به گزارش خبرنگار ایرنا، خانه معین التجار بوشهری نویسنده كتاب خلیج‌فارس و تثبیت كننده مالكیت ایرانی آن، در خیابان لاله زار، كوچه بوشهری، پلاك 7 واقع شده، این بنا یكی از خانه های قاجاری خیابان لاله زار و آخرین اثر ثبتی شهر تهران است كه در حال ویرانی و تخریب است.
ناصرالدین شاه قاجار بین سالهای 1313 تا 1359 هجری قمری به علت لغو قرارداد تنباكو و پرداحت غرامت به كمپانی رژی و تهی بودن خزانه دولت، باغ لالهزار را به 90هزار تومان می فروشد.
بخش غربی لاله زار را میرزا علی اصغرخان اتابك (صدراعظم وقت) خریداری و بخش شرقی را كه امروز محدوده سعدی جنوبی و لالهزار جنوبی است، نصیب معین التجار نامی می شود و عمارت هایی برای خود و فرزندانش در آن بنا می كند.
براساس پایگاه سفر نویس حاج محمدآقا بوشهری ملقّب به معین التجار بوشهری و مشهور به حاج محمد دشتی، نماینده مردم بوشهر در دوره های اول و سوم مجلس شورای ملی، متولد 1238هجری شمسی در بوشهر بود كه سال 1312 در تهران از دنیا می رود، وی رئیس التجار بوشهر، مدیر كمپانی ناصری؛ صاحب امتیاز كشتیرانی كارون، عضو حزب اعتدالیون، رئیس شورای عالی تجارت و نویسنده كتاب خلیج فارس بود.
در این پایگاه اطلاع رسانی آمده است: خانه معین معین التجار بوشهری در دو طبقه بنا شده، نمای بیرونی خانه با آجر مهری (نقش‌دار) و هرهچینی تزئین شده، در بالای پنجره‌ها از ویژگی های معماری سنتوری به صورت مودول، استفاده شده است.
پنجره‌های این بنا چوبی و به صورت 2 لته است، درهای ورودی و پنجره‌ها قبلا چوبی بوده اما در دوره پهلوی به دلیل تغییر كاربری این بنا از مسكونی به شهربانی، به آهنی تغییر داده شد. در قسمت جنوبی این خانه،بناهای الحاقی دوره پهلوی وجود دارد كه به صورت سازنده و طاق آهنگ اجرا شده و از نظر معماری و تزئینات، شاخصه خاصی ندارد.
طبقه همكف (بیرونی) خانه معین التجار بوشهری مخصوص پذیرایی از مهمان‌ها بوده و نسبت به طبقه بالا عمومی‌تر و به نوعی بیرونی بنا محسوب میشود.
پلكان خانه معین التجار بوشهری در قسمت مركزی طبقه همكف قرار دارد كه طبقه همكف و به نوعی ورودی به طبقه بالا یا اندرونی محسوب میشود، درهای ورودی پلكان چوبی است.
در سقف قسمت پلكان نیز از تزئینات چوبی به صورت قاب‌بندی كه شامل گره‌ها و نقوش هندسی است، استفاده شده است.
طبقه اول (اندرونی) خانه معین معین التجار بوشهری مخصوص مهمان‌های مخصوص همچون شاه و درباریان بوده و سقف آن نسبت به بیرونی بلندتر است، این بخش دارای چندین اتاق است كه سالن طبقه اول خانه معین معین التجار بوشهری برای مهمان‌های خاص و اختصاصی است، گچ بری‌های سقف و پیش بخاری به تبعیت از معماری اروپائی است، جنس سقف همانند دیگر قسمت‌ها تیرچوبی و بر روی آن قاب‌بندی به شكل گره‌های چوبی استفاده شده و همچنین درهای این قسمت 2 لته و از جنس چوب است.
اتاق طاق ضربی طبقه اول خانه معین معین التجار بوشهری به واسطه رعایت كردن هر سه اصول طاق‌زنی (طاق‌نی لاپوش، طاق رومی و طاق ضربی)، به اتاق طاق ضربی نامگذاری شده است.
در ادامه آمده است: اتاق نقاشی طبقه اول خانه معین معین التجار بوشهری كه به دلیل قرارگیری نقاشی‌های فراوان در جای جای دیوارهای این اتاق، به این نام شهره شده از مهم‌ترین و زیباترین قسمت های خانه معین معین التجار بوشهری است.
اتاق نقاشی قسمت اصلی خانه بوده و در دوره پهلوی به دلیل تغییر كاربری این بنا به شهربانی، با تخته روی این نقاشی‌ها پوشانده شده، شاید بتوان گفت به خاطر نوع تزئینات، این قسمت مخصوص معین التجار بوشهری است، نقاشی‌های موجود بر روی یك لایه گچ كشیده شده و گچ بری‌های سقف اروپایی و به صورت گل و در بعضی قسمت‌ها طرح غزال است.
از نكات قابل توجه نقاشی‌های خانه معین التجار بوشهری این است كه وی به دلیل سفرهای متعدد به اروپا و با الهام گرفتن از جاذبه‌های گردشگری در آسیا و اروپا همچون فرانسه، ایتالیا، هند و …، دستور ترسیم این جاذبه‌ها را بر روی دیوارها به صورت نقاشی و در طول زمان صادر كرده و می‌توان گفت این اتاق قابلیت تبدیل به اولین موزه نقاشی بین المللی جهان بر روی تابلوهای گچی را دارد.
شهرام شهریار دوستدار میراث فرهنگی درباره تاریخچه خانه معین التجار بوشهری به خبرنگار ایرنا گفت: این خانه دهه 50 از مسكونی به نظامی تغییر كاربری می دهد و محل ساختمان اداره مبازره با مواد مخدر و سپس شهربانی تهران میشود و بعد از اتفاقات انقلاب اسلامی در سال 57 تا شكل گیری نیروی انتظامی، دفتر شهربانی تهران در همین ساختمان قرار داشت و هم اكنون مالكیت خانه معین التجار بوشهری با بنیاد تعاون ناجا است.
شهریار با بیان اینكه این عمارت متروكه و درب آن بسته است،افزود: امكان بازدید از خانه معین التجار بوشهری وجود ندارد، این بنا در حال ویرانی است و قسمت هایی از دیوار شرقی آن به تازگی تخریب شده است.
وی ادامه داد: خانه معین التجار بوشهری شهریورماه 91 به همت كمیته پیگیری خانه های تاریخی شهر تهران در پنجمین همایش ملی شورای عالی سیاستگذاری ثبت آثار كه در استان البرز برگزار شد به عنوان آخرین اثر ثبتی شهر تهران و خانه پدر معنوی خلیج فارس در فهرست آثار ملی شناخته و ثبت شد.
شهریار بیان كرد: این بنای تاریخی، میراث شخصیت ملی معین التجار در اختیار بنیاد تعاون ناجا است كه متاسفانه پس از ثبت ملی وضعیت نامناسبی داشته و در حال تخریب است.
این دوستدار میراث فرهنگی گفت: خانه معین التجار بوشهری با وجود اینكه در فهرست آثار ملی ثبت شده اما هنوز شماره ثبتی اثر منتشر نشده است.
وی افزود: بر اساس تصاویر هوایی محوطه خانه معین التجار، خانه باغی در این محوطه قرار داشته كه متاسفانه سال 1358 دیگر از باغ خبری نیست و در این بخش تنها پاركینگ خودروها قابل مشاهده است.
شهریار اظهار كرد: مسدودكردن پنجره ها با آجر، تعویض درب های چوبی قدیمی با درب های آهنی، تخلیه و رها شدن نخاله های ساختمانی در محوطه حیاط و داخل بنا، تغییر فضاهای داخلی با تیغه های الحاقی، تخریب نابخردانه نقاشی های دیواری و پاشش رنگ بر روی گچبری های منحصر به فرد خانه،در زمان استفاده از آن به عنوان ساختمان شهربانی، تخریب بام و تاثیرات رطوبت نزولی از عوامل تخریب و متروكه شدن خانه معین التجار بوشهری است.
براساس این گزارش، پرونده ثبتی خانه معین‌التجار بوشهری مهرماه 91 با حضور احمد مسجدجامعی عضو شورای اسلامی شهر تهران، اسدالله محمدپور ریس دفتر حوزه ریاست معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی كشور و رییس موزه ملی ایران، آتوسا مومنی مدیركل دفتر ثبت آثار تاریخی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، محمدحسین فراهانی مدیر كل میراث فرهنگی استان تهران و احمد محیط طباطبایی رئیس كمیته ملی موزه های ایران(ایكوم) در شهر موزه عودلاجان رونمایی شد.
مدیركل دفتر ثبت آثار تاریخی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در هنگام رونمایی از پرونده ثبتی خانه تاریخی معین‌التجار بوشهری متذكر شده بود كه این پرونده هر چهار معیار شئون ملی را دارد و به همین دلیل، در فهرست میراث ملی به ثبت رسید.
همچنین اردیبهشت ماه سال جاری شورای اسلامی شهر تهران «یك فوریت طرح الزام شهرداری تهران» به تملك خانه تاریخی حاج معین‌التجار پدر معنوی خلیج فارس و نامگذاری آن به نام «خانه خلیج فارس» را مصوب كرد.
در رأی‌گیری برای این مصوبه، یك فوریت این طرح با 17 رأی به تصویب شورای شهر رسید و قرار شد، خانه تاریخی «معین‌التجار بوشهری» توسط شورای شهر تملك و با نام خانه «خلیج فارس» نامگذاری شود كه متاسفانه تنها این طرح تصویب شد و تاكنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است.
با توجه به تغییر كاربری خیابان لاله زار از فرهنگی به تجاری و ارزش افزوده در سال های اخیر، احتمال دارد كه این عمارت شبانه تخریب و به جای آن برجی تجاری احداث شود، پس مسوولان باید اقدامات لازم را برای حفاظت از این بنا انجام دهند تا این اثر تاریخی و ملی ویران نشود.
تهرام/7245/1565/564
تهران بزرگ - ایرنا - شورای اسلامی شهر تهران اردیبهشت ماه سال جاری طرح تملك خانه معین التجار بوشهری، پدر معنوی خلیج فارس را به تصویب رساند اما تاكنون هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده و این خانه به عنوان آخرین اثر ثبتی شهر تهران در حال ویران شدن است.