كناره گیری «میشل جوتودیا» رییس جمهوری موقت و «نیكولاس تینگایه» نخست وزیر آفریقای مركزی، در روز جمعه بیستم دی ماه گرچه با هدف پایان دادن به درگیری های داخلی صورت گرفت اما ناآرامی ها در این كشور، سودان جنوبی و جمهوری دموكراتیك كنگو نشان می دهد چهره سیاسی این منطقه در حال دگرگونی است.
از اوایل سال 1391 درگیری میان دولت آفریقای مركزی به ریاست جمهوری «فرانسوا بوزیزه» و نیروهای ائتلاف شورشیان موسوم به «سلكا» آغاز شد. البته این اختلاف ها در جنگ داخلی «بوش» در مناطق شمالی آفریقای مركزی (سال 1382) ریشه دارد؛ زمانی كه بوزیزه (رییس وقت ستاد نیروهای مسلح)، پس از متهم شدن به كودتا علیه دولت مركزی، ناآرامی هایی را رقم زد و سرانجام قدرت را در دست گرفت.
با این حال، وی تا چهار سال بعد با نیروهای سلكا به رهبری جوتودیا به عنوان رهبر اتحاد نیروهای دموكراتیك (یو. اف. دی. آر) و دو گروه دیگر هم‌پیمان با او درگیر بود تا اینكه در بیست و پنجم فروردین ماه 1386 توافقنامه صلح میان دولت مسیحی مذهب و گروه های مسلمان سلكا به امضا رسید كه به موجب آن باید اتحاد نیروهای دموكراتیك به عنوان یك حزب سیاسی در كشور جایگاه می یافت و جنگجویان آن پس از بخشش، در ارتش ادغام می شدند.
پس از تشكیل دولت وحدت ملی، بوزیزه پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1389 دوباره به قدرت رسید اما پرهیز او از فراهم آوردن زمینه مشاركت سلكا در فضای سیاسی و نظامی كشور، بهانه ای شد برای سربرآوردن دوباره سلكا از شهرها و روستاها و راهی شدن به سوی «بانگویی» پایتخت.
پاسخ رد پاریس به درخواست كمك بوزیزه كه در زمان درگیری های دهه 80 تابعیت فرانسه را گرفته و دو سال نیز در این كشور به سر برده بود، سرانجام بركناری او و به قدرت رسیدن جوتودیا را در بهار 1392رقم زد.
وی جنبش سلكا را پایان یافته خواند اما نتوانست همه گروه های مسلح را زیر چتر دولت موقت خود گرد آورد.
ادامه درگیری بین گروه های مسلح مسیحی و مسلمان كه به گفته سازمان ملل متحد، بیش از یك میلیون نفر آواره و حدود یك هزار تن كشته بر جای گذاشته است، پاریس را كه تا پیش از این، درگیر رخدادهای كشور مالی بود، به سوی آفریقای مركزی كشاند و 1600 نیروی خود را برای پشتیبانی از 1200 تبعه فرانسوی حاضر در آن كشور، به بانگویی گسیل كرد.
به گزارش سازمان ملل متحد، بیش از دو میلیون نفر در آفریقای مركزی به كمك های فوری بین المللی نیاز دارند.
اینك جوتودیا و نخست وزیر او در حاشیه برگزاری نشست دو روزه با مخالفان دولت و اعضای شورای ملی انتقالی (مجلس موقت) در «انجامنا» پایتخت كشور چاد، كناره گیری كرده اند و به نوشته بیستم دی ماه «فرانس پرس»، «الكساندر فردیناند انگوئنده» به عنوان رییس شورای ملی انتقالی و مسوول انتقال قدرت، اعلام كرد برای برگزیدن رییس جمهوری تازه رای گیری خواهد كرد.
پس از پذیرش درخواست كناره گیری جوتودیا از سوی دادگاه قانون اساسی و بر پایه قانون اساسی موقت، برای برگزاری نشست اضطراری 135 عضو مجلس موقت به منظور برگزیدن رییس جمهوری دوره انتقالی، 15 روز فرصت هست.
بجز 1600 نیروی فرانسوی، 3500 سرباز از اتحادیه آفریقا در جمهوری آفریقای مركزی حضور دارند و به نوشته بیستم دی ماه فرانس پرس، دبیركل سازمان ملل متحد افزایش نیروهای صلحبان آفریقایی تا 6 هزار نفر را خواستار شده است.
با وجود آنكه به گزارش نوزدهم دی ماه خبرگزاری فرانسه، دبیركل جامعه اقتصادی كشورهای مركزی تاكید كرد «این نشست برای تغییر رژیم یا گذار سیاسی نبوده و هدفی جز بازگشت صلح و امنیت ندارد»، اما كناره گیری جوتودیا نشان می دهد وی پیام های دیگری را از واقعیت برگزاری نشست انجامنا دریافت كرده است.
البته در این میان، گفته های نوزدهم دی ماه «لوران فابیوس» وزیر امورخارجه فرانسه، به روزنامه فرانسوی «لوپاریسین»، درباره احتمال تصمیم گیری كشورهای منطقه درباره جوتودیا طی نشست چاد بی تاثیر نبوده است.
با این حال، روشن است جمهوری آفریقای مركزی طی هفته های آتی بار دیگر تغییر چهره های سیاسی خود را تجربه خواهد كرد.
** سودان جنوبی
--------------------------------
سودان جنوبی از حدود یك ماه پیش تاكنون به دنبال ادعای «سالوا كی یر میاردیت» رییس جمهوری این كشور تازه شكل گرفته، درباره بروز كودتا به دست «ریك مشار» معاون بركنار شده او، ناآرام شده است. البته مشار دست داشتن در كودتا را رد كرده و آن را ناشی از سوء تفاهمی دانسته است كه به دنبال انتشار خبر نادرست دستگیری او به دست دولت مركزی در شامگاه بیست و چهارم آذرماه، به درگیری گروهی از سربازان گارد ریاست جمهوری از قبیله «نوئر» با دیگر ارتشیان از قبیله «دینكا» منجر شد.
كی یر كه از قبیله دینكا (پرجمعیت ترین قبیله سودان جنوبی) است، تیرماه امسال پس از گرایش حدود نیمی از اعضای حزب حاكم «جنبش آزادیبخش خلق سودان» به نامزدی مشار در انتخابات ریاست جمهوری دو سال بعد، او را از معاونت خود بركنار كرد. به این ترتیب، حزب حاكم نیز به دو بخش تقسیم شد.
تصرف برخی شهرها در مناطق نفتخیز شمالی و شرقی سودان جنوبی به دست هواداران نوئری مشار به همراه نیروهای نظامی پیشین موسوم به «ارتش سفید»، نگرانی كشورهای منطقه را به همراه داشت. تهدید میانجیگران منطقه ای به ویژه اتحادیه توسعه كشورهای شرق آفریقا (ایگاد) و شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا به اعمال تحریم ها علیه دو طرف، آنان را از دوازدهم دی ماه برای گفت و گوهای صلح به «آدیس‌آبابا» پایتخت اتیوپی، كشانده است.
با این حال، مخالفت دولت با درخواست شورشیان درباره آزاد كردن 11 سیاستمدار هوادار آنان، بارها گفت و گوها را متوقف و دستیابی به آتش بس را از دسترس دور كرده است.
این، در حالی است كه ارتش و شورشیان همچنان به مواضع یكدیگر حمله می كنند. این حشونت ها بر پایه اعلام سازمان ملل متحد، تاكنون هزاران كشته و بیش از 200 هزار تن آواره بر جای گذاشته و حدود 62 هزار نفر به مقرهای این سازمان پناه برده اند. بسیاری نیز به سوی اوگاندا، اتیوپی و كنیا راهی شده اند.
از این رو، به گزارش بیستم دی ماه خبرگزاری جمهوری اسلامی، معاون دبیركل سازمان ملل متحد در امور كمك های انساندوستانه گفته 15 میلیون دلار از محل صندوق این نهاد برای پاسخگویی به نیازهای ضروری آوارگان به ویژه تامین مواد غذایی و ایجاد سرپناه موقت برای آنان در نظر گرفته شده است.
همچنین به نوشته نوزدهم دی ماه خبرگزاری انگلیسی «رویترز»، رییس بخش صلحبانی سازمان ملل متحد گفت در پی تصمیم سوم دی ماه این سازمان برای افزایش تعداد نیروهای صلحبان مستقر در سودان جنوبی به میزان 12 هزار و 500 سرباز و 1323 نیروی پلیس، 5500 سرباز تازه نفس و 423 نیروی پلیس طی دو ماه آتی به این كشور خواهند رفت.
** جمهوری دموكراتیك كنگو
------------------------------------------------
شورشیان مسلح جمهوری دموكراتیك كنگو موسوم به جنبش «بیست و سوم مارس» (ام. 23) به رهبری ژنرال «سلطانی ماكنگا» فرمانده پیشین ارتش، حدود 2 سال است با همراهی دیگر گروه های مخالف دولت، ناآرامی هایی را در مناطق شرقی این كشور پدید آورده اند.
«ژوزف كابیلا» رییس جمهوری دموكراتیك كنگو، به دنبال كشته شدن پدر در سال 1380، امور را در دست گرفت و پیمان «پرتوریا» موسوم به 'دریاچه های بزرگ' را با روسای گروه های شورشی امضا كرد اما ناآرامی ها هیچگاه از این كشور بویژه مناطق شرقی و نزدیك مرزهای رواندا رخت برنبست.
وی با وجود پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 1385 و 1390، هنوز نتوانسته است به خشونت های داخلی پایان دهد به گونه ای كه به گزارش هجدهم دی ماه تلویزیون آفریقای جنوبی، طی ماه گذشته 60 نفر از مردم استان «كیووی شمالی» را كشته اند.
به نوشته سوم دی ماه خبرگزاری فرانسه، در یك پژوهش سازمان ملل متحد آمده است 135 پرونده خشونت جنسی و دیگر نقض های جدی حقوق بشر از جمله قتل و غارت های گسترده وجود دارد كه بین بیست و نهم آبان تا نهم آذرماه به دست نیروهای ارتش در شهر «مینووا» و اطراف آن انجام شده است.
** مركز آفریقا و چهره های تازه سیاسی
---------------------------------------------------------------
بررسی دگرگونی های تازه در آفریقای مركزی، سودان جنوبی و جمهوری دموكراتیك كنگو نشان می دهد جنگ داخلی در هر سه كشور منطقه مركز آفریقا، ادامه دارد و طی روزهای آتی احتمال پایان یافتن آن، بسیار كم است.
از سوی دیگر، ورود كشورهای دیگر و صلحبانان سازمان ملل و اتحادیه آفریقا به عرصه درگیری ها، پیچیدگی اوضاع را بیشتر كرده، زیرا كشته شدن هر یك از نیروهای خارجی درون خاك این كشورها ممكن است صفحه های تازه ای به رخدادهای داخلی این كشورها بیفزاید.
در این كشورها زمزمه های جدی درباره دگرگونی ساختار سیاسی شنیده می شود. با این همه به نظر می رسد تمهید جوتودیا برای تضمین ماندگاری خود و هوادارانش در آینده سیاسی آفریقای مركزی راه را برای استقرار هر چه زودتر دولت انتقالی هموار كرده است.
در سودان جنوبی با وجود مخالفت كی یر برای دادن امتیاز به شورشیان، دیر یا زود همسایگان منطقه ای و قدرت های بین المللی نیازمند نفت این كشور، دولت مركزی را برای یافتن راهی صلح آمیز در فشار قرار می دهند و حتی احتمال تقسیم قدرت در این كشور وجود دارد.
كابیلا در جمهوری دموكراتیك كنگو گرچه چندین بار با رهبران گروه های شورشی به توافق نزدیك شد اما پایبند نبودن دو طرف به تعهدهای خود و ناتوانی دولت مركزی در پایش اوضاع داخلی، ادامه ناآرامی ها را سبب شده است.
به نظر می رسد درگیری های داخلی قومی- قبیله ای و مذهبی در میانه آفریقا كه با حضور نیروهای بیگانه در این كشورها در لباس صلحبانان سازمان ملل متحد یا نیروهای فرانسوی همراه شده است دیر یا زود به ورود چهره های تازه ای در صحنه سیاسی این كشورها و دگرگونی ساختار قدرت در آنها منجر خواهد شد و در این میان، جان و مال مردم این كشورها و نیز آینده منابع طبیعی و راهبردی آنها بهایی است كه باید در این راه پرداخت شود.
از مریم مسعود
تحقیق**1961**1358
تهران- ایرنا- كناره گیری رییس جمهوری موقت و نخست وزیر آفریقای مركزی همزمان با توقف گفت وگوهای صلح میان دولت و شورشیان سودان جنوبی و نیز ادامه تنش ها در جمهوری دموكراتیك كنگو احتمال دگرگونی چهره سیاسی منطقه را افزایش داده است.
