روابط روسیه و مصر در حدود 4 دهه پیش، بویژه زمانی كه 'جمال عبدالناصر' زمام امور را در این كشور برعهده داشت، نزدیك بود اما از زمان روی كارآمدن 'انور سادات' و پس از آن 'حسنی مبارك' كه به سمت غرب گرایش بیشتری داشتند، مناسبات مسكو و قاهره به سردی گرایید.
اینك اما نشانه های مهمی از آغاز فصل جدید در روابط روسیه و مصر بروز كرده است. روزهای پایانی هفته پیش بود كه 'سرگئی لاوروف' وزیر امور خارجه و 'سرگئی شویگو' وزیر دفاع روسیه به مصر سفر كردند. سفری كه محتوای آن نشان از دور جدید همكاری و نزدیكی میان دو كشور است.
در این سفر وزیران امور خارجه و دفاع روسیه با 'نبیل فهمی' وزیر امور خارجه و ژنرال 'عبدالفتاح سیسی' وزیر دفاع مصر و نیز 'عدلی منصور' رییس جمهوری موقت این كشور دیدار كردند.
مقام های هر دو كشور این سفر را تاریخی برشمردند و بر گسترش روابط تاكید كردند.
اما مهمترین جنبه این سفر توافق بر سر امضای یك قرارداد تسلیحاتی بین دو طرف به ارزش دو میلیارد دلار بود.
دو طرف توافق كردند كه یك كمیته مشترك برای مشخص كردن زمینه های همكاری نظامی بین آنها تشكیل شود.
این سفر كه بعد از سقوط اخوان المسلمین در مصر و توقف بخشی از كمك های نظامی آمریكا به این كشور انجام گرفت، مورد توجه محافل سیاسی و رسانه ای قرار گرفت و صاحبنظران و كارشناسان به تحلیل و گمانه زنی در این رابطه پرداختند.
** تحول در سیاست خارجی مصر
كنار زده شدن 'محمد مرسی' رییس جمهوری مصر از قدرت كه به دنبال اعتراض علیه وی و توسط ارتش این كشور انجام گرفت، سیاست خارجی این كشور را نیز دستخوش تغییر كرده است.
دولت آمریكا كه همواره روابط نزدیكی با مصر داشته، پس از كودتای ارتش، سطح روابط خود با این كشور را كاهش داد كه نشانه مشخص آن نیز كاهش كمك های مالی به مصر است.
بسیاری بر این نظرند در چنین وضعیتی دولت موقت مصر كه در سایه حضور ارتش این كشور قدرت را در دست دارد، به دنبال برقراری نوعی توازن در سیاست خارجی خود است كه گسترش روابط با روسیه به عنوان رقیب دیرینه ایالات متحده آمریكا خود نشانی بر این مساله است.
ناظران بر این باورند سفر وزیران امور خارجه و دفاع روسیه به مصر و استقبال بی نظیر مصری ها از هیات روسی می تواند رابطه مصر و آمریكا را با خطر جدی مواجه كند.
این تحلیل گران گمانه زنی كرده اند كه مصر از راهبرد مناسبات نظامی برای بازگشت موازنه در سیاست خارجی خود استفاده می كند.
در این پیوند، روزنامه 'گاردین' انگلیس نوشت: مذاكرات وزیران دفاع و امور خارجه روسیه و مصر با یكدیگر بیانگر تحول اساسی در سیاست خارجی این كشور بعد از حوادث 30 ژوئن (آغاز اعتراض ها علیه دولت محمد مرسی) است.
روزنامه 'الاهرام' مصر نیز در مقاله ای به قلم 'سعید اللاوندی' نوشت: هیچ سفری در عرصه بین المللی مانند سفر وزیران امور خارجه و دفاع روسیه به مصر هیاهو به پا نكرد. در این باره تحلیل های زیادی شده است. برخی می گویند مصر می خواهد جهت و اتكای خود در سیاست خارجی اش را تغییر دهد. بعضی دیگر می گویند مصر در صدد بازگشت به فضای دهه 60 و70 قرن گذشته و نزدیكی به روسیه است.
'سمیر غطاس' تحلیلگر فرانسوی نیز جمعه گذشته در مصاحبه با شبكه خبری 'یورونیوز'، سفر وزیران روسی به مصر را بیانگر تمایل قاهره برای برقراری رابطه جدید دانست.
این تحلیلگر افزود: سیاست های ایالات متحده آمریكا در خاورمیانه و مصر باعث نگرانی هایی شده است.
وی تصریح كرد: دیدار وزیران روسی از مصر حاكی از آن است كه مصر فصل جدیدی از روابط خارجی را گشوده است و این كشور تلاش می كند تا با همپیمانان قدیمی خود از جمله روسیه، چین و هند وارد تعامل شود.
روزنامه 'ایندپندنت' انگلیس نیز در مقاله ای به سفر هیات روسی به مصر پرداخت و نوشت: هیات روسی در حالی به مصر سفر كرد كه رابطه مصر و آمریكا به سمت تیرگی پیش می رود.
این روزنامه افزود: مصری ها با آغوش باز از هیات روسی استقبال كردند؛ به طوری كه این استقبال باعث شد تا برخی این طور پیش بینی كنند كه رابطه همپیمانی مصر و آمریكا هر چه بیشتر در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
ایندپندنت نوشت: با توجه به این كه سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه و سرگئی شویگو وزیر دفاع این كشور در صدر هیات روسی در سفر به مصر بودند، این گونه پیش بینی می شود كه مصر برای بازگشت موازنه در سیاست خارجی خود از راهبرد قرارداد تسلیحاتی با مسكو بهره می برد.
این روزنامه با اشاره به اینكه عملكردهای آمریكا احساسات ضد آمریكایی مردم مصر را افزایش داده است، نوشت: تحولات سه ماه اخیر مصر به نوعی دیدگاه تلاش مصر برای ایجاد تحول سیاسی به دور از آمریكا و افزایش ناخشنودی از این كشور را تقویت كرده است.
روزنامه 'كریستین ساینس مانیتور' نیز در این باره نوشت: دیدار هیات روسی از مصر نشان می دهد كه مصر این پیام را به واشنگتن ارسال كرده است كه دولت جدید در قاهره در مناسبات بین المللی، برای جبران كمك های نظامی و اقتصادی آمریكا گزینه های زیادی در اختیار دارد.
'شادی حمید' كارشناس و محقق مركز 'بروكینگر' در دوحه قطر نیز گفت: نزدیكی روسیه و كشورهای عربی راهبردی است تا واشنگتن را تحت فشار قرار دهند.
وی گفت: مصری ها از رابطه با روسیه به عنوان ابزار چانه زنی استفاده می كنند تا این پیام را به آمریكایی ها برسانند كه مصری ها دارای همپیمانانی هستند كه می توانند به جای آمریكا از آنها كمك بگیرند.
پایگاه خبری مصری 'الوفد'، از رویكرد این كشور در تقویت تدریجی رابطه با روسیه استقبال كرد و نوشت: این رویكرد به تدریج قاهره را از چارچوبی كه ایالات متحده برای مصر ترسیم كرده است خارج خواهد كرد و به وابستگی مصر به آمریكا پایان خواهد داد.
روزنامه 'صدی البلد' مصر نیز نوشت: برخی از تحلیلگران اتفاق نظر دارند كه سفر وزیران امور خارجه و دفاع روسیه به قاهره و نزدیكی آشكار دیدگاه مصری ها و روس ها بعد از حوادث 30 ژوئن، زیان های اقتصادی، سیاسی و نظامی زیادی را به ایالات متحده آمریكا وارد خواهد كرد.
این روزنامه از قول 'رفعت سید احمد' تحلیلگر مسایل سیاسی نوشت: آمریكایی ها از دیدار هیات روسی از مصر عصبانی هستند و در تنگنا قرا گرفته اند؛ به ویژه كه مصر و آمریكا حدود 40 سال با هم رابطه داشتند و مصر به عنوان پایگاه اقتصادی، سیاسی و نظامی آمریكایی ها به شمار می رفت تا طرح های خود را در منطقه تحقق بخشد.
** روابط مصر و روسیه در مسیر پویایی
برخی صاحبنظران بر این باورند كه تیرگی رابطه مصر و آمریكا باعث شده است تا روسیه از شكاف به وجود آمده استفاده كند تا قدرت خود را در منطقه بیش از پیش تقویت كند.
ناظران، نزدیكی مصر و روسیه را به زیان آمریكا می دانند و معتقدند روسیه به دنبال آن است تا از طریق بسط نفوذ خود در منطقه خاورمیانه عرصه را بر رقیب خود تنگ تر كند.
در عین حال این دیدگاه وجود دارد كه گسترش روابط میان روسیه و مصر باعث می شود تا این كشور از وابستگی به آمریكا رهایی یابد.
روزنامه 'فایننشال تایمز' از قول 'روسلان بوخوف' عضو شورای مشورتی وابسته به وزارت دفاع روسیه نوشت: روابط تیره مصر و ایالات متحده آمریكا شكافی را در ساختار منطقه ای ایجاد كرده و مسكو برای نفوذ خود در منطقه از این شكاف استفاده خواهد كرد.
روزنامه 'النهار' لبنان نیز نوشت: در حالی كه روسیه تلاش می كند كه نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد و مصر هم برای رویارویی با فشارهای واشنگتن تلاش می كند، روابط قاهره و مسكو در حال پویا شدن است.
روزنامه النهار، سفر اخیر مقام های روسیه به مصر را دارای پیام های مهم دانست و نوشت: آشكار است كه روس ها می خواهند با قدرت هر چه تمام به منطقه خاورمیانه برگردند؛ بنابراین مصر اساسی ترین پل برای روسیه برای تحقق این هدف به شمار می رود. مقام های مصری با استقبال از رابطه با مسكو به واشنگتن و جهان نشان دادند كه متوقف كردن بخشی از كمك های آمریكا به مصر پایان كار نیست.
در همین حال روزنامه 'وال استریت ژورنال' آمریكا، سفر هیات روسی به مصر را تلاشی از جانب مسكو برای استفاده از تنش به وجود آمده میان آمریكا و كشورهای عربی برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه دانست.
پایگاه خبری 'الوفد' مصر نیز در مقاله ای به قلم 'سها صلاح' نوشت: تحلیلگران معتقدند كه از سرگیری رابطه مصر و روسیه به ویژه در شرایطی كه این كشور تلاش می كند تا نفوذ خود را در منطقه خاورمیانه گسترش دهد و عرصه را برآمریكا تنگ تر كند به منزله نواختن سیلی محكمی بر صورت آمریكا است.
**جمع بندی
بسیاری بر این باورند كه چرخش مصر به سمت روسیه بعد از 40 سال رابطه با آمریكا زنگ خطری برای این كشور به شمار می رود.
تمایل مصر برای برقراری مناسبات با روسیه و عقد قرار داد تسلیحاتی میان دو كشور یادآور روزهای رقابت دو ابرقدرت در دوران جنگ سرد است.
ناظران معتقدند كه روسیه با درك جایگاه راهبردی مصر در جهان عرب و با استفاده از خلا نسبی حضور آمریكا در سیاست خارجی مصر، نهایت تلاش خود را برای بازگشت به این كشور به كار می گیرد تا بار دیگر بعد از فروپاشی شوروی جای پای خود را در منطقه محكم كند و بازار جدیدی را برای فروش سلاح های خود فراهم كند.
از سوی دیگر مصری ها با نزدیكی به روسیه به دنبال فرستادن این پیام به آمریكایی ها هستند كه اگر تحت فشار قرار گیرند تسلیم نخواهند شد و از گزینه های دیگری استفاده خواهند كرد.
ناظران معتقدند روسیه در مساله سوریه اثبات كرده است كه قدرتمند است و می توان به این كشور اعتماد كرد، نه فقط از این جهت كه این كشور تامین كننده سلاح های نظامی است، بلكه از این جهت كه همپیمان خود را رها نمی كند؛ همان طور كه در مورد سوریه عمل كرد و با حمایت خود مانع سقوط دولت این كشور شد.
اینك با افزایش تحرك روسیه در منطقه و تنش در روابط آمریكا با برخی از كشورهای عربی، دیگر این نظر 'انور سادات' كه در توجیه رابطه خود با آمریكا گفت كه 99 درصد برگ بازی ها در دست آمریكاست، بی معنا شده است.
پژوهش **9278**2054
ایرنا-گروه پِژوهش های خبری-پس از بروز شكاف در روابط آمریكا و مصر، هم روسیه تلاش می كند از این فرصت برای گسترش نفوذ خود در مصر استفاده كند و هم دولتمردان جدید این كشور با نزدیك شدن به كشورهایی چون روسیه به دنبال نوعی توازن در روابط خود با قدرت های جهانی هستند.
