از پدرخوانده تا فارست گامپ

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، البته در این نكته شكی وجود ندارد كه تمامی آثار سینمایی در اقتباس از آثار ادبی جهان موفق نبوده اند و در برخی موارد شاهد قوت رمان های نوشته شده توسط نام های بزرگ ادبیات در قیاس با آثار سینمایی هستیم كه ساخته شده اما عكس آن نیز صادق بوده و بودند فیلم هایی كه با استناد به یك داستان و یا رمان نه چندان قوی به سبب دانش هنرمندان تصویری و دخیل در امر سینما باعث شدند تا آن رمان به شهرتی عظیم در جهان دست پیدا كند.

علاقه مندان به هنر سینما از لیستی كه نشریه معتبر هالیوود ریپورتر در سال 2013 و در نظرسنجی از 2200 هنرمند فعال در عرصه سینما درباره 100 فیلم معتبر جهان منتشر كرد، كم و بیش اطلاع دارند و نكته جالب این لیست آن است كه از بین 25 نام نخست آن، 14 فیلم از دسته آثاری هستند كه با اقتباس از یكی از رمان ها و یا داستان های جهان ادبیات تولید شده اند و به چنین موفقیتی دست پیدا كرده اند.

بر همین اساس و با توجه به آغاز هفته كتاب جمهوری اسلامی ایران بنا داریم در گزارش هایی مجزا به معرفی برخی از شاخص ترین آثار اقتباسی سینما از رمان ها و داستان های معتبر جهان و داخلی بپردازیم تا شاید این گزارش ها بتوانند دریچه ای نو برای گشودن دفتر جدیدی در امر مطالعه و یا حتی فیلم دیدن همراهانی باشد كه چشمان خود را به این نوشته ها میهمان می كنند.

در بخش نخست این گزارش سراغ آثار بین المللی و معتبری خواهیم رفت كه برای سینما و ادب دوستان جهان به اثری شناخته شده بدل شده اند.



** «پدرخوانده»، جاوادانه ای در ارتباط با مافیا

رمان «پدرخوانده» كه اثری جنایی و در عین حال درامی اجتماعی است به قلم «ماریو پوتزو» نویسنده شهیر ایتالیایی به رشته تحریر درآمده است كه برای نخستین بار در سال 1969 میلادی به چاپ رسید.

داستان این شاهكار ادبی روایت كننده درگیری های صورت گرفته میان خانواده های مافیا در ایتالیا برای برتری در جنگ قدرت است كه محور روایت این داستان بر زندگی «دون ویتو كورلئونه» بنیانگذار جنبش مافیای ایتالیایی در نیویورك استوار است.

جالب آنكه این رمان حجیم با الهام از سبك تصوری «كمیك بوك ها» (كتاب های مصور) و با هنرمندی «اس نیل فوجیتا» هنرمند تصویرگر شناخته شده جهان و با الهام از عروسك های خیمه شب بازی تصویرسازی شده است كه این ترفند در لوگو نام فیلم نیز به خوبی به چشم می خورد.

«فرانسیس فورد كاپولا» یكی از كارگردانان صاحب سبك سینمای جهان در سال 1972 میلادی اثری به همین نام را با اقتباس از شاهكار پوتزو كارگردانی كرد و درست با همین فیلم بود كه توانست نامش را برای همیشه در تاریخ سینما به شكلی جاودان حك كند.

كاپولا برای روایت صحیح پدرخوانده این اثر را در قالب یك سه گانه (تریلوژی) تولید كرد و شماره های دو و سه این فیلم به ترتیب در سال های 1974 و 1990 تولید و اكران شد.

این فیلم علاوه بر بهره بردن از بازیگران سرشناسی چون «مارلون براندو» و «رابرت دووال» در حقیقت سكویی برای معرفی برخی از بزرگترین بازیگران امروز سینمای جهان چون «رابرت دنیرو» و «آل پاچینو» و «دایان كیتون» نیز به شمار می آید.

نسخه اول این اثر سینمایی در سال 1972 نامزد 11 جایزه اسكار شد كه در این میان جایزه بهترین بازیگر مرد برای مارلون براندو، بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه برای كاپولا را به ارمغان آورد و در جوایز گلدن گلوب نیز پنج جایزه اصلی را برای تولید كنندگان این فیلم به ارمغان آورد.



** «جادوگر شهر اوز»، كودكانه ای برای تاریخ سینما

اثر دیگر در لیست برترین فیلم های تاریخ سینما، فیلمی است به نام «جادوگر شهر اوز» كه از رمانی برای گروه سنی كودكان و نوجوانان به قلم «ال. فرانك بائوم» و تصویرگری «دبلیو. دبلیو. دنلسو» برای نخستین بار در سال 1900 میلادی به چاپ رسید و همزمان با اقبال سینما برای روایت داستان های جذاب بارها و بارها توسط كارگردانان مختلف مورد استفاده برای خلق آثار سینمایی قرار گرفته است.

نكته جالب آنكه این اثر داستانی پیش از آنكه بر پرده نقره ای بدرخشد توسط هنرمندان تئاتر برادوی در سال 1902 میلادی مورد اقباس برای یك اثر نمایشی قرار گرفت و سال ها بعد یعنی در سال 1939 میلادی نخستین فیلم سینمایی با اقتباس از این كتاب كه در آن نیز به بخشی از فرهنگ ادبی آمریكا نیز بدل شده بود ساخته شد.

نخستین كارگردان سینما كه رمان «جادوگر شهر اوز» را برای اقتباس سینمایی مورد استفاده قرار داد، «ویكتور فلمینگ» كارگردان شناخته شده آمریكایی بود كه برای ایفای نقش های مختلف این اثر از بازیگرانی چون «جك هالی»، «برت لار»، «جودی گارلند»، «ری بولگر» و «فرانك مورگان» كه همگی از بازیگران سرشناس دهه 30 و 40 میلادی سینمای هالیوود بودند بهره برد.

در میان اقتباس های متعددی كه از این رمان صورت گرفته به نظر قاطبه كارشناسان هنر هفتم اثر تولید شده فلمینگ كماكان بهترین نمونه آن است و نكته جالب تر آنكه این فیلم در سال 1939 میلادی با فروش سه میلیون دلاری در سینماهای جهان ركورد فروش فیلم های سینمایی دهه 40 میلادی را از آن خود كرد.



** «رستگاری در شائوشنك»،‌ در ستایش اعماق تنهایی یك مرد

نمی توان از آثار ادبی مورد اقتباس قرار گرفته توسط هنرمندان سینمایی صحبت كرد و نام «استیفن كینگ» اگر نه بزرگترین كه یكی از سردمداران نویسندگان آثار ادبی مورد توجه سینماگران را از قلم انداخت.

از میان رمان ها و داستان های متعدد این نویسنده دیگرنویس اثری به نام «رستگاری در شائوشنك» كه در سال 1994 توسط «فرانك دارابونت» یكی دیگر از كارگردانان مولف سینمای جهان به فیلم تولید شد در لیست 100 فیلم برتر جهان در رتبه چهارم ایستده و البته اثری اقتباسی است.

جالب آنكه دارابونت این اثر را با الهام از رمان كوتاه «ریتا هیورث و رستگاری در شائوشنك» از نوشته های این جنایی ‌نویس شهیر آمریكایی اقتباس كرد كه در كنار ساخت فیلمی جذاب، بازی درخشان بازیگرانی چون «تیم رابینز» و «مورگان فریمن» باعث شد تا قدرت تاثیرگذاری و جذابیت این اثر دو چندان افزایش یابد.

رستگاری در شائوشنك در سال 1994 در میان 250 فیلم بین المللی اكران شده مقام نخست را در امر فروش از آن خود و تهیه كنندگان این اثر سینمایی كند. علاوه بر آنكه این فیلم در سال 1994 میلادی در جوایز اسكار نامزد هفت جایزه شد.

استفن كینگ رمان كوتاه رستگاری در شائوشنك را در در قالب مجموعه ‌ای به نام «فصول مختلف» در سال 1982 میلادی به چاپ رساند و خودش درباره نگارش این اثر گفته است كه: ایده‌ اصلی این داستان را از جمله «لئو تولستوی» نویسنده شهیر روسی وام گرفته ام كه می گوید: «خدا حقیقت را می ‌بیند، اما صبر می ‌كند».

این رمان روایت كننده داستان قهرمانی به نام «اندی دافرسن» (با بازی تیم رابینز) كارمند عالی رتبه بانك است كه به جرم قتل همسر خیانتكارش، 19 سال را در زندان سپری می ‌كند. او در زندان «شائوشنك» بعد از آشنایی با فردی به نام «رد» (با بازی موگان فریمن) مسیر زندگی و نوع تفكرش دچار تحول می شود.



** «2001، یك ادیسه فضایی»، جنون سفر به فضا و غرق شدن در خود

ژانر علمی و تخیلی و حضور انسان در فضا همواره یكی از جذاب ترین گونه های تولید آثار سینمایی بوده كه پیش از تحقق رویایی به نام سینما، بشر برای پاسخ دادن به سوال های ذهن بلند پروازش آنرا در داستان ها و رمان های مختلف به آزمون و خطا گرفته است.

در میان نویسندگان آثار علمی - تخیلی نام «آرتور سی. كلارك» با نگارش رمان «2001، یك ادیسه فضایی» در سال 1968 بر سر زبان ها افتاد و آرام آرام او را به چهره ای جهانی بدل كرد و البته نقش «استنلی كوبریك» كارگردان بزرگ سینمای جهان در معرفی این نویسنده و آثار او با ساخت اثری سینمایی به همین نام غیرقابل چشم پوشی است.

یكی از جذابیت های این رمان متوجه این امر است كه كلارك كار اتمام نگارش این اثر را همزمان با ساخت فیلم سینمای آن توسط كوبریك به اتمام رساند و در حقیقت نگاه سینمایی این كارگردان بزرگ در شكل گیری روایت داستان كلارك كاملا نقش تاثیرگذار داشته است.

این كتاب در اصل برگرفته از داستان ‌كوتاهی به نام «نگهبان» از سی. كلارك بود كه در سال 1984 نوشته شده بود. طبق آمار موجود، رمان «2001، یك ادیسه فضایی» تا سال 1992 بیش از سه میلیون جلد فروش داشته است. در كنار این موفقیت ها فیلم «2001؛ یك ادیسه فضایی» توانست در فصل جوایز اسكار جایزه بهترین جلوه ‌های ویژه را از آن خود كند.

نگاه كوبریك در «2001، یك ادیسه فضایی» كاملا سوررئالیسی (فراواقعی) و بی توجه بر اصل اتكا بر ضمیر ناخودآگاه انسانی است و البته در لابه لای روایت سینمایی این رمان سعی كرده است نگرش فلسفی و جامعه ‌شناسانه خود را نیز به مخاطب منتقل كند؛ در حقیقت كوبریك یا ساخت این اثر برای نخستین بار موفق شد مخاطبان پرده جادو را از سكوی پرتاب یك موشك فضا پیما به عمق و ژرفای اندیشه های انسانی و معنوی پرتاب كند.



** «فهرست شیندلر»، عاشقانه ای برای تطهیر فاجعه هولوكاست

«استیون اسپیلبرگ» نامی شناخته شده در جهان سینما است و بی شك ساخت اثری به نام «فهرست شیندلر» در سال 1993 بر شهرت او صد چندان افزود، ‌اثری كه بر اساس كتاب «صندوقچه شیندلر» به عنوان اثر برنده بوكر به قلم «توماس كینلی» به رشته تحریردرآمده است و یكی از غول های فیلمنامه نویسی هالیوود به نام «استیون زیلیان» آن را به فیلمنامه ای خوش ساخت بدل كرده است.

ااین اثر كه با فروش 321 میلیون و 200 هزار دلاری در سطح جهان از جمله پرفروش های سال 1993 میلادی بود در 12 رشته مختلف نامزد اسكار شد و در نهایت هفت اسكار را برای دست اندركاران خود به ارمغان آورد كه از جمله آنها جایزه بهترین فیلم و بهترین كارگردانی بود.

نكته جالب بعدی در مورد این اثر سینمایی آن است كه از زمان رنگی شدن سینما از دهه 60 میلادی این نخستین فیلم سیاه و سفید بود كه توانست جایزه اسكار را كسب كند و موفقیت دیگر این اثر سینمای اقتباسی آنكه بنیاد فیلم آمریكا فهرست شیندلر را سومین فیلم برتر تاریخ سینما در گونه حماسی، در فهرست 10 فیلم برتر در 10 ژانر خود عنوان كرد.



** «فارست گامپ»،‌ سمبل برتری سخت كوشی بر كم هوشی

آنچنان كه در ابتدای این گزارش شرحش رفت در تاریخ سینما بوده اند آثار سینمایی اقتباسی كه شهرت شان از اثر نوشتاری بیشتر بوده و یا توانسته اند بر اقبال مردم برای گرایش به آن رمان و یا دیگر آثار یك نویسنده موثر باشند كه از جمله آنها می توان به فیلم تحسین شده «فارست گامپ» ساخته «رابرت زمه كیس» از رمانی به همین نام به قلم «وینستون گروم» كه برای نخستین بار در سال 1986 میلادی به چاپ رسید اشاره كرد.

«فارست گامپ» قهرمانی سخت كوشی است كه همین خصوصیت برجسته وی كم هوشی و كندذهنی وی را جبران می كند و بی شك نقش «تام هنكس» بازیگر این كاراكتر در معرفی صحیح و بی عیب و نقص آن غیرقابل انكار است و دقیقا همین بازی بود كه باعث شد تا هنكس به عنوان بازیگر صاحب سبك در سینمای جهان خود را معرفی كند.

«فارست گامپ» در نهایت شش اسكار را از میان 13 عنوانی كه برای دریافت آنها نامزد شده بود كسب كرد كه از جمله آنها می توان به كسب اسكارهای بهترین فیلم، بهترین كارگردانی، بهترین جلوه‌های ویژه، بهترین بازیگر نقش اول مرد (تام هنكس)، بهترین فیلمنامه اقتباسی و بهترین تدوین اشاره كرد.

نكته جالب بعدی آنكه این اثر در رقابت اسكار به دلیل همراهی با دیگر اثر جاودان تاریخ سینما (رستگاری در شائوشنك) قرار داشت و به عقیده كارشناسان اگر این آثار تنها به فاصله یك سال از یكدیگر ساخته می شدند می توانستند تعداد بیشتری از جوایز را از آن خود كنند.

از: امین خرمی

فراهنگ**9266**1601**