كشورهاي آسياي مركزي با گذشت حدود 22 سال از استقلال تغييرات چنداني در سياستها و حكومتهايشان ديده نمي شود.
اختلافات مرزي و آبي مهمترين چالش كشورهاي آسياي مركزي شامل تاجيكستان، قرقيزستان، ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان است.
تاجيكستان در راستاي شعار 'در‌هاي باز' و با وجود برخورد يكسان با همه كشورها عملا پاسخهاي متفاوتي را از همسايگانش دريافت كرده است.
تاجيكستان با قرقيزستان هميشه روابط خوبي داشت اما تحولات پياپي در اين كشور به دوشنبه امكان نداد تا مناسبتهايش را با بيشكك در سطح مناسبي مستحكم كند.تغيير نظام قرقيزستان از رياست جمهوري به پارلماني اين روند را دشوار‌تر كرد.
اكنون مشكلي كه روي مناسبتهاي دو كشور بيشتر سايه افكنده است، مناقشه تاجيكان و قرقيز‌ها در مرز‌هاي پيچيده بين دو كشور است كه در سال 2013 به اوج خود رسيد.
افزايش جمعيت دو كشور و تلاش براي بدست آوردن حق مالكيت و مشكلات سرحدي ممكن است روابط بين دو طرف را در سال آينده باز هم مشكلتر كند.
'طالب اسماعيل' تحليلگر تاجيك مي‌گويد تاجيكستان براي حل مشكلات خود با قرقيزستان و همزمان حفظ منافع خود كار سختي در پيش دارد.
'ميروسلاو نيازف' دبير پيشين شوراي امنيت قرقيزستان مي گويد: دو كشور با توجه به مشتركات زياد و مخصوصا منابع آبي فراوان مي‌توانند به هماهنگي دست يابند و در مقابل كشورهاي ديگر يك سياست مشترك اتخاذ كنند.
در سال 2013 امامعلي رحمان از قرقيزستان بازديد كرد و اين سفر را تحليگران
براي تحكيم روابط دو كشور گام مثبتي عنوان كردند.
هر دو كشور تاجيكستان و قرقيزستان براي استفاده از طرحهاي آب و انرژي خود
با مانعي به نام كشور ازبكستان مواجه هستند و تاكنون به خاطر اين مشكل نتوانسته اند طرح خود را مبني بر تاسيس ائتلاف آب آسياي مركزي عملي كنند.
طرح كاسا-1000 نيز مربوط به تاجيكستان و قرقيزستان براي انتقال برق به افغانستان و پاكستان است اما اين دو كشور در تامين سرمايه لازم براي اجراي اين طرح عظيم، مشكل جدي دارند.
گردش مالي ميان تاجيكستان و قرقيزستان در نيمه اول سال 2013 افزايش زيادي نداشت و تنها 94 ميليون دلار بود.
نيروگاه 'راغون' در تاجيكستان طرحي است كه در منطقه و بين مقامات در سال 2013 بيشتر بر سرزبانها افتاد اما در مقابل در ازبكستان نيز تبليغات ضد راغون بيشتر شد.
رويارويي ازبكستان با تاجيكستان و قرقيزستان بر سر مشكلات آبي همچنان به قوت خود باقي مانده‌است.
رسانه ها دو ماه پيش خبر دادند كه يك مقام ازبك در اجلاس وزراي امور خارجه آسياي مركزي و اتحاديه اروپا گفته بود كه مشكل استفاده نادرست از منابع آبي در آسياي مركزي در نهايت به جنگ خواهد انجاميد.
'ولادمير نار اف' در اين اجلاس با مطرح كردن موضوع آب، كشورهاي همسايه خود را به استفاده نادرست منابع آبي و بي توجهي به قراردادهاي بين المللي در اين مورد متهم كرد.
ازبكها از ساخت نيروگاههاي 'قمبراته' و 'نارين' در قرقيزستان و 'راغون' در تاجيكستان انتقاد مي كنند و اعتقاد دارند كه احداث اين نيروگاهها از نظر محيط زيست، مديريت منابع آبي و آبياري، براي منطقه خطرات زيادي دارند.
در همين حال مقامات قرقيزستان و تاجيكستان اظهارات ازبكها را رد كرده
و مي گويند كه استفاده از منابع آبي در كشورشان براي كشورهاي منطقه و همچنين محيط زيست هيچ گونه خطري ندارد و در مقابل ازبكستان را به كارشكني و ممانعت از اجراي طرحهاي برقابي آنها متهم مي كنند.
ازبكستان در سال 2013 سختگيرهاي بيشتري را نسبت اين دو كشور بخصوص تاجيكستان اعمال كرد. عوارض گمرگي خودروهاي ترانزيتي تاجيكستان براي عبور از محدودi ازبكستان را در ابتداي سال 2013 حدود 50 درصد گرانتر كرد ضمن اينكه همچنان از فروش گاز خود به تاجيكستان امتناع مي كند.
كار‌شناسان سياسي به چشم انداز روابط مناسب بين دو دولت و دو رئيس جمهوري ازبكستان و تاجيكستان اميدوار نيستند به گفته تحليلگران نشستن دو كشور در صورتي است كه دو طرف تواناييها و مشكلات مشترك داشته باشند در صورتي كه طرف ازبك خود را كشوري بالاتر و قدرتمند تصور مي كند.
گردش مالي بين تاجيكستان و ازبكستان در سال 2013 بيش از 70 درصد نسبت به سال قبل از آن كاهش يافت.
تاجيكستان و قزاقستان نيز در سال 2013 در ظاهر از روابط خوب برخوردار بودند.هر دو كشور عضو سازمان پيمان امنيت جمعي هستند و بر همين اساس قزاقستان در اين سال به تاجيكستان به منظور تحكيم مرز خود با افغانستان كمك نظامي ارائه كرد.
دوشنبه از آستانه انتظار داشت نظربايف رئيس جمهوري قزاقستان در مسائل بين ازبكها و تاجيكها، هواي طرف تاجيك را داشته باشد اما نورسلطان نظربايف عملا به طرف ازبك روي خوشتري نشان داد.
به گفته 'كمالدين ربم‌اف' تحليلگر مسائل ازبكستان، قزاقستان بعد از ورود به اتحاديه گمركي روسيه، براي كسب منافع اقتصادي، روابطش را با ازبكستان گسترش داد. ماه ژوئن (خرداد) سال 2013 روساي جمهوري دوكشور در تاشكند نيز توافقنامه همكاري راهبردي امضا كردند.
گردش مالي بين قزاقستان و ازبكستان در سال 2013 با 25 درصد افزايش
به حدود دو ميليارد دلار رسيد . در حالي كه اين شاخص ميان قزاقستان و تاجيكستان در سال 2013 تنها 384 ميليون دلار بود.
از زمان به قدرت رسيدن قربانقلي بردي محمد اف رئيس جمهوري تركمنستان،
روابط اين كشور با تاجيكستان به ظاهر گرم شد اما قربانقلي در مورد اختلافات طرحهاي آب و انرژي بين ازبك و قرقيز و تاجيكها از ازبكستان حمايت كرد اما از طرفي وي از مدافع طرح راه آهن تركمنستان به افغانستان و تاجيكستان نيز هست.
در جريان سفر امامعلي رحمان به تركمنستان در سال 2013 احترام خاص دو رئيس جمهوري بيشتر نمود يافت.
قربانقلي بعد از دو هفته به عنوان پيشكش يك اسب تركمني براي امامعلي رحمان به دوشنبه فرستاد.
گردش مالي بين تاجيكستان و تركمنستان سال 2013 معادل 220 ميليون دلار بود.با احداث خط راه آهن تركمنستان، تاجيكستان، افغانستان ميزان گردش مالي دو كشور افزايش خواهد يافت.
با وجود آنكه كشورهاي آسياي مركزي داراي منافع مشترك و در مقابل با تهديدات يكساني مواجه هستند اما روساي جمهوري اين كشور ها تاكنون نسبت به همديگر صميميتي از خود نشان نداده اند و منافعشان نيز نگذاشته است يك ائتلاف واحد بين اين كشورها شكل گيرد.
در تعاملات بين كشورهاي آسياي مركزي، قدرتهاي جهاني و منطقه اي نظير
آمريكا، چين، روسيه، هندوستان، ايران اتحاديه اروپا، پاكستان و ژاپن به شيوه‌هاي گوناگون حضور دارند و كشورهاي آسياي مركزي عمدتا به اين موضوع فكر مي كنند كه از حضور اين كشورها بيشترين منفعت را كسب كنند.
آساق**1663**1577
دوشنبه - ايرنا - كشورهاي آسياي مركزي مشتركات فراواني دارند كه سبب شد مناسبات دو يا چندجانبه ميان آنها شكل بگيرد اما پاره اي اختلافات، اين كشورها را از داشتن روابط نسبتا گرم، محروم و به داشتن مناسبات شكننده در سال 2013محدود كرده است.
