فریادگر بیداری اسلامی

سید جمال الدین اسدآبادی در 1217 هجری خورشیدی در اسدآباد همدان در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود.

وی دوره ی كودكی را با فراگیری قرآن و درس های مقدماتی نزد پدر خویش سپری كرد و برای تحصیل راهی قزوین شد و پس از مدتی، تهران را برای ادامه تحصیل برگزید.

این فریادگر حق و حقیقت به منظور یادگیری علوم حوزوی به نجف اشرف رفت و علومی چون فقه، اصول، اخلاق و عرفان را در آن دیار فراگرفت و از وجود بزرگانی همچون شیخ مرتضی انصاری و ملاحسینقلی درجزینی همدانی بهره جست.

سید جمال الدین اسدآبادی به دستور شیخ انصاری برای مدتی به هندوستان رفت و در آنجا تلاش كرد تا مردم را به مبارزه با استعمار انگلیس هدایت و راهنمایی كند، اما به دلیل سلطه ی انگلیسی ها در آن دیار مجبور به ترك هند شد و مدت كوتاهی را در سرزمین عثمانی گذراند و از آنجا به مصر رفت. وی در آنجا انجمن مخفی كه یك نهضت فكری ضد استعمار و ضد انگلیس بود را بنیان نهاد. اما باز هم به دلیل فشارهای انگلیسی ها مجبور به ترك مصر شد. گرچه او آن سامان را ترك كرد اما عقاید فكری و سیاسی وی به وسیله ی شیخ محمدعبده شاگردش دنبال شد و زمینه ی قیام مردم مصر را علیه استعمار انگلیس ایجاد كرد.

سیدجمال الدین اسدآبادی دگربار به هند رفت و از آنجا راهی فرانسه شد و در آن كشور با همكاری محمد عبده روزنامه عروه الوثقی را چاپ كرد و پس از چندسال به دعوت ناصرالدین شاه قاجار به ایران آمد و همت خویش را برای بهتر شدن شرایط حكومت بكار بست، اما از آنجایی كه شاه قاجار با هیچ گونه اصلاحی موافقت نمی كرد، سید جمال الدین آشكارا ناصرالدین شاه را باعث بدبختی مردم اعلام كرد.

این امر سبب خشم شاه شد و به دستور شاه قاجار وی ایران را ترك كرد و پس از مدتی دگربار به ایران بازگشت اما در همان لحظه ی ورود به كشور، ناصرالدین شاه او را به حرم حضرت عبدالعظیم تبعید كرد.

فریادگر بیداری اسلامی، دست از مبارزه های سیاسی خود برنداشت و با برپایی جلسه های گوناگون مردم را با استبداد شاه آشنا كرد و بهانه ای تازه به دست ناصرالدین شاه داد تا دگربار سید جمال الدین اسدآبادی را مجبور به ترك كشور كند.

وی راهی بصره شد و توانست نقش مهمی را در زندگی سیاسی و اسلامی شیعیان آن دیار ایفا كند. اسد آبادی با حضور در عراق نقش مهمی در حیات فكری، سیاسی و اسلامی شهرهای شیعه نشین و گسترش تبلیغ در جامعه اسلامی ایفا كرد. او برای علما و محافل فرهنگی سایر شهرهای بزرگ عراق بویژه نجف و كربلا، شخصیتی شناخته شده بود.

همه او را به عنوان رهبر حركت «تجدید در اسلام» می شناختند و این شناخت را از طریق مطالب منتشره در روزنامه عروه الوثقی و مجله قانون كه در لندن به زبان فارسی منتشر می شد و سید نیز در نشر آن سهیم بود، كسب كرده بودند.

وی مهمترین دردهای جامعه اسلامی را استبداد حكام، جهالت و بی خبری توده مسمانان، عقب ماندن از كاروان علم و تمدن، نفوذ عقاید خرافی در اندیشه مسلمانان، دور افتادن آن ها از اسلام نخستین، جدایی و تفرقه میان مسلمانان با عناوین مذهبی و غیر مذهبی و نفوذ استعمار غربی می دانست.

سید درمان این دردها را در مبارزه با خودكامگی مستبدان، مجهز شدن به علوم و فنون جدید، بازگشت به اسلام نخستین و دور ریختن خرافه ها و پیرایه هایی كه به اسلام بسته شده است، ایمان و اعتماد به مكتب، مبارزه با استعمار خارجی، اتحاد مسلمانان، دمیدن روح جهاد به كالبد نیمه جان جامعه اسلامی و مبارزه با خود باختگی در برابر غرب اعلام می كرد.

منادی اتحاد مسلمانان، سال های پایانی عمر خود را در تركیه سپری كرد و فعالیت های سیاسی و فرهنگی خویش را در آنجا ادامه داد.

از سید جمال الدین اسدآبادی اثرهای ارزشمند بسیاری به یادگار مانده است كه از آن میان می توان به تتمه البیان فی تاریخ الافغان، القضا و القدر، اسلام و علم، نیجریه یا ناتورالیسم، الوحده الاسلامیه و الواردات فی سر التجلیات اشاره كرد.

سرانجام این مبارز راه آزادی به دلیل قتل ناصرالدین شاه قاجار به وسیله ی میرزا رضای كرمانی و انتشار این خبر كه میرزا رضا كرمانی به تحریك سیدجمال الدین اسدآبادی مرتكب قتل شاه شده است؛ به دستور پادشاه عثمانی در 18 اسفند 1275 هجری خورشیدی مسموم شد و دیده از جهان فرو بست.

برگرفته از: كتاب شرح حال و آثار سید جمال‏الدین



گروه اطلاع رسانی

پژوهش**9128**2002**9131