انفجارهای قفقاز شمالی و افزایش چالش های امنیتی در روسیه

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از مركز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در مقدمه این گزارش تحلیلی آمده است: اقدامات خرابكارانه اخیر در روسیه به‌ویژه در منطقه قفقاز شمالی، باعث شده است تا دولت این كشور و به‌ویژه ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه با چالش‌های امنیتی بی‌سابقه‌ای مواجه شود.

در ادامه این گزارش آمده است: وقوع انفجارهای انتحاری در ایستگاه راه‌آهن شهر ولگوگراد در قفقاز شمالی در روز هشتم دی‌ماه و نیز وقوع انفجار انتحاری دیگر در یك اتوبوس در همین شهر در فردای آن روز در واقع به‌مثابه نوعی قدرت‌نمایی گروه‌های تروریستی تكفیری فعال در این منطقه ناآرام است.

در ادامه این گزارش در مورد انگیزه های این انفجارهای آمده است: شاید بتوان این حملات را كه به احتمال قوی با رشته‌ای از حملات در آینده دنبال خواهند شد، به تشدید فشارها بر دولت روسیه و شخص پوتین برای تغییر موضع این كشور در قبال سوریه مرتبط دانست. چندی قبل بندر بن‌سلطان مسئول دستگاه امنیتی عربستان در دیدار با پوتین به وی هشدار داده بود كه در صورت تغییر موضع روسیه در قبال سوریه، حاضر است امنیت برگزاری المپیك سوچی را تضمین نماید.

این گزارش بیان می كند: اظهارات بندر بن‌سلطان در واقع اشاره تلویحی وی به نفوذ عربستان بر گروه‌های تروریستی تكفیری قفقاز شمالی به‌ویژه چچنی‌ها و داغستانی‌ها و امكان بهره‌گیری از آنها برای ایجاد بی‌ثباتی و ناامنی در روسیه به‌ویژه با توجه به برگزاری المپیك سوچی است كه برای پوتین از اهمیت زیادی برخوردار است.

این گزارش می افزاید: در واقع مسائل امنیتی و به‌ویژه لزوم اتخاذ تدابیر ضدتروریستی، روس‌ها را وادار كرده كه با تشدید تدابیر و سختگیری‌های جدید از ورود تروریست‌های احتمالی به ‌داخل این كشور از دیگر كشورهای منطقه خارج نزدیك جلوگیری نمایند. ولی مشكل روس‌ها در جایی است كه اتباع خود این كشور یعنی اهالی قفقاز شمالی در قالب اقدامات مسلحانه گروهی و یا اقدامات انفرادی انتحاری حملاتی را انجام دهند كه ضربه‌ای مستقیم به ثبات سیاسی و امنیتی روسیه محسوب شود.

در ادامه این گزارش ها در مورد یكی دیگر از انگیزه های این انفجارها آمده است: ازسوی دیگر پوتین در داخل این كشور با موجی از مخالفان مواجه است كه بیش از پیش نحوه زمامداری وی را به چالش كشیده و او را متهم به اقتدارگرایی و تمركزگرایی می‌كنند. دولت روسیه در مقابل، این اعتراضات و مخالفت‌ها را ناشی از نفوذ و القائات خارجی به‌ویژه غربی‌ها تلقی می‌كند.

این گزارش می افزاید: با این حال پوتین سعی كرده در هفته‌های اخیر با برخی اقدامات نمادین و تبلیغاتی از قبیل آزاد كردن میخائیل خودروفسكی یكی از ثروتمندترین افراد روسیه و معروف‌ترین مخالف وی و در عین حال عفو دختران عضو یك گروه موسیقی و نیز آزاد كردن چند تن از اعضای گروه صلح سبز كه به دلیل ورود غیرقانونی به یك سكوی نفتی روسیه زندانی بودند، رویكردی آشتی‌جویانه در قبال مخالفان و نیز منتقدین غربی خود اتخاذ نماید.

در ادامه این گزارش آمده است: این مسئله به‌ویژه با توجه به تهدید برخی كشورهای غربی برای عدم حضور و یا حضور كمرنگ در المپیك زمستانی سوچی معنا پیدا می‌كند. با این حال حداقل در عرصه امنیتی و موضوع مقابله مؤثر با فعالیت‌ها و عملیات‌های گروه‌های تكفیری در قفقاز شمالی و اقدامات مخرب آنها در دیگر نقاط روسیه می‌توان گفت كه مسلماً دولت این كشور با چالش‌های سختی برای مقابله و سركوب آنها مواجه خواهد بود.

در ادامه در مورد واكنش‌ها در داخل روسیه بیان شده است: ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در اولین اظهارنظر بعد از حوادث تروریستی اخیر در شهر ولگوگراد وعده داد كه ریشه تروریسم را نابود كند. پوتین در واكنش به دو حادثه تروریستی اخیر بر ایستادگی كشورش تا نابودی كامل تروریسم تأكید كرد. دولت روسیه اعلام كرده كه این اقدامات به‌منزله تلاشی ازسوی تروریست‌ها برای گشودن یك جبهه داخلی، ایجاد هرج‌ومرج و خونریزی و برانگیختن دشمنی بین مذهبی و ایجاد اختلاف در جامعه روسیه است.

این گزارش می افزاید: از دیدگاه مقامات ارشد روسیه در حال حاضر تروریسمی كه بر مبنای تفكر سلفی و تكفیری در قفقاز شمالی شكل گرفته و خواسته اصلی آن ایجاد امارت قفقاز است، عامل اصلی اقدامات تروریستی محسوب می‌شود. بدین ترتیب می‌توان گفت جدایی‌طلبی به‌ویژه در قفقاز شمالی از اصلی‌ترین تهدیدات امنیت ملی روسیه محسوب می‌شود و به همین لحاظ اقدامات قانونی برای مبارزه با آن شكل گرفته است.

در ادامه این گزارش بیان شده است: در این راستا چندی قبل رئیس‌جمهوری روسیه مصوبه‌ای را امضا كرد كه براساس آن ترویج جدایی‌طلبی جرم محسوب می‌شود. به موجب این مصوبه كه در روز دهم دی‌ماه (31 دسامبر) با امضای ولادیمیر پوتین به قانون تبدیل شد، كسانی كه اقداماتی را ضدتمامیت ارضی روسیه ترویج كنند، با مجازات 5 سال حبس و جریمه 9200 دلاری روبه‌رو می‌شوند.

این گزارش می افزاید: پیش‌نویس این قانون توسط حزب كمونیست به دومای روسیه تقدیم شده بود و قانونگذاران روسی امیدوارند با اجرایی شدن آن حمایت از حركت‌های جدایی‌طلبانه در قفقاز شمالی كاهش یابد. مخالفان اما این قانون را موجب افزایش مشكلات در جامعه روسیه می‌دانند. پوتین همچنین لایحه‌ای را امضا كرد كه براساس آن با وب‌سایت‌هایی كه افراط‌گرایی را رواج می‌دهند، برخورد می‌شود. بدین ترتیب سایت‌هایی با این گونه مضامین به درخواست دادستان كل روسیه مسدود می‌شوند.

در ادامه این گزارش آمده است: مسلمانان روسیه در قبال انفجارهای اخیر موضعی منفی اتخاذ كردند. در این راستا شورای مفتی‌های روسیه (عالی‌ترین نهاد اسلامی این كشور) روز چهارشنبه 11 دی (1 ژانویه) در بیانیه‌ای با محكوم كردن انفجارهای اخیر در شهر ولگوگراد اعلام كرد: دین اسلام مخالف ترور است و هرگونه مظاهر تروریستی را محكوم می‌كند. در این بیانیه آمده است: دین اسلام و امت اسلامی تروریست‌ها و قاتلان افراد بیگناه را محكوم می‌كنند و مجازات الهی در انتظار این افراد است، زیرا در قرآن كریم تصریح شده است كه هركس مرتكب قتل عمدی شود در آتش جهنم خواهد سوخت.

این گزارش در مورد قوانین سختگیرانه‌ علیه مهاجران آسیای مركزی و قفقاز بیان می كند: انجام اقدامات تروریستی در قفقاز شمالی طی سال‌های اخیر باعث شده كه مسكو قوانین سختگیرانه‌ای علیه مهاجرانی كه از حوزه خارج نزدیك وارد این كشور می‌شوند اعمال كند.

این گزارش می افزاید: هر چند روسیه با توجه به روند فزآینده كاهش جمعیت، اعلام كرده نیازمند نیروی كار مهاجر آسیای مركزی و قفقاز است، اما در اقدامی برخلاف این سیاست، به تازگی قوانین سختگیرانه‌ای نسبت به مهاجران كشورهای همسود اعمال كرده است. در حال حاضر، روسیه با یك بحران جمعیتی مربوط به كاهش چشمگیر جمعیت به‌ویژه در بین گروه‌های سنی مناسب برای كار مواجه است، به نحوی كه، ورود نیروی كار خارجی، منبع انسانی مناسبی برای تأمین نیاز مسكو به نیروی كار محسوب شود.

این گزارش می افزاید: در واقع ملاحظات كاری و نیاز فزاینده به نیروی كار، باعث شده تا مهاجرت بدون ویزا به روسیه برای شهروندان كشورهای آسیای مركزی و قفقاز مسئله‌ای سهل و ساده باشد. علیرغم اینكه طول مدت اقامت این مهاجران در روسیه محدود است، اما روش‌هایی برای طولانی كردن این مدت و همچنین به ‌دست آوردن حق كار در روسیه وجود دارد.

این گزارش بیان می كند: این درحالی است كه دیمیتری مدودف نخست‌وزیر روسیه، ضمن تأكید بر نیاز مسكو به نیروی كار مهاجر متخصص آسیای مركزی، تأكید كرده است كه این كشور تصمیم ندارد برای كشور‌های آسیای مركزی نظام ویزا را برقرار كند، با این همه مدودف ضمن تأكید بر حفظ نظام لغو روادید با كشورهای عضو شوروی سابق، بر این مسئله نیز اصرار ورزیده است كه باید تمام مقررات مرزی اجرا و همه اسناد، از قبیل شناسنامه و بیمه ثبت گردد.

در ادامه این گزارش بیان شده است: به گفته مدودف، هرچند وجود نیروهای مهاجر كاری در كشور روسیه ضروری تلقی می‌شود، اما مهاجرانی كه با انجام اعمال خلاف، قانون را نقض می‌كنند، باید مجازات و یا از كشور اخراج شوند. این در حالی است كه در داخل روسیه به‌ دلایل مختلف جو ضدبیگانه و خارجی‌ستیزی اوج گرفته است كما اینكه ماه گذشته، چندین هزار نفر از ملی‌گرایان روسیه در مسكو، علیه حضور مهاجرانی كه عمدتاً از كشورهای آسیای مركزی و قفقاز در این كشور حضور دارند، تظاهرات كردند.

این گزارش بیان می كند: به نظر می‌رسد مسائل امنیتی و به‌ویژه لزوم اتخاذ تدابیر ضدتروریستی، روس‌ها را وادار كرده كه با تشدید تدابیر و سختگیری‌های جدید از ورود تروریست‌های احتمالی به ‌داخل این كشور جلوگیری نمایند. این ملاحظه به‌ویژه با توجه به در پیش بودن المپیك زمستانی سوچی در فوریه 2014 و اهمیت فراوانی كه مقامات ارشد روسیه و به‌خصوص ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور برای برگزاری كامل و بدون حادثه آن قائلند، بیش از پیش مهم جلوه می‌كند.

در ارزیابی نهایی این گزارش آمده است: منطقه ققفاز شمالی ازجمله چچن، اینگوش و داغستان مدت‌هاست دستخوش ناآرامی و خشونت است. این ناآرامی‌ها عمدتاً توسط گروه‌های وهابی و تكفیری انجام می‌شود. در جریان اقدامات تروریستی این گروه‌ها كه به صورت انفجارهای انتحاری و نیز انواع اقدامات مسلحانه علیه مراكز نظامی و غیرنظامی انجام می‌شود تاكنون صدها تن كشته و هزاران نفر مجروح شده‌اند. این گزارش می افزاید: گروه‌های وهابی و تكفیری مدعی پیروی از اسلام راستین هستند و دیگر مسلمانان را تكفیر كرده و كشتن آنها را مباح می‌شمارند. آخرین موارد اقدامات غیرانسانی این گروه‌ها وقوع انفجارهای انتحاری در شهر ولگوگراد در قفقاز شمالی بود. با توجه به ماهیت گروه‌ها و جنبش‌های وهابی و تكفیری و مشی آشتی‌ناپذیر آنها می‌توان پیش‌بینی كرد كه اقدامات تروریستی این گروه‌ها همچنان تداوم خواهد یافت. در واقع تكفیری‌ها قصد دارند دولتی به‌اصطلاح اسلامی در قفقاز شمالی ایجاد كنند و دوكو عمروف رهبر در ادامه این گزارش آمده است: تكفیری‌ها كه دشمن شماره یك مسكو است در ماه ژوئیه در پیامی ویدئویی درخواست طراحی و اجرای حملات توسط طرفداران خود را مطرح كرد. به گفته وی به هر طریق باید مانع برگزاری بازی‌های المپیك زمستانی سوچی شد.

این گزارش می افزاید: عربستان سعودی در راستای گسترش نفوذ منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود نقش مهمی در افزایش بی‌ثباتی و خشونت در قفقاز شمالی و دیگر نقاط روسیه ایفا می‌كند. هدف عربستان از این گونه اقدامات در واقع تحت فشار قرار دادن دولت روسیه برای تغییر سیاست‌های منطقه‌ای خود به‌ویژه در قبال سوریه است. اكنون عربستان بیشترین كمك‌ها را به گروه‌های تروریستی تكفیری در سوریه مانند جبهه‌النصره، دولت اسلامی عراق و شام (داعش) و جبهه اسلامی می‌كند.

در ادامه این گزارش بیان شده است: با این همه این گروه‌ها در وهله نخست درگیری‌های داخلی با هم دارند و در وهله دوم شكست‌های بزرگی را از ارتش سوریه متحمل شده‌اند. در این میان عربستان چاره را در تغییر سیاست كشور‌های حامی سوریه به‌ویژه روسیه و ایران می‌داند و در این راستا سعی دارد با عملیات خشونت‌آمیز، این دو كشور را وادار كند تا سیاست جدیدی را در قبال مسئله سوریه در پیش بگیرند.

این گزارش می افزاید: در این راستا انفجار اخیر سفارت ایران در بیروت كه عامل اصلی آن یك تبعه عربستانی به نام ماجد ‌الماجد بود و از سوی دیگر انفجارهای اخیر در قفقاز شمالی به روشنی دست سعودی‌ها را در این حوادث نشان می‌دهد.

این گزارش بیان می كند: دولت روسیه اكنون با واقعیتی تلخ به نام دخالت‌های مخرب عربستان سعودی در امور داخلی خود مواجه است. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور این كشور از مدت‌ها قبل و با هشداری كه بندر بن‌سلطان رئیس دستگاه امنیتی عربستان مطرح كرد به احتمال زیاد منتظر اقدامات عملی سعودی‌ها بود.

در ادامه این گزارش آمده است: با این حال طرح علنی این مسئله ازسوی پوتین باعث می‌شود تا روسیه واكنش‌هایی را علیه عربستان تدارك ببیند. پیش از این مسكو در تهدیدی آشكار به ریاض درباره بمباران این كشور هشدار داده بود. پوتین در اظهارات اخیر خود تأكید كرد كه پاسخ ما طوری خواهد بود كه نقشه خاورمیانه را تغییر خواهد داد. وی همچنین رژیم حاكم بر عربستان را رژیمی تروریستی توصیف كرد. با وجود این تهدیدها، بسیاری از كارشناسان تأكید دارند كه روسیه گزینه‌های چندانی علیه عربستان در اختیار ندارد. این گزارش می افزاید: شاید از دیدگاه روس‌ها بهترین پاسخ عملی به اقدامات سعودی‌ها، افزایش نقش و كمك‌های روسیه به دولت سوریه و در نتیجه تحمیل شكست‌های هر چه بیشتر بر گروه‌های تكفیری باشد كه حامی اصلی آنها عربستان است.

در عین حال باید تصریح كرد كه روسیه و یا ایران با اقدامات خشونت‌آمیز عربستانی‌ها حاضر به دست كشیدن از دولت سوریه نیستند و كماكان بر پشتیبانی از دولت قانونی این كشور و لزوم حل‌وفصل نهایی بحران سوریه از طریق سیاسی تأكید می‌كنند.

سیام**9121 1418