درگیری های خشونت بار در سودان جنوبی كه دو هفته پیش آغاز شد و صدها قربانی و هزاران آواره برجای گذاشته است، پس از آن كلید خورد كه 'سالوا كی یر' رییس جمهوری سودان جنوبی 'ریك ماچار' معاون اول پیشین خود را به تلاش برای كودتا متهم كرد. اتهامی كه ماچار آن را رد كرده و در عوض، سالوا كی یر را به تلاش برای خارج كردن مخالفان از صحنه سیاسی بویژه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال 2015 میلادی متهم كرده است.
روز جمعه ششم دی (25 دسامبر)، دولت سودان جنوبی با صدور بیانیه ای، موافقت خود را برای آتش بس فوری و آزادی هشت تن از 11 سیاستمدار بلندپایه متهم به كودتا اعلام كرد. در بیانیه دولت سودان جنوبی با وجود تاكید بر آتش بس آمده است: نیروهای ما برای دفاع از خود در برابر حمله احتمالی آماده هستند.
در مقابل اما ریك ماچار روز جمعه در مصاحبه با شبكه تلویزیونی 'بی بی سی عربی' با اشاره به اینكه از میان 11 متحد سیاسی اش كه در زندان به سر می برند، تاكنون فقط دو نفر آزاد شده اند، تصریح كرد: شرایط لازم برای پایبندی آتش بس در این كشور محقق نشده است و دولت سودان جنوبی در اعلام آتش بس باید جدی باشد.
بر اساس گزارش های مختلف، درگیری ها همچنان در سودان جنوبی بویژه مناطق شمالی آن ادامه دارد. این در حالی است كه تلاش هایی در سطح بین المللی بویژه در میان كشورهای آفریقایی در جریان است تا دو طرف نزاع در سودان جنوبی را به آتش بس تشویق كنند؛ تلاش هایی كه تاكنون بی نتیجه مانده است.
روز جمعه نشست اضطراری سران سازمان منطقه ای شرق آفریقا (IGAD) در نایروبی با دستور كار یافتن راه حل سیاسی برای سودان جنوبی برگزار شد كه تاكنون پیشنهاد ارایه شده از سوی این سازمان درباره آتش بس در عمل از سوی دو طرف درگیری اجرا نشده است.
كشور سودان جنوبی كمتر از سه سال پیش و به دنبال سال ها جنگ داخلی از سودان، جدا شد و به استقلال رسید. جدا شدن سودان جنوبی از سودان اما پایانی بر كشمكش در آن كشور نبود. چه اینكه درگیری های اخیر بیانگر عمق بحران سیاسی و امنیتی در این كشور است.
اینك این نگرانی وجود دارد كه به دلیل وجود اختلافات قومی و قبیله ای، ناآرامی ها در سودان جنوبی به یك جنگ داخلی خانمان سوز منجر شود.
بنابراین گسترش خشونت و ناآرامی در سودان جنوبی و حضور فعال شبه نظامیان در این كشور باعث نگرانی بسیاری از طرف ها شده و آنها را به تحرك واداشته است.
در همین حال نخستین گروه از صلح بانان سازمان ملل متحد شامل 72 نفر از نیروهای اعزامی از جمهوری دموكراتیك كنگو روز جمعه وارد سودان جنوبی شدند. این نیروها بخشی از ارتش 6 هزار نفری شورای امنیت سازمان ملل هستند كه قرار است ماموریت تامین امنیت را در این كشور آفریقایی برعهده بگیرند.
***رقابت قبیله ای در سودان جنوبی عامل درگیری و بحران
تنش های تازه ی در سودان جنوبی را باید در چارچوب نزاع و رقابت قبیله ای در این كشور تبیین كرد. بر این اساس ریشه رقابت و تنش میان سالوا كی یر (از قبیله دینكا) و ریك ماچار (از قبیله نویر) به سال ها قبل باز می گردد. رویارویی میان دو قبیله دینكا و نویر در سودان جنوبی چندین دهه است كه ادامه دارد و كینه ها و نفرت های بسیاری را میان دو طرف باعث شده است.
در این میان پس از آنكه ماچار خود را به عنوان نامزد ریاست جمهوری معرفی كرد، سالوا كی یر رییس جمهوری سودان وی را از معاونت خود بركنار و تمام اختیارات وی را سلب كرد كه با چنین اقدامی اختلاف این دو به اوج خود رسید.
سالواكی یر، معاون پیشین خود را متهم به تلاش برای كودتا كرده است. این در حالی است كه ماچار گفته است سالواكی یر این مساله را بهانه قرار داده است تا رقبای سیاسی خود را از صحنه خارج كند.
وبسایت خبری 'مصر الیوم' روز جمعه در مطلبی به نقل از روزنامه آمریكایی 'نیویورك تایمز' نوشت: سودان جنوبی هم اكنون با سخت ترین بحران روبرو است. ریشه این درگیری ها به اختلاف های قبیله ای در سودان جنوبی بر می گردد.
وبسایت خبری 'الموجز' مصر هم هفته گذشته در مطلبی نوشت: رخدادهای سودان جنوبی را نمی توان كودتا نامید، بلكه این اتفاق ها در واقع رقابت بر سر قدرت است كه بار دیگر در سودان جنوبی كه دارای ساختار قبیله ای است، مشاهده می شود.
***چشم انداز نگران كننده
با توجه به این كه سودان جنوبی دارای ساختار قبیله ای است، ادامه درگیری در این كشور می تواند اوضاع را وخیم و قبایل رقیب را هرچه بیشتر با هم درگیر كند. بسیاری بر این نظرند كه رقابت قبایل در نهایت این كشور را به سوی جنگ داخلی و ویرانی سوق می دهد و در این منطقه از آفریقا سناریوی خطرناكی رقم خواهد زد.
وبسایت خبری 'الجزیره' سه شنبه هفته پیش در مطلبی به نقل از روزنامه 'واشنگتن پست' نوشت: سودان جنوبی به سوی جنگ داخلی پیش می رود. این كشور از زمان استقلال خود در سال 2011 میلادی با تنش های داخلی پیچیده ای دست و پنجه نرم می كند كه ریشه این تنش ها در فقر، كمبود منابع مورد نیاز و عقب ماندگی است. این مسایل باعث شده اند تا اختلاف های قبیله ای نمایان شود و بر سر منابع موجود در كشور رقابت به وجود آید.
روزنامه 'الدستور' مصر هم روز دوشنبه دوم دی( 23 دسامبر) به نقل از مجله آمریكایی 'تایم' نوشت: خشونت هایی كه در كشور نوپای سودان جنوبی رخ می دهد، این كشور را در معرض ویرانی قرار داده است. 'گروه بین المللی بحران' كه مقر آن در بروكسل بلژیك است، گفته است با توجه به اینكه سودان جنوبی در آستانه جنگ داخلی است، احتمال دارد سناریوی خطرناكی در این كشور رقم بخورد.
این روزنامه مصری همچنین از قول مدیر بخش آفریقایی سازمان دیده بان حقوق بشر نوشت: ما بسیار نگرانیم كه درگیری های قبیله ای در سودان به حمله های انتقامی و خشونت فراگیر تبدیل شود.
در این راستا، برخی از تحلیلگران معتقدند كه سودان جنوبی هنوز در مراحل ابتدایی دولت سازی است و مسایلی مانند فقر، عقب ماندگی، حاكمیت روح قبیله ای و فقدان نهادهای مدرن، این كشور و مردم آن را در معرض تهدید قرار داده است.
وبسایت خبری الجزیره هم روز جمعه گذشته 6 دی در مطلبی به نقل از روزنامه 'گاردین' انگلیس، علت بحران در سودان جنوبی را مدیریت سیاسی ناكارآمد در این كشور دانست و نوشت: كشور نوپای سودان جنوبی به سوی جنگ داخلی پیش می رود و كشورهای غربی هم نمی توانند در این زمینه كاری انجام دهند.
تحلیلگران معتقدند در صورتی كه رهبران سودان جنوبی از طریق گفت و گو اختلاف های خود را حل نكنند، تاریخ همه رویاهای قدرت طلبی آنها را بر باد خواهد داد و منافع شخصی و قبیله ای، كشور را ویران خواهد كرد.
وبسایت خبری 'فیتو' مصر هفته پیش در مطلبی با اشاره به قرار گرفتن سودان جنوبی در وضعیت سرنوشت ساز، نوشت: رهبران سودان جنوبی با آزمونی سخت روبه رو هستند. آنها باید اختلاف خود را از طریق به كاربستن گزینه سیاسی و گفت وگوی متمدنانه حل كنند و هر گونه منافع شخصی و طایفه ای را كنار گذارند. در غیر این صورت كشور را به باتلاق جنگ قبیله ای خواهند كشاند و هیچ كسی از پیامدهای آن در امان نخواهد بود.
***چالش قدرت های بزرگ
از آنجا كه برخی از قدرت های بزرگ در جدایی سودان جنوبی از سودان نقش محرك و مشوق داشتند، به نظر می رسد ناآرامی های سودان جنوبی بخش عمده ای از محاسبه های این قدرت ها را در منطقه برهم ریخته است.
روزنامه الدستور مصر در این باره نوشت: ادامه درگیری ها در سودان جنوبی نه تنها به زیان هر دو طرف درگیر تمام خواهد شد، بلكه این مساله هم اكنون یك تنگنا برای ایالات متحده آمریكا نیز به شمار می رود. ادامه درگیری ها در سودان باعث خواهد شد تا همه محاسبات آمریكا در این منطقه از آفریقا به هم خورد.
به نوشته این روزنامه سیاست خارجی آمریكا علاوه بر این كه در مصر، سوریه ، لیبی و ایران با چالش مواجه است در سودان جنوبی نیز با مانع بزرگی رو به رو شده است. احتمال دارد درگیری های سودان جنوبی به جنگ داخلی منجر شود و منافع راهبردی آمریكا در سودان جنوبی به خطر افتد.
***جمع بندی
اگر ادعای دولت سودان درباره تلاش عده ای برای كودتا صحت داشته باشد این مساله می تواند تنگنایی برای دولت نوپای سودان جنوبی به شمار رود و این مساله نشان می دهد كه در ساختار سیاسی این كشور شكاف عمیقی وجود دارد.
ناآرامی های اخیر سودان جنوبی می تواند مقدمه ای برای یك سناریوی خطرناك باشد كه در نهایت تجزیه كشور نوپای سودان جنوبی را به همراه داشته باشد.
به نظر می رسد دو طرف درگیر در سودان جنوبی در نهایت بازنده خواهند بود و در نتیجه این ناآرامی ها پای كشورهای خارجی بیش از پیش به این كشور باز خواهد شد و مردم سودان جنوبی باید در پایان تاوان این مساله را بدهند.
رهبران سیاسی كشور نوپای سودان جنوبی در برابر آزمون سختی قرار دارند كه اگر آنها با موفقیت این مرحله را سپری نكنند، احتمال دارد با تجزیه این كشور كه خود برآمده از تجزیه كشور دیگری بود، تجربه دولت سازی مدرن در كشورهای آفریقایی را با چالش جدی روبرو كند.
از: اصغر یوسفی
پژوهش **9278**2054
تهران-ایرنا-گروه پژوهش های خبری-گرچه دولت سودان جنوبی با برقراری آتش بس فوری و آزادی تعدادی از سیاستمداران بلندپایه متهم به كودتا موافقت كرده است، اما خطر جنگ داخلی و كشمكش همچنان این كشور را تهدید می كند.
