نگاهی به آرامگاه ابوسعید ابوالخیر در ترکمنستان (1)
..................................................
تهران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 87/05/23
عشق آباد ـ در آن سوی دامنه رشته کوههای هزار مسجد خراسان و در بیابانی
وسیع و پوشیده از خار و خاشاک در حومه شهرک مهنه ترکمنستان ، ابوسعید
ابوالخیر در یک بنای تاریخی آرمیده است .
این عارف بزرگ قرون چهارم و پنجم هجری قمری که هیچ دوست نداشت آزاری از
وی به دیگران برسد ، هم اکنون مزارش به زیارتگاه ترکمنها و دوستداران
این عارف تبدیل شده است .
اولین بار پس از وفات وی ، آرامگاهی توسط شاهان سلجوقی در 1049 میلادی
بر مزار وی احداث شد که در فاصله حدود پنج کیلومتری شهرک فعلی مهنه قرار
دارد. این بنا تاکنون پابرجاست و توسط دولت ترکمنستان بعنوان یک اثر
تاریخی و فرهنگی به ثبت رسیده و مورد حفاظت قرار گرفته است .
احمد خال مراد رییس قرقگاههای فرهنگی منطقه کاکای استان آخال می گوید
که نخستین بار محقق روس و.آ. ژوکوفسکی در سال 1896 میلادی این اثر تاریخی
و معماری را مورد پژوهش قرار داد.
این محقق ترکمن که به زبان فارسی نیز تسلط دارد ، گفت که در همان زمان
میشین یک نقاش روس نیز تصویری از این بقعه را نقاشی کرده که در آن تصویر
یک مسجد در جوار آرامگاه نیز دیده می شود.
هم اکنون اثری از این مسجد دیده نمی شود و تصور می شود که این مسجد به
هنگام تسلط کمونیستها نابود شده باشد.
آرامگاه ابوسعید ابوالخیر عارف و فیلسوف بنام قرون چهارم و پنجم هجری
قمری که در 130 کیلومتری جنوب شرقی ترکمنستان و همجوار با مرز جمهوری
اسلامی ایران واقع شده است ، نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
هر چند این بنای تاریخی توسط کارشناسان و باستان شناسان آمریکایی در
سال 1384 هجری شمسی مرمت و بازسازی شد ولی بدلیل عدم توجه این کارشناسان
به معماری اصیل و اسلامی ، برخی از کاشیهای آن از بین رفته است .
بنای این آرامگاه پس از فوت این عارف و فیلسوف ایرانی به سبک بناهای
تاریخی دوران سلجوقی و اسلامی احداث شده است .
رییس قرقگاههای فرهنگی منطقه کاکای استان آخال ترکمنستان می گوید که در
سالهای 1926 و 1929 میلادی هیاتهای علمی به مهنه آمدند که درمیان آنان آ.
پ .اودالنکف معمار روس و استادان دانشگاه تاشکند آ.آ.سیمیونف و آ.ا.
اشمیت به تحقیق پرداختند.
براساس تحقیقات معماران باستانشناس روس ، گفته شده بود بخشهایی از
آرامگاه و مسجد که دارای نقوش و متون و تزیینات زیبا متعلق به قرن
چهاردهم میلادی است نیاز به مرمت فوری دارد .
در نوشته های سیمیونف به کرات اشاره شده است که دیوارها و قسمت اصلی
ساختمان آرامگاه و گنبد آن در سالیان خیلی قدیم بنا شده و بعدا در قرن
چهاردهم میلادی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است .
این نظریه را بعدها گ . آ. پوگاچنکوا و آ.م .پربیتسکوا در نتیجه
تحقیقاتی که بعمل آورده ، مورد تایید قرار داده اند.
آرمگاه ابوسعید مطابق پلان یک ساختمان واحد مربع شکل با اضلاع 10/3 متر
در 10/5 متر است .
ضخامت دیوار عمارت 2/5 تا 3 متر بوده و از درون آنها گالری هایی (
راهرو) می گذرند و آجرهای بکار رفته در بنا نیز به ابعاد 22/5 در 24/5
سانتی متر است .
براساس مشاهدات خبرنگار ایرنا ، بنای بیرونی آرامگاه ابوسعید ابوالخیر
بدلیل گلی بودن آن در حال فرو ریختن است .
به نظر می رسد، برای بازسازی این بنای تاریخی که با سبک ایرانی و
اسلامی احداث شده است ، نیاز به حضور کارشناسان و باستان شناسان ایرانی
است .
مقبره های بیرون بنا که اشعاری به زبان فارسی بر روی سنگ نوشته های آن
نیز حک شده است ، بخشی از تاریخ دوران اسلامی بشمار می رود.
با این وجود ، ترکمنها علاقه ویژه ای به ابوسعید ابوالخیر که در نزد
آنها به منه بابا مشهور است ، دارند و به همین دلیل هر روز شمار زیادی از
ترکمنها به زیارت این آرامگاه می آیند.
آنها با آداب و رسوم سنتی خود در کنار آرامگاه به عبادت و نیایش می
پردازند و از این عارف و فیلسوف قرون چهارم و پنجم هجری قمری حاجات خود
را طلب می نمایند.
طواف این آرامگاه و زیارت آن از سوی زنان و دختران ترکمن جلوه های از
اعتقادات و معنویات ترکمنها به منه بابا را نشان می دهد.
خواندن ادعیه و نماز در کنار آرامگاه ابوسعید بمدت طولانی و احترام
ویژه به شخصیت این عارف اسلامی نشان از سنخیت ناگسستنی بین فرهنگ دو کشور
ایران و ترکمنستان دارد.
هر روز در بیرون از آرامگاه توسط ترکمنها نذری و به قول آنها خدا یولی
برای آمرزش گناهان و برآورده شدن حاجات ، داده می شود.
ترکمنها از راههای دور برای زیارت این عارف اسلامی که اشعار آن به زبان
فارسی سروده شده است می آیند و به هنگام زیارت اشک از دیدگان ترکمنها
بویژه زنان سالمند جاری می شود.
ادامه دارد...
آساق 1366**
شماره 081 ساعت 11:52 تمام