ابوالفضل عالی روز شنبه بابیان این مطلب به خبرنگار ایرنا افزود : با هماهنگی انجام شده با دانشگاه توكیو نمونه ای از بافت لاشه سگ نمكی كشف شده از معدن 'دوزكند' به كشور ژاپن ارسال شد.
وی یادآورشد: با توجه به كشف این لاشه و لزوم تشخیص قدمت این مومیایی، نمونه ای از بافت مومیایی سگ نمكی جهت انجام مطالعات سالیابی 'كربن 14'به دانشگاه توكیو در كشور ژاپن ارسال شد.
عالی تصریح كرد: طی هفته گذشته نیز جهت انجام مطالعات انگل شناسی نمونه برداری از بافت مومیایی سگ نمكی جهت بررسی و شناسایی احتمال وجود انگل در بدن این مومیایی توسط دكتر مولوی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی (عضو علمی هیات كاوش در معدن چهرآباد تهران) انجام شده است.
به گزارش ایرنا، معدن نمك چهر آباد با ارتفاع یك هزار و 350 متر از سطح دریا در 75 كیلومتری غرب شهر زنجان و یك كیلومتری جنوب روستای حمزه لو قرار دارد.
از نظر جغرافیایی این ناحیه در حوضه آبریز رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از تپه ماهورها و ارتفاعاتی تشكیل شده كه به صورت یك رشته متصل به هم در جهت شمال غرب به جنوب شرق كشیده شده اند.
كوه معدن از سمت شرق وغرب به رودخانه های فصلی مهرآباد و چهرآباد محدود است.
از جنوب نهر كوچك ˈآجی چایˈ آنرا احاطه می كند و از شمال نیز به محل التقای رودهای مهر آباد و چهر آباد، در نزدیكی روستای حمزه لو مشرف است.
آب و هوای منطقه نیمه كوهستانی با تابستان های گرم و زمستان های سرد است و كوه معدن حدود یك كیلومتر مربع وسعت دارد.
تا سال 1372 بهره برداری نمك در معدن چهر آباد به صورت سنتی و با استفاده از ابزار های دستی انجام می شد و ازاین تاریخ به بعد بهره برداری از معدن با استفاده از ماشین آلات مكانیكی آغاز شد.
در اولین سال بهره برداری در زمستان 1372 معدن كاران به هنگام باطله برداری و استخراج نمك با بولدوزر نیم تنه انسانی را كه ریش و موی بلند داشت یافتند، این نیم تنه به دلیل سالم باقی ماندن در محیط نمكی به ˈمرد نمكیˈ معروف شد و پس از پایان مطالعات به موزه ملی منتقل و تا به امروز در آنجا نگهداری می شود.
پس از آگاهی از خبر كشف، پژوهش های باستان شناختی نجات بخشی در زمستان همان سال ابتدا به سرپرستی ˈهوشنگ ثبوتیˈ و سپس ˈعلی اصغر میر فتاحˈ انجام شد و در نتیجه كاوش شماری اشیای جالب و متنوع از معدن بدست آمد.
مهمترین یافته سال 1372، كشف پای چپ مرد نمكی شماره یك بود كه در داخل چكمه های بلند قرار داشت، جنس چكمه از چرم و بلندی آن 48 سانتی متر بود.
با پایان گرفتن كاوش جسد و اشیای مكشوفه برای مطالعات و بررسی های بیشتر به آزمایشگاه تحقیقاتی پژوهشكده مرمت منتقل و تحقیقات و مطالعات آزمایشگاهی در زمینه هایی از جمله آزمایش سال یابی بررسی های استخوان شناسی با كمك تصویر برداری سی تی اسكن ، تعیین گروه خونی و آزمایش dna انجام شد.
نتیجه سال یابی كربن 14 بر روی نمونه ای استخوانی و پارچه ای قدمت مرد نمكی شماره یك را 1700 سال قبل یعنی اوایل دوره ساسانی تعیین كرد
همچنین بررسی های بیشتر نشان داد كه نیم تنه مكشوفه مربوط به مرد میان سالی بوده كه قبل از مرگ ضربه شدیدی بر سر و صورت او خورده است.
با وجود كشف استثنائی مرد نمكی یك، در سال 1372 متاسفانه تلاش چندانی برای تعطیل كردن استخراج مكانیكی و لغو بهره برداری از معدن صورت نگرفت.
در پاییز 1383 معدن كاران در حین كار با بولدوزر مجددا با بقایای اسكلت انسانی مواجه شدند كه به دلیل كار با بولدوزر تا حد زیادی متلاشی شده بود.
با جستجوی معدن كاران در میان خاك های آشفته علاوه بر جمع آوری قسمت هایی از بقایای انسانی تكه تكه شده، شماری اشیا بدست آمد كه توسط بهره بردار به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان منتقل شد.
بررسی های اولیه بر روی بقایای انسانی، كه پس از انتقال به میراث فرهنگی ˈمرد نمكی دوˈ نام گذاری شد نشان داد كه این بقایا متعلق به مردی میانسال با میانگین قد حدود 180 سانتی متر بوده كه در جریان ریزش دیوارهها و سقف تونل كشته شده است.
كشف اتفاقی مرد نمكی دو و مجموع های از اشیا، موجب از سرگیری پژوهش های باستان شناختی در معدن نمك چهر آباد، بعد از گذشت 11 سال شد.
بقایای مرد نمكی سه همچون مرد نمكی دو به صورت اتفاقی و طی كار باطله برداری بولدوزر توسط معدن كاران در سال 1383 كشف و به دلیل كشف مومیایی توسط بولدوزر، این جسد نیز به صورت متلاشی شده، و تكه تكه یافت شد.
بقایای مومیایی شماره سه شامل استخوان، لباس و قسمت هایی از بافت نرم فردی بود كه همچون معدنچیان دیگر بر اثر ریزش تونل و سقوط یك سنگ چند تنی روی او كشته شده بود.
مرد نمكی چهار سالمترین و كاملترین مومیایی مكشوفه از معدن چهر آباد است.
علیرغم آسیب دیدگی به هنگام مرگ تقریبا بیشتر قسمت های بدن سالم باقی مانده است كه شامل مجموعه استخوان ها و بافت نرم وی می باشد كه بر اثر از دست دادن آب بدن كاملا خشك شده است.
به هنگام كشف، جسد در وضعیت دمر قرار گرفته به شكلی كه صورت و قسمت جلوی بدن روی خاك قرار گرفته، دستها از ناحیه آرنج خم شده دست چپ روی زمین و دست راست در حالت تقریبا مشت شده بود، پای راست به صورت نیمه باز و پای دیگر جمع شده در زیر شكم قرار داشت.
با وجود شكستگی جمجمه در چند قسمت دلیل مرگ براساس تحقیقات صورت گرفته و با عكسبرداری سی تی اسكن، فشار بر قفسه سینه و پارگی قلب در نتیجه ریزش تونلها و ریزش خاك و آوار روی وی بوده است.
براساس تحقیقات انجام گرفته، مشخص شد این مومیایی طبیعی، پسر جوانی بوده كه به هنگام مرگ حدود 16 سال داشته و قد این مومیایی 170 تا 175 سانتی متر است.
بر گوش هایش حلقه هایی از جنس نقره دیده می شود، موهای سر وی كوتاه و به رنگ خرمایی است.
به همراه این جوان مومیایی شده اشیای جالب توجهی نیز كشف شد كه یكی از این اشیا چاقوی فلزی با دسته استخوانی است كه در غلافی چرمی به كمربند پارچه ای او بسته شده بود.
ازاشیای دیگر میتوان به دو كوزه كوچك سفالی سالم، طنابهای گیاهی، یك مهره كوچك با لعاب آبی، یك پی سوز سالم دود زده و 11 تكه سفال اشاره كرد.
از ویژگی های بسیار مهم این مومیایی طبیعی، لباس كامل است كه برتن او دیده میشود، این لباس از بالا پوشی بلند، یك شلوار و كفش چرمی تشكیل شده است.
مرد نمكی پنج، مومیایی طبیعی در كاوش فصل دوم در حالی یافت شد كه به جز سر بقیه قسمت های بدن زیر صخره و سنگ های آواری بزرگ قرار گرفته بود.
شكل جسد نشان میداد كه این شخص نیز همچون نمونه های قبلی بر اثر حادثهای كه منجر به تخریب و ریزش تونل گردیده، كشته و مدفون شده است.
بر خلاف مومیایی نمكی شماره چهار بیشتر بافت بدن مرد نمكی پنج پوسیده شده و از بین رفته بود بافت نرم فقط در قسمت هایی كوچك از دو دست، پاها بخش هایی از صورت، سینه و لگن باقی مانده بود. كم بودن میزان نمك در این محیط، نفوذ آب از بالای كوه به این بخش از معدن از دلایل اصلی پوسیده شدن زیاد مرد نمكی پنج است.
پیش از كاوش معدن و فرو ریختن دیوارهها و سقف و تونلها كشته و مدفون شدهاند.
بر اساس كاوش های انجام یافته همچنین مشخص شد كه معدن از حدود نیمه هزاره اول شناسایی شده است.
براساس آزمایشات سالیابی كربن 14 مشخص شد كه مرد نمكی سه، چهار و پنج مربوط به دوره هخامنشی با قدمت حدود 2300 سال و مرد نمكی یك و دو مربوط به دوره ساسانی، با قدمت حدود 1500 تا 1700 سال قبل است.
بنابراین با توجه به شواهد و مدارك موجود، ریزش تونل های معدن چهر آباد، دست كم دوبار رخ داده است.
خستین بار در حدود 2300 سال پیش و به هنگام فعالیت معدن كاران بخش بزرگی از تونل های معدن ریزش و در آن مردان نمكی سه، چهار و پنج، كشته شدهاند و سپس با گذشت چندین قرن، دوباره حادث های دیگر در معدن نمك رخ داده و در نتیجه آن مردان نمكی یك و دو نیز كشته و مدفون شدهاند.
هم اكنون به استثنای مومیایی نمكی شماره یك كه در موزه ملی كشور نگهداشته میشود بقیه اجساد و اشیای بدست آمده از معدن چهرآباد در موزه ذوالفقاری زنجان در شرایط مطلوب، تحت نظارت كارشناسان مربوط نگهداری می شوند.
سگ نمكی نیز آبانماه سال جاری از معدن نمك روستای ˈدوزكندˈ در حین حفاری و برداشت نمك از این معدن كشف شده است.
596/522
زنجان - ایرنا - مسوول هیات كاوش معدن نمك چهرآباد زنجان گفت : سگ نمكی كشف شده در این معدن سالیابی می شود.
