ملیله زنجان، هنری اصیل اما رو به فراموشی

ساخت ملیله اصیل حوصله ای به استقامت كوه و صبری به پهنای دریا می خواهد تا ثمره آن به ارزشمندی گوهری همچون الماس تبدیل شود.

ملیله زنجان، فقط یك ظرف یا زیور آلات نقره یا طلای معمولی نیست كه در قالب خاصی ساخته شده باشد و پشت هر قطعه ملیله هزاران تكه ظریف نهفته و خلاقیت بی نظیر هنرمند را در خود جای داده است.

صادرات برای درآمد زایی كه حتما نباید مربوط به فروش نفت و محصولات پتروشیمی باشد، گاه هنر را ارزشمندتر از هر نوع كالایی می توان صادر كرد.

هنر صادراتی نیز منحصر به نگارگری، نقاشی یا مجسمه سازی نیست گاه حتی زمختی فلزی را نیز می توان با سرپنجه های هنرمندی به اثری ارزشمند و ماندگار برای صادرات هنر ایران تبدیل كرد.

مواد لازم برای ساخت یك قطعه زیور آلات یا ظرف كوچك ملیله فقط چند صد گرم نقره ای است كه در پیچ و تاب حرارت و فشار، مغلوب دستان هنرمند می شود و جان سخت خود را زیر هنر صنعتگر چنان نرم می كند كه گویی صنعتگر هنرمند موم را برای نگارگری به كار گرفته است.

نقره زیر حرارت تبدیل به میله ای نازك و بلند می شود و این میله در پیچ و تاب فشار ده ها اهرم و مهره به ظرافت نخی در می آید تا پاسخ گوی خلاقیت صنعتگر هنرمند باشد.

برای ساخت یك ظرف كوچك ملیله ای فقط 200 گرم و شاید كمتر نقره به كار می رود ولی حوصله و خلاقیت و هنرمندی صنعتگر، آن را به 10 هزار قطعه ظریف و كوچكی تبدیل می كند كه با جای گرفتن در كنار یكدیگر اثری را می سازند كه نه سرمای روزگار و نه گرمای داغ بازارهای جهانی گرد بی ارزشی بر رخسار آن نمی نشاند و ظرافت و زیبایی آن را حقیر نمی سازد.

زنجان زادگاه و مهد چنین هنر و صنعت ظریف و ارزش مندی است، ولی چه سود كه صنعتگران هنرمند زنجانی به سودی از این صنعت گران قیمت چنان كه بتوانند روزگار خود و خانواده را بگذرانند دست نمی یابند و ملیله همچون شی ای معمولی منحصر در بازارهای زنجانی باقی می ماند.

ملیله زنجان با خلوص 9/99 درصدی كه سرآمد ظروف تزئین و زیور آلات ایرانی است، ذوق می خواهد و حوصله، دستانی هنرمند نیازی دارد و صبری نا تمام.

ملیله چنان ارزشمند است كه صنعتگر با حسرتی نا تمام به حاصل دسترنج خود می نگرد و خوب می داند هم اكنون بازارهای ایرانی و فردا بازارهای جهانی در حسرت چنین صنعت گران بها و بی نظیری خواهند ماند.

در كوچه پس كوچه های زنجان نیز كارگاهی یافت می شود كه علاوه بر تولید زیور آلات و ظروف ملیله ای، به آموزش چنین هنر ارزش مندی دست می زند تا مبادا در گذر زمان، هنر ارزشمند ملیله كاری گرد فراموشی به خود بگیرد و هنرمندی نباشد تا اثری ماندگار با چنین صنعتی خلق كند.

محسن یزدان شناس از هنرمندان این رشته هنری از درد فرو خفته صنعت ارزشمند ملیله می گوید: فقط یك دهم درصد از نقره هایی كه در ویترین فروشگاه های كشور یافت می شود، به ملیله زنجان اختصاص دارد.

وی می افزاید: علاوه بر زنجان، ملیله در گذشته در اصفهان هم تولید می شد اما گذر زمان و تلاش برای امرار معاش هنرمندان و صنعتگران، ملیله كار اصفهانی را به سمت تولید ظروفی برد كه با ریخته گری تولید می شود و دیگر ظرافت فوق العاده بالای ملیله را ندارد.

یزدان شناس ادامه می دهد: متاسفانه ملیله زنجان معرفی نشده و خریدار فقط به صرف زیبایی آن را می خرد و از هنری كه پشت آن نهفته است خبری ندارد.

وی یادآوری كرد: هر قطعه از ظروف ملیله بسیار گران تمام می شود، تكنیك های آن بسیار محدود است و طراح حرفه ای خاصی در این عرصه وجود ندارد.

یزدان شناس اظهار می كند: امروزه ملیله زنجان نیازمند بازاریابی در داخل كشور و بازارهای جهانی است.

وی اضافه می كند در این عرصه سرمایه گذاری خاصی وجود ندارد و صنعتگر خود هم تولید كننده، هم بازاریاب و هم فروشنده است در حالی كه این موضوع در كشورهای دیگر تفكیك شده و هنرمند فقط دغدغه كار هنری خود را دارد.

یزدان شناس تاكید می كند: جای خالی ملیله در بازار ایران هنوز حس می شود و ابتدا این هنر باید جای پای خود را در بازار داخلی باز كند، تا بتوان با فراغ بال بیشتری شاهد صادرات این هنر ارزشمند و هنرنمایی در بازارهای جهانی بود.

این صنعتگر هنرمند ارزش ملیله زنجان را فرای دیگر آثار هنری و تولیدات صنعتی می داند و آن را دارای سخت ترین و زیباترین تكنیك های هنری عنوان می كند.

وی با اظهار تاسف می گوید: چرا باید در ایران چنین هنری در خفا و سكوت تولید شود و اندونزی با كارهای ریخته گری بازارهای تزئینات و ظروف فلزی جهان را در انحصار خود در بیاورد.

یزدان شناس با بیان اینكه آثار هنری و ارزشی در ایران از جمله ملیله زنجان با مشكل بزرگ بسته بندی مناسب مواجه است تاكید كرد: در عرصه صنایع دستی مسوولان میراث فرهنگی در حاشیه قرار دارند و هیچ مسوولیتی در ساماندهی، بازاریابی و رسیدگی به مشكلات صنعتگران در این عرصه بر گردن آنان نیست.

یزدان شناس نیاز تمام صنعتگران در عرصه صنایع دستی را حمایت معنوی دانست و ادامه می دهد: مسوولان میراث فرهنگی باید برای جذب سرمایه گذاران تلاش كنند و به رابطی میان صنعتگران و سرمایه گذاران تبدیل شوند.

مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان نیز كه معتقد است ملیله زنجان در سطح جهان، هنر صنعت بی نظیری محسوب می شود، می گوید: ملیله جزو بومی ترین صنایع دستی این استان محسوب می شود كه بیشترین قدمت تاریخی را از نظر تولید در این منطقه دارد.

یحیی رحمتی ادامه داد: صنعتگران دیگر مناطق كشور كه در حوزه ملیله فعالیت می كنند، یا استادكارانی هستند كه از زنجان به این این مناطق مهاجرت كرده اند و یا علاقه مندان این مناطق از زنجانیان این هنر را آموخته اند.

وی می افزاید: هم اكنون در شهرهای مختلفی از جمله اصفهان، تبریز و مشهد ملیله تولید می شود ولی با طرح، نقش و ظرافت و كیفیت ملیله زنجان قابل مقایسه نیستند.

رحمتی اضافه می كند: هنرمندان زنجانی دارای سبك و طراحی خاصی هستند و ملیله زنجان شناسنامه منطقی ویژه ای برای خود دارد و قابل تفكیك با دیگر آثار تولید شده در كشور هستند.

مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، می گوید: این هنر و صنعت كه بار هنری آن بیشتر است، برای عرضه در بازارهای داخلی و خارجی باید با تنوع و متناسب با سلیقه مخاطبان مختلف تولید كرد.

وی یادآوری كرد: در تولید ملیله باید قدرت خرید مخاطبان مختلف را نیز در نظر گرفت و متناسب با نیاز مصرف كننده، سلیقه، مد و نوآوری به تولید آن دست زد.

رحمتی اظهار كرد: باید برای ورود محصولات جدید ضمن حفظ هویت ملیله به بازار داخلی و جهانی برنامه ریزی و اقدام كرد.

معاون سابق صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور، می گوید: پیش از این، فقط ظروف مختلف با هنر ملیله تولید می شد، اما از چندی قبل هنرمندان صنعتگر به تولید زیور آلاتی با بهره گیری از این هنر صنعت ظریف دست زده اند.

وی با بیان اینكه ملیله برای سازمان میراث فرهنگی از جایگاه و ارزش خاصی برخوردار است، ادامه می دهد: همین موضوع است كه مسوولان این سازمان را برای طراحی قالب های جدید و بازاریابی در سطح جهانی ترغیب می كند.

رحمتی ادامه می دهد: تا ماه های آینده نتیجه اقدامات و مطالعات سازمان میراث فرهنگی در این زمینه در قالب كتابی منتشر می شود و علاقه مندان، هنرمندان و صنعتگران می توانند از نتایج آن بهره برداری كنند.

مدیر كل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، بر لزوم شناسایی بازارهای هدف ملیله برای صادرات آن در جهان تاكید می كند و اهالی شرق آسیا را از طرفداران ظروف نقره ای می داند.

وی می افزاید: باید از ظرفیت سفارتخانه ها برای معرفی آثار صنایع دستی به وی‍ژه ملیله بهره برداری كرد.

رحمتی یادآوری كرد: هم اكنون صنعتگران موفق بسیاری بوده اند كه اقدام به برگزاری نمایشگاه در كشورهای خارجی كرده و به فروش خوبی از این محل دست یافته اند.

مدیر كل میراث فرهنگی به برگزاری كارگاه هایی برای بازاریابی صنایع دستی با حضور این صنعتگران اشاره می كند و بازاریابی را مهمترین اصل در افزایش فروش تولیدات صنایع دستی می خواند.

گزارش: مینا افشاری ترك

7319/522/245