به گزارش ایرنا روزی روزگاری در گذشته نه چندان دور تمام چشمه ها ، جویها ، رودخانه ها، تالابها، دریاچه ها، قناتها و چاهها پر آب بود و آب زلال فراوان از هر كوی و برزنی در دشت و دمن جاری بود ، مسافران خسته راه در كنار جوی و بركه ای در مسیر می نشستند بی پروا از آب روان می نوشیدند و به سر و روی خود می ریختند تا خستگی از تن بیرون كنند اما اكنون اكثر آن جویها و نهرها خشكیده و در كنار آنها كیسه های زباله و بطریهای شیشه ای ، فلزی و پلاستیكی چیپس و پفك نوشابه تلنبار شده است.
دریغ و افسوس از این همه آلودگی هوا ، زمین و دریا كه در اثر بی توجهی ، بی خیالی، بی مسولیتی ما انسانها پدیدار شده است ، براستی ما با دست خود چه بلایی بسر طبیعت آورده ایم ، آن چشمه های جوشان و منظره های زیبا كجا رفته اند پاكی و صفای طبیعت با بی تدبیری و آلوده كردن محیط زیست به شرمندگی ما مبدل شده است ما كجا بودیم و به كجا رسیدیم چه می خواستیم و چه شد .
واقعیت این است كه با گذشت زمان و افزایش جمعیت در ایران و جهان نقش بی بدیل و حیاتی آب در روند تامین نیازهای انسانی و بویژه در عرصه توسعه اقتصادی بیش از پیش اشكارتر می شود و تامین آن برای كشورها اكنون به چالش جدی تبدیل شده است .
متاسفانه در اثر عدم آینده نگری ، بی تدبیری ، عدم برنامه صحیح شهرسازی ، سیاستهای اشتباه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در گذشته برای مثال استانهای تهران و كرج بطور بی قواره ناموزون و قارچ گونه رشد جمعیت چند برابری را در سه دهه گذشته شاهد بوده است بطوریكه جمعیت این دو استان اكنون به حدود 15 میلیون نفر در یك گستره محدود رسیده است .
به عبارت دیگر از فیروزكوه در شرقی ترین نقطه استان تهران گرفته تا آنسوی كرج در غرب در یك خط طولی حدود 150 كیلومتر دل همه كوهها و دشتها و بیابانها تراشیده شده و به جاده و بزرگراه ، شهر و آبادی كارگاه و كارخانه تبدیل شده است كه از هركدام دودكشی به هوابلند است و تصور كنید در چنین تراكمی آب وهوا در چه وضعیتی نگران كننده ای خواهد بود .
بدیهی است همه این 15 میلیون نفر آب می خواهند و با این محدودیت آبی چگونه می توان نیازهای این هجوم انفجاری به آب را تامین كرد مضافا بر اینكه مهاجرت به شهرها ی بزرگ از جمله تهران همچنان ادامه دارد و جمعیت ممكن است در چند سال اینده به 20 میلیون نفر و شاید بیشتر برسد .
مگر ظرفیت سدهای كرج ، لتیان ، ماملو ، نمرود و طالقان چقدر می تواند آب مصرفی جمعیت 15 تا 20 میلیونی را تامین كند البته با افت فشار در لوله های آب منازل در شهرهای بزرگ كه صدای هوا اكنون در آنها پیچیده است زنگ خطر را از هم اكنون به صدا در آورده است .
یك آمار حكایت از ان دارد كه در حال حاضر منابع آبی 516 شهر، با تنش آبی روبرو هستند كه این امر ناشی از كاهش منابع و تولید بوده است.
در كلان شهرهایی چون تهران، همدان، مشهد، اصفهان، شیراز، اراك، یزد، قم، زاهدان و ایلام با تنش آبی روبرو هستیم .
بحث مدیریت مصرف و تقاضا تنظیم فشار در شبكه توزیع، كاهش مصرف و اخطار به مشتركین پرمصرف از برنامه های كوتاه مدت برای كنترل شرایط موجود است.
بگفته حمید رضا تشیعی معاون نظارت بر بهره‌برداری شركت آبفای كشور : علی رغم كمبود آب در 516 شهر كشور , كرمان، سیستان و بلوچستان و گیلان به طور اساسی با كمبود و منابع آبی روبرو هستند و مجموع آبشان در شرایط فعلی به 20 میلیون مترمكعب بر ثانیه رسیده است.
گرچه حجم كلی آب‌های موجود برروی زمین نسبتاً زیاد می‌نماید اما متجاوز از ۹۷٪ این آب‌ها در دریاها و اقیانوسها متمركز هستند و حدود ۲٪ نیز به صورت یخ و یخچال‌ها در مناطق قطبی تجمع یافته‌است. از یك درصد آب باقی‌مانده نیز بخش زیادی در اعماق زمین بوده كه استخراج آن مشكل و از دسترس انسان به دور است.
به‌علاوه، منابع آب شیرین در سطح زمین به طور یك‌نواخت توزیع نشده‌اند. درحال حاضر، ۹ كشور كانادا، چین، كلمبیا، پرو، برزیل، روسیه، ایالات متحده آمریكا، اندونزی و هند ۶۰٪ كل منابع آب شیرین را به خود اختصاص می‌دهند.
در مقابل حدود ۸۰ كشور با كمبود آب مواجه‌اند كه برخی از آنها تقریباً به هیچ منبع آب شیرین قابل توجهی دسترسی ندارند مانند كویت، بحرین، مالت، امارات متحده عربی، سنگاپور، اردن و لیبی.
علیرضا دائمی سرپرست امور آبفای در دولت دهم و معاون كنونی برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با تاكید بر اینكه كشور ما و اساسا خاورمیانه در كمربند خشك جهان قرار گرفته‌اند می گوید : 10 سال پی در پی خشكسالی داشتیم و میزان بارش‌های ما به 75 درصد بارش‌های نرمال كاهش پیدا كرد كه نشان دهنده تغییر اقلیمی است كه از شمال آفریقا آغاز شده است.
وی با اشاره به اینكه افزایش جمعیت و كمبود آب در حال حاضر مشهود است گفت: ایران به سمتی می‌رود كه به زودی جزو كشورهایی خواهد بود كه با بحران و كمبود آب مواجه می‌شود. به عنوان مثال در سال 1960 به ازای هر نفر شش هزار متر مكعب آب و در سال 1990 دو هزار متر مكعب آب در اختیار بود و پیش بینی می‌شود در سال 2025 میلادی حدود هزار متر مكعب آب به ازای هر نفر در اختیار قرار گیرد. بنابراین سال به سال شرایط ما سخت‌تر می‌شود.
دائمی با اشاره به اینكه از نظر وضعیت آب در سال 1960 یك دوم میانگین جهان را داشتیم گفت: در 20 سال آینده پیش‌بینی می‌شود كه حجم آب در دسترس به یك چهارم كاهش پیدا كند.
وی با اشاره به افزایش جمعیت اظهار كرد: در 80 سال گذشته جمعیت ایران هفت برابر شده است توسعه جمعیت، توسعه صنعت و كشاورزی و شهرنشینی را در پی دارد بنابراین ما به مرز بحران آبی نزدیك می‌شویم.
دائمی با تاكید بر اینكه بخش عمده كشور در ناحیه بیابانی قرار دارد بر تكرار خشكسالی‌ها و شدت خشكسالی‌ها تاكید كرد و گفت: 270 میلیارد متر مكعب از 400 میلیارد متر مكعب از حجم بارش‌ها به دلیل گرما از دسترس خارج می شود؛ 92 میلیارد متر مكعب جریان سطحی داریم، 38 میلیارد متر مكعب نفوذ آب‌های زیرزمینی وجود دارد و 29 میلیارد متر مكعب آب برگشتی را دارا هستیم.
معاون وزیر نیرو با اشاره به توزیع مصارف آب در كشور گفت: ایران كشوری كشاورزی است بنابراین سهم اصلی مصرف آب در بخش كشاورزی است اما با توسعه شهرنشینی این موضوع تغییر پیدا می‌كند.
از ایران كه بگذریم در قاره آسیا اختلافاتی میان برخی كشورها بر سر منابع آبی و رودخانه های مشترك میان كشورها افزایش یافته و حتی منجر به بروز تنش های سیاسی شده است. هند و پاكستان بر سر رود 'ایندوس' با یكدیگر درگیر هستند.
چین، نپال، هند و بنگلادش برای به نام خود كردن رودخانه هایی كه از رشته كوههای هیمالیا سرچشمه می گیرند، به شدت با یكدیگر اختلاف دارند و تلاش می كنند هر كدام سهم بیشتری از این رودخانه ها به دست آوردند؛ رودخانه هایی كه منابع آبی حدود 500 میلیون نفر را تامین می كنند.
تنش هایی نیز میان ازبكستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیكستان بر سر رودخانه های 'آمو دریا' و 'سیردریا' و همچنین چندین رودخانه كه از دریای آرال سرچشمه می گیرند، وجود دارد.
آرژانتین و اروگوئه نیز مناقشه شان را بر سر رودخانه 'پلات' به دادگاه بین المللی لاهه كشانده اند. این در حالی است كه ایالات متحده آمریكا و مكزیك نیز معتقدند سهم بیشتری از منابع آبی رودخانه های ' ریوگرانده' و ' كلورآدو' دارند و این اختلاف همچنان میان دو كشور پابرجاست.
عراق و سوریه نیز با تركیه در مورد ایجاد سدهایی كه تركیه احداث كرده ومقدار اب زیادی را به سمت خود كشانده و از ظرفیت رودخانه های بزرگ دجله و فرات كاسته است در گیرند .
در قاره آفریقا نیز یك رودخانه مشترك میان كشورهای بوتسوآنا، موزامبیك، زامبیا و زیمبابوه باعث بروز تنش میان این چهار كشور شده است. مشاجراتی نیز میان موریتانی و سنگال بر سر كنترل منابع آبی مشترك میان دو كشور وجود داشته است.
همچنین احداث سدی در اتیوپی بر روی رود نیل نیز دولت مصر را بشدت شاكی كرده و روابط دو طرف را متشنج كرده است .
براساس اعلام سازمان ملل، بیش از 250 رودخانه و دریا در جهان وجود دارد كه برخی كشورها هر كدام سهمی از آن دارند و تقریبا نیمی از كل كره زمین را تشكیل می دهند. تاكنون 300 مناقشه در سراسر جهان بر سر منابع آب شناخته شده اند. این در حالی است كه برخی مناقشات بر سر منابع آب ممكن است تا بروز یك مناقشه جنگی پیش برود. طی قرن گذشته فقط هفت مناقشه كوچك بر سر آب ثبت شده بود.
تقریبا انتظار می رود از اكثر رودخانه ها و دریاهای مهم دنیا در صنعت كشاورزی، صنایع دیگر و آب شُرب برای سه میلیارد نفری كه احتمالا ظرف چند دهه آینده به جمعیت جهان افزود می شود، مورد استفاده قرار بگیرد و این امر ممكن است مناقشاتی را برای به دست آوردن میزان بیشتر آب میان كشورها ایجاد كند.
براساس طرح توسعه سازمان ملل تا سال 2025 تقریبا از هر سه نفر در جهان یك نفر در كشورهایی زندگی خواهند كرد كه با مناقشه بر سر منابع آب روبرست. كمبود منابع آب پیشتر بر زندگی 450 میلیون نفر در سراسر جهان تاثیر گذاشته است .
براساس اعلام 'مجمع جهانی آب'، تنش ها بر سر بدست آوردن منابع آب و افزایش سهم بیشتری از این منابع آبی در آینده میان كشورها افزایش خواهد یافت.
همچنانكه ملاحظه می شود وضعیت تامین آب در جهان واقعا بصورت یك مسئله چالش بر انگیز و بغرنج در آمده است به هر صورت دادن آمار ها برای آگاهی و هشدار مردم است واقعیت این است كه منابع آبی ما محدود است و در درجه اول باید به سمت صرفه جویی و ترك عادت های غلط در مصرف پیش برویم و این كار را از فرزندانمان آغاز كنیم .
این صرفه جویی باید در خانواده ها و در درجه دوم در كشاورزی و صنعت ما صورت گیرد
نكته دوم این است استفاده از اب دریاها پس از شیرین كردن باید در دستور كار مسولان قرار گیرد شكی در این نیست كه آب دریاها منبع اصلی تامین آب كشاورزی و آشامیدنی در اینده خواهد بود پس چه بهتر كه زود تر این كار را شروع كنیم .
گزارش : بهزاد طاهرپور
579/506
گرگان - ایرنا - اگر روزی به طنز و هشدار گفته می شد كه جنگ آینده انسانها و كشورها جنگ بر سر آب و منابع آبی خواهد بود امروز این سخن گزافه نیست و همه با نگرانی آنرا بسیار جدی تلقی می كنند .
