طلاي سرخ را مس نكنيم

طبق آمار و مستندات موجود توليد زعفران در كشور غالبا براي صادرات انجام مي‌شود و در يك برآيند كلي بيش از 70 درصد توليد اين محصول صادر مي‌شود، اما سنتي بودن توليد اين محصول و بي توجهي به مقوله بسته‌بندي و در نهايت قرار دادن موانع مختلف بر سر راه اين بازار موجب شده تا دلالان سود بيشتري را نسبت به توليد‌كنندگان نصيب خود كنند. هرچند متوليان اين بازار از تدوين برنامه‌هاي قابل اجرا براي ساماندهي بازار زعفران خبر مي‌دهند، اما برخي كارشناسان بر اين اعتقادند كه با توجه به حجم بالاي توليد اين محصول در ايران در صورتي كه بتوانيم نسبت به تشكيل يك بازار بين‌المللي براي زعفران اقدام كنيم، بي‌شك آينده مطلوبي در انتظار اين محصول خواهد بود.

كشت زعفران فقط در ايران انجام مي شود. به گونه اي كه سالانه اين محصول به بيشتر كشورها صادر مي‌شود. البته چند سالي است كه پاي چيني ها هم در اين محصول باز شده است و زعفران هم در چين برداشت مي‌شود . در اين ميان كشور همسايه يعني افغانستان هم به تازگي به كشت زعفران رو آورده است، اما نبايد غافل شد از اينكه زعفران خاص خراسان است.

اين روزها بيشتر كشاورزان استان خراسان در حال برداشت گل‌هاي آبي و بنفش رنگ زعفران هستند. در اين ميان افرادي به عنوان واسطه يا بهتر بگوييم دلال، گل‌هاي زعفران را يكجا خريداري كرده و اين گل ها را براي پاك كردن زعفران محله به محله و خانه به خانه در ميان زنان خانه دار توزيع مي كنند. اما زعفران تازه را وارد بازار نمي‌كنند تا بتوانند در فصلي كه زعفران كمتر است آن را به قيمت بالاتري به فروش برسانند.

يكي از فروشندگان زعفران هم مي‌گويد: فصل برداشت زعفران كه مي‌شود دلال‌هاي زعفران وارد ميدان مي‌شوند و عليرغم كيفيت زعفران موجود در استان، گاهي شاهد زعفران‌هاي تقلبي هستيم. به عنوان مثال ريشه زعفران‌ها را رنگ مي‌كنند و به عنوان زعفران مي‌فروشند.

وي مي افزايد: چند سالي است كه پاي چيني ها هم در اين محصول باز شده است و عده اي زعفران چيني را با قيمت پايين مي‌خرند و به عنوان زعفران قائن و تربت حيدريه با قيمت بالا به فروش مي‌رسانند.

يكي از اين واسطه ها مي گويد: هر سال گل زعفران را از كشاورز در زمين خريداري مي‌كنم و به مبلغي مناسب در شهرهاي اطراف به ويژه مشهد به منازل آشنايان مي‌برم تا برايم تميز كنند و بعد ازپايان برداشت آنها را مي‌فروشم چرا كه زعفران هرچه خشك باشد، بهتر به فروش مي‌رسد.

احمدي اظهار مي دارد: امسال وضع زعفران خيلي خوب است و زعفران‎‌هاي امسال بسيار مرغوب هستند. اما بايد تا قبل از سرماي هوا كشاورزان زعفران هاي خود را برداشت كنند. به همين دليل است كه بيشتر كشاورزان محصول خود را به صورت گل مي‌فروشند. چرا كه فرصتي براي تميز كردن گل‌هاي زعفران ندارند.

يكي ديگر از فروشندگان زعفران مي افزايد: زعفران استان خراسان رضوي در دنيا يكه تازي مي‌كند و بعيد است به مرغوبيت زعفران خراسان در دنيا پيدا شود. اما با گسترش كشت زعفران در افغانستان و چين متاسفانه دلالي در اين حوزه بيش از گذشته رونق گرفته است.

رضايي اظهار مي دارد: در افغانستان و چين به دليل اينكه هنوز زعفران كاري، حرفه اي جوان به شمار مي‌رود و زمين كشت آن هنوز به خوبي بارور نشده است، لذا زعفران اين كشورها مرغوبيت زعفران ايران را ندارد. اما برخي از دلال ها زعفران بي كيفيت اين كشورها را وارد ايران مي‌كنند و آن را به نام زعفران مرغوب ايران به فروش مي‌رسانند.

رئيس اتحاديه صادركنندگان و توليد كنندگان زعفران خراسان رضوي اظهار مي دارد: در حوزه صادرات خوشبختانه موانعي كه در گذشته بود، بر طرف شده است. به گونه اي كه در نيمه نخست امسال در مقايسه با زمان مشابه پارسال 36درصد رشد داشته است و اميدواريم در نيمه دوم سال اين امر تداوم پيدا كند.

غلامرضا ميري تصريح مي‌كند: كشورهاي زيادي در بخش توليد زعفران فعال هستند كه اسپانيا قديمي ترين توليد كننده زعفران در جهان در سه دهه پيش بوده است. به گونه اي كه 100تن توليد داشته، اما امروز به مرز يك تن رسيده است؛ در مقابل ايران كه زماني 10تن توليد داشته است، اكنون 300تن توليد دارد و 92درصد توليد زعفران دنيا را ايران تامين مي‌كند و در مقابل كشمير هندوستان، ايتاليا، فرانسه و چين فقط 8درصد توليد دنيا را به خود اختصاص داده اند.

وي اظهار مي دارد: در حالي كه ايران تنها توليد كننده است، اما بازار جهاني براي صادرات نداريم و متاسفانه نتوانستيم اين حوزه را مديريت كنيم كه با نام ايران زعفران در جهان شناخته شود.

ميري تصريح مي كند: كيفيت زعفراني كه در ايران توليد مي‌شود، به مراتب بالاتر از ديگر كشورها است. چرا كه 80درصد زعفران ايران در مناطق روستايي توليد مي‌شود و به صورت ارگانيك است. به گونه‌اي كه هيچگونه كود شيميايي در آن استفاده نمي‌شود و استاندارد زعفران ايران 20درصد بالاتر از استاندارد اروپا است.

رئيس اتحاديه صادركنندگان و توليد كنندگان زعفران خراسان رضوي خاطرنشان مي كند: زعفران تقلبي در بازار وجود دارد. همان گونه كه ديگر اجناس تقلبي پيدا مي‌شود، زعفران هم از اين قائده مستثني نيست و پيگير هستيم تا اين موضوع را مهار كنيم. البته براي رفع مشكلات در حوزه فروش زعفران پيگير اجراي استاندارد اجباري هستيم و در صورتي كه در كميسيون نظارت استان تصويب شود، زعفران هاي توليد شده از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تاييديه دريافت مي‌كنند.

رئيس اتحاديه صادركنندگان و توليد كنندگان زعفران خراسان رضوي با بيان اينكه حذف نقدينگي يكي از مهمترين مشكلات كنوني توليد كنندگان است، بيان مي‌كند: هر توليد كننده اي بايد براي برداشت محصول خود يك ميليون تومان هزينه كند اما نقدينگي ندارد و به همين دليل به محض برداشت در بازار به فروش مي‌رساند به همين سبب به دنبال اين موضوع هستيم تا قيمت توافقي براي زعفران در نظر گرفته شود. چرا كه اتحاديه ابزاري براي مبارزه با گران فروشي يا خريد ارزان زعفران از توليد كننده را ندارد و تمامي ارگان هاي مربوطه بايد در اين امر، اتحاديه صادر كنندگان و توليد كنندگان زعفران را ياري كنند.

در اين ميان بايد خاطرنشان كرد: اگر چه خراسان رضوي با داشتن 78 درصد از كل عرصه‌هاي زعفران كاري ايران در رتبه نخست توليد اين محصول درجهان قرار دارد، اما بايد توجه داشت كه در كنار اين مسائل ، ظهور رقباي جديد در عرصه توليد اين محصول از يك سو و قاچاق زعفران به كشورهايي نظير افغانستان و فروش زعفران ايراني با برند افغاني يكي از مهمترين موانع پيش روي توليد وصادرات اين محصول در سطح كشور و خراسان رضوي است؛ اين در حالي است كه زعفران محصولي استراتژيك براي اين استان محسوب مي شود؛به طوري كه هر هكتار زمين كشاورزي زعفران، يك شغل دائم ايجاد مي كند. بنابراين در 60 هزار هكتار زمين زيركشت زعفران استان ،60 هزار فرصت شغلي دائم ايجاد شده و برداشت زعفران در استان700هزار فرصت شغلي ايجاد كرده است.در اينجا همچنين بايد به بلاتكليف ماندن طرح جامع زعفران پس از گذشت 6 سال به عنوان ديگر مشكلات در اين زمينه اشاره داشت.

مسئولان سازمان جهاد كشاورزي خراسان رضوي مهمترين دليل اجرايي نشدن طرح جامع زعفران را تخصيص نيافتن رديف اعتباري مي دانند و مي‌گويند: دست كم 85 درصد زعفران ايران و جهان در خراسان رضوي توليد مي شود و اين محصول 200 ميليون دلار ارزآوري به دنبال دارد. اما متاسفانه براي حفظ اين محصول هيچ اقدامي صورت نمي گيرد.

رئيس اتحاديه صادركنندگان زعفران هم تصريح مي كند: جهاد كشاورزي نسبت به اجراي طرح جامع زعفران اهتمام ويژه اي دارد و زمين‌هاي كشاورزي زعفران با تلاش اين وزارتخانه داراي شناسه مي‌شوند. اما بايد در نظر داشت كه تا اجراي نهايي اين طرح چنانچه دريافت كد ملي از صادركننده ادامه يابد، قاچاق زعفران افزايش مي‌يابد.

هنگامي كه صادرات زعفران كاهش يابد و هيچ علتي براي اين كاهش وجود نداشته باشد، يعني اينكه زعفران به جاي صادرات قاچاق شده كه بيشترآن هم به سمت افغانستان است.وي با بيان اينكه افغانستان هم توليد كننده زعفران شده است، اضافه مي كند: زعفران ايراني با عنوان زعفران افغاني صادر مي شود و اين امر توليد و صادرات زعفران را در كشور ما به ويژه خراسان رضوي تهديد مي كند.

رئيس اتحاديه صادركنندگان زعفران مشهد تاكيد مي كند: طرح جامع زعفران مي تواند در سطح بين‌المللي كشور ما را از ساير رقبا پيش اندازد و توليد اين محصو ل را بهبود بخشد، اما موانع اجراي اين طرح تخصيص نيافتن رديف اعتباري است.

عضو هيأت رئيسه شوراي ملي زعفران هم با اعلام اينكه طرح هايي همچون طرح جامع زعفران نقش موثري در حفظ اين محصول و كنار زدن رقبا از عرصه دارد، مي گويد: امروز براي توسعه و شناساندن زعفران ايراني به ساير كشورهاي جهان بايد از شيوه هاي سنتي دست برداشت و براين اساس بايد روش هاي نوين، جايگزين كاشت، داشت و برداشت سنتي زعفران شود.

علي حسيني ادامه مي دهد: بسته بندي زيبا جوابگوي بيرون كردن رقبا از بازار نيست و فرآوري نامناسب اين محصول با استانداردهاي پايين و به روش سنتي در روستاها به اين بخش ضربه وارد مي كند. اما با اجراي طرح بهبود كيفيت اين نقطه ضعف به فرصتي براي معرفي محصول ناب ايراني بدل مي شود.

وي مي افزايد: كشورهايي نظير چين، هندوستان و افغانستان براي اين محصول كه آب كمي مصرف مي كند، دندان تيز كرده اند. زيرا مي دانند اين محصول داراي توجيه اقتصادي بالايي است و در سالهاي اخير تمامي تلاش خود را به خرج داده اند تا در اين زمينه جاي ايران را در بازارهاي جهاني بگيرند.

وي با اعلام اينكه زعفران افغانستان در سال 2013 بهترين زعفران دنيا معرفي شد، اظهار مي دارد: امروز بايد محصول زعفران را از ورطه نابودي نجات داد. زيرا اين محصول به عنوان يكي از منابع درآمد خراساني ها با تهديد جدي مواجه است‌يك عضو هيات مديره صندوق توسعه صادرات زعفران هم مي گويد: براي حفظ بازارهاي صادراتي بايد زعفران را به صورت ارگانيك توليد و با برند ملي در بازارهاي جهاني عرضه و از خام فروشي اين محصول جلوگيري كنيم.وي اظهار مي دارد: با توجه به اينكه افغانستان از نظر آب و هوايي مشابه ايران است و از آب نسبتا بهتري برخوردار بوده و همچنين پياز زعفران قاچاق شده به اين كشور مرغوب است، امكان اينكه در سال هاي آينده افغانستان رقيب ايران شود، 100 درصد وجود دارد.

نامبرده با اشاره به مشكلات موجود بر سر راه صادرات زعفران تصريح مي كند: متاسفانه در حال حاضر اصل صادرات زعفران توسط صادركنندگان واقعي انجام نمي شود و برخي از افراد فقط به صرف داشتن كارت بازرگاني، مجاز به صادرات هستند.

وي مي افزايد: با توجه به اينكه 70 درصد زعفران توليدي در كشور صادر مي شود، وجود صادركنندگان غير حرفه اي و رعايت نكردن اصول ابتدايي سبب مي شود تا اين كالا بدون مراقبت هاي لازم صادر شودخسروي سهل‌آبادي نماينده مجلس هم در اين زمينه مي گويد: قدر مسلم اينكه وزارت جهاد كشاورزي، وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنين شوراي زعفران بايد به گونه‌اي عمل كنند تا منافع توليد اين محصول و فروش آن به نفع كشاورزان و زعفران‌كاران به عنوان توليد‌كنندگان اصلي باشد نه واسطه‌گران و دلالان.

وي با بيان اينكه در حال حاضر 250تن زعفران سالانه در كشور توليد مي‌شود كه اين ميزان 90درصد كل توليدات دنياست ، مي افزايد: اقدامات خوبي از سوي دولت براي ساماندهي بازار زعفران صورت گرفته است . ساخت كارخانه هاي بسته‌بندي علاوه بر ايجاد اشتغالزايي از صادرات فله‌اي و بدون برند جلوگيري كرده و موجب ارزش‌آفريني اين كالا براي كشور مي‌شود.

خسروي با اشاره به اينكه تاكنون نمره قبولي در حمايت از زعفران نداشته‌ايم، تصريح مي كند:

اگر چنين عزمي در دولت باشد تا بورس بين‌المللي زعفران به نام ايران به ثبت برسد، بسياري از مشكلات كنوني رفع خواهد شد.

اين نماينده مجلس با اشاره به اينكه زعفران كالايي شناخته شده در تمامي دنياست مي‌گويد: سنتي بودن بازار زعفران، حضور دلالان در آن و همچنين نبود نظارت كافي به دنبال سوء‌مديريت در بخش صادرات زعفران از دلايل اصلي در موفق نبودن صادرات اين محصول است.

كلام آخر اينكه با توجه به اينكه ايران نخستين توليد‌كننده زعفران در جهان است، متوليان بايد برنامه دقيق و مدوني در‌زمينه عرضه و تقاضاي زعفران در دنيا و طراحي و مديريت بازارهاي جهاني اين محصول داشته باشند تا بتوانيم به دنبال آن سهم ايران از بازارهاي جهاني زعفران را افزايش دهيم.از سويي ديگر، با توجه به توليد ناچيز زعفران توسط ساير كشورهاي دنيا در مقايسه با ايران ، قدر مسلم با بسته‌بندي مناسب و استاندارد اين محصول با توجه به توليدات جزئي زعفران در كشورهاي چين و افغانستان مي‌توان بدون هيچگونه مشكلي توجه بازارهاي بين‌المللي را به خود جلب كرد.

منبع: روزنامه اطلاعات

اول**1368**