیاز دارد كه متاسفانه این خدمات در اكثر مواقع در حد استاندارد ارائه نمی شود.
وی می گوید: توانبخشی یك بیمار سكته مغزی به كار گروهی شامل متخصص طب فیزیك، كاردرمان، فیزیوتراپ، ارتوپد فنی، روانكاو و چندین رشته دیگر نیاز دارد. این در حالی است كه در كشور ما حداكثر خدمتی كه یك بیمار سكته مغزی دریافت می كند همان خدمات فیزیوتراپی است.
وی می گوید: به همین علت است كه 90 درصد سكته مغزی ها به زندگی قبل خود بر نمی گردند و تبدیل به افرادی وابسته می شوند.
این متخصص طب فیزیك اظهار می دارد: این در حالی است كه براساس استاندارد جهانی بیش از 40 درصد موارد سكته مغزی به زندگی مستقل خود باز می گردند و آمار 90 درصدی در كشور آمار قابل توجهی است كه مسئولان نظام سلامت باید آن را به عنوان هشدار در نظر بگیرند.
وی می افزاید: بیمار سكته مغزی با شرایطی كه نظام سلامت از جمله خدمات پایین توانبخشی دارد، اگر زنده بماند ممكن است دیگر نتواند به عنوان مثال به درستی راه برود و حتی دچار اختلالاتی در بلع، تنفس و ادرار می شود و گاهی به علت زمین گیر شدن زخم بستر هم می گیرد.
این عضو انجمن جهانی توانبخشی مغز و اعصاب می گوید: توانبخشی به این بیماران كمك می كند كه زودتر بهبود یابند و حداقل اگر ضایعه آنها زیاد است، از توانایی ها باقی مانده به نحو احسن استفاده كنند.
** سكته مغزی در 80 درصد موارد قابل پیشگیری است
دكتر قبایی در 80 درصد موارد سكته مغزی را قابل پیشگیری عنوان می كند و می گوید: افراد می توانند با كنترل مواردی از جمله كنترل فشارخون، قند، چربی، فعالیت بدنی مناسب و استعمال نكردن دخانیات به راحتی از آن پیشگیری كنند.
دكتر قبایی می افزاید: باید در روز جهانی سكته مغزی تلاش ها و عزم ها جزم اطلاع رسانی بموقع به مردم باشد تا مردم با اقدامات پیشگیرانه از بروز این بیماری با عوارض زیاد پیشگیری كنند.
دكتر قبایی در مورد شعار امسال سازمان بهداشت جهانی به مناسبت روز جهانی سكته مغزی كه 'Because I try (برای این كه من سعی می كنم)' عنوان شده است، می گوید: این شعار یعنی این كه متولی این بیماری در تلاش است تا سعی كند فرد، به این بیماری مبتلا نشود و اگر سكته كرد، تلاش ها و اقدام های درمانی و مراقبت های پس از درمان به بیمار ارائه شود. همچنین خود افراد هم در تلاش باشند تا از سبك زندگی سالمی برخوردار شوند.
گفته می شود كه از هر شش نفر در جهان یك نفر به سكته مغزی مبتلا می شود و این بیماری دومین عامل مهم مرگ و میر در دنیا به شمار می آید.
دكتر مهرپور هم به این امر اشاره می كند كه برخی مراكز به صرافت راه اندازی مركز استروك افتاده اند كه باید این امر تسریع شود.
دكتر قبایی هم می گوید كه به رغم وجود زمان طلایی برای درمان سكته مغزی ها هنوز هم این امر را مشاهده می كنیم كه یك بیمار سكته مغزی ممكن است یك ساعت برای حضور پزشك در اورژانس معطل بماند و شاید این زمان بیشتر هم طول بكشد.
قبایی از تاخیر هر گونه خدمات به این بیماران گلایه می كند و این كه بیمار گاهی در صف سی تی اسكن هم معطل می ماند. باید كاری كرد و برنامه ریزی دقیق حرف اول را در این باب می زند.
هفتم آبان روز جهانی سكته مغزی نامگذاری شده است.
گزارش: لیلا خطیب زاده
گزارمیز/1776/564
تهران - استروك یا سكته مغزی عبارت از علایمی همچون ضعف و اختلال كلامی و سرگیجه و دو بینی است كه به صورت حاد ظاهر می شود، منشا این فرایند عروق مغزی است، به گونه ای كه یا عروق بسته یا پاره می شود.
