در جنگ بدر نخستین توصیه پیامبر اسلام(ص) به اسرا این بود كه هر كس بتواند 10 نفر از مسلمانان را باسواد كند، آزاد خواهد شد لذا تكلیف ما برای باسواد كردن جامعه از همان زمان آغاز شده است.
اگرچه اسلام تاكید زیادی به سوادآموزی دارد و در ایران نیز این مساله به شكل جدی مورد توجه قرار گرفته است اما نسبت به بسیاری از كشورهای در زمینه سواد آموزی عقب هستیم.
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، درصد بسیار پایینی از مردم كشور باسواد بودند و بسیاری از نقاط دور افتاده كشور از نعمت مدرسه و سیستم آموزشی فراگیر بی بهره بود اما امام خمینی (ره) با دوراندیشی و آینده نگری هفتم دی ماه سال 58 فرمان تاریخی تاسیس نهضت سواد آموزی را صادر و بر ریشه كنی بی سوادی در كشور تاكید كردند.
از آن زمان تاكنون پیشرفت های قابل توجهی در زمینه باسواد كردن جامعه صورت گرفته است اما هنوز با نقطه مطلوب و تاكیدات امام راحل و رهبر معظم انقلاب مبنی بر ریشه كنی بی سوادی فاصله داریم.
كارشناسان بر این عقیده اند كه نبود عزم ملی و همگانی، بازگشت افراد به بی سوادی و مسدود نشدن مبادی بی سوادی از جمله عوامل اصلی تحقق نیافتن ریشه كنی بیسوادی در كشور است.
بر اساس آخرین سرشماری كه در سال 90 انجام شد، حدود 15 درصد افراد در كشور بی سواد مطلق و 19 درصد نیز بی سواد و كم سواد هستند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها تاكیده كرده اند كه نباید در كشور بی سواد داشته باشیم و بر این مبنا وجود مشكل بی سوادی هرچند اندك زیبنده ایران اسلامی نیست.
هرچند در هزاره سوم میلادی مفهوم سوادآموزی از خواندن و نوشتن ساده فراتر رفته و ابعاد تازه ای به خود گرفته است اما مشكل اساسی در امر سوادآموزی در ایران این است كه هنوز در مرحله خواندن و نوشتن مانده و نتوانسته تمام افراد جامعه را حتی در این حد باسواد كند.
در این میان استان كردستان كه پیش از انقلاب یكی از بیسوادترین مناطق كشور محسوب می شد، امروز به بركت استقرار نظام جمهوری اسلامی به یك استان فرهنگی با نرخ باسوادی 79 درصد تبدیل شده است.
رشید قربانی مدیركل آموزش و پرورش كردستان با تاكید بر این كه سواد آموزی در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و دینی تاثیرگذار است، گفت: فعالیت های موثری برای افزایش نرخ باسوادی در كشور انجام شده اما هنوز نهضت سوادآموزی در كشور پوشش كامل پیدا نكرده است.
به گفته وی، بر اساس سرشماری سال 90 از جمعیت یك میلیون و 400 هزار نفری استان كردستان حدود 260 هزار نفر كم سواد و بی سواد در استان وجود دارد و این آمار زیبنده استان كردستان كه در كلام رهبر معظم انقلاب اسلامی به استان فرهنگی تعبیر شده، نیست.
آمارها نشان می دهد كه میانگین سواد در استان كردستان شش كلاس و در كشور هشت كلاس است؛ اكنون كردستان دارای 84 هزار تحصیلكرده دانشگاهی است كه در مقابل آن آمار افراد بی سواد و كم سواد بسیار بیشتر است.
معاون سواد آموزی اداره كل آموزش و پرورش كردستان نیز بیشترین آسیب حوزه بی سوادی در استان را مربوط به افراد زیر 30 سال می داند و می گوید: این استان در زمینه آمار افراد بی سواد زیر 30 سال از میانگین كشوری بالاتر است.
رمضان یوسفی افزود: بر اساس آخرین سرشماری سال 90 در جامعه هدف نهضت سوادآموزی كه شامل افراد 10 تا 49 ساله است، متاسفانه كردستان سومین استان كشور بوده و حدود 11 درصد از جامعه هدف ما بی سواد هستند.
شواهد نشان می دهد كه دولت تدبیر و امید توجهی جدی به این مساله دارد و وزیر آموزش و پرورش در صدد است در چشم اندازی نزدیك، كل جامعه با سواد شده و بی سوادی برای همیشه در كشور ریشه كن شود.
در راستای رسیدن به این هدف در كشور، طرحی تحت عنوان شتاب بخشی بع ریشه كنی بی سوادی مطرح شده كه در آن 6 استان شامل سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، كردستان، لرستان و خراسان شمالی كه از نظر نرخ باسوادی وضعیت خوبی نداشتند، مد نظر قرار گرفته است.
بر این اساس در شورای پشتیبانی كشور كارگروهی تخصصی با عنوان شتاب بخشی به ریشه كنی بی سوادی از دل این شورا در آورده و افق چهارساله ای را برای آن تعریف كرده اند و قرار است به گونه ای برنامه ریزی شود كه تا پایان سال 96 جشن ریشه كنی را در این استان ها را داشته باشیم.
به گفته معاون سوادآموزی اداره كل آموزش و پرورش كردستان در راستای این طرح، جلساتی در استان نیز تشكیل شده و طرح آن آماده است و به زودی به وزارت كشور ابلاغ خواهد شد.
وی گفت: بر اساس پالایشی كه در استان انجام شده از سال 90 تا 93 تعداد بی سوادان جامعه هدف ما بنا به دلایلی از جمله رسیدن افراد به بالای 49 سال، فوت، خروج از استان و همچنین باسواد شدن، از 11 هزار و 719 نفر به 71 هزار و 19 نفر رسیده است.
یوسفی افزود: نهم آذر ماه امسال براساس آخرین رصدی كه در استان انجام شد، 801 بی سواد 10 تا 20 ساله شناسایی شدند كه وارد مدرسه نشده اند و با پالایشی كه انجام شد از این تعداد 382 نفر دارای معلولیت جسمی و ذهنی بوده و آموزش ناپذیر بودند و بقیه شامل 18 نفر كم سواد و 548 نفر بی سواد، دو نفر كودك كار و یك نفر نیز بدسرپرست بودند.
وی اظهار كرد: در راستای ریشه كنی بی سوادی در سطح كشور 22 تفاهم نامه با دستگاه های مختلف منعقد شده كه استان كردستان تاكنون بیش از 10 مورد از این تفاهم نامه ها را عملیاتی كرده است.
یوسفی با بیان این كه اكنون بسترهای لازم برای باسواد كردن افراد وجود دارد اما با چالش هایی در این راستا رو به رو هستیم، گفت: نخستین چالش جذب افراد است زیرا فرد بی سواد انگیزه ای برای حضور در كلاس ندارد.
معاون سواد آموزی اداره كل آموزش و پرورش كردستان نبود وجود آمار اسمی، بازگشت به بی سوادی و انسداد نیافتن مبادی بی سواد و نبود عزم همگانی را از دیگر چالش های موجود در این راستا عنوان كرد.
یوسفی یادآور شد: از سال 90 رویه كار سوادآموزی تغییر كرده است و آموزش ها از طریق آموزش و پرورش توسط معلمان و در مدارس یا از طریق برون سپاری به سازمان های مردم نهاد و مووسسات غیردولتی انجام می شود.
وی افرود: بر این اساس، قراردادهایی با این مراكز بسته شده كه خود آنان آموزش دهنده را معرفی كنند و ما خود آنان را اموزش داده و برای تشكیل كلاس آماده می كنیم و شرط دریافت هزینه و صدور كارنامه نیز اطمینان از باسواد شدن فرد است.
به گفته وی آموزش دهنده هیچ دخالتی در فرآیند ارزشیابی، طراحی سوال، برگزاری امتحان، مراقبت و تصحیح اوراق ندارد و توسط خود آموزش و پرورش انجام خواهد شد.
یوسفی یكی دیگر از برنامه های موجود را شناسایی اولیای بی سواد و باسواد كردن آنان دانست و افزود: امسال حدود 25 هزار نفر از اولیای بی سواد در استان كردستان شناسایی شدند كه با پالایش های انجام شده این تعداد به 18 هزار نفر رسید.
وی گفت: اگر روی این موضوع به طور جدی كار شود و باسوادكردن این تعداد اولیای بی سواد در دستور كار آموزش و پرورش قرار گیرد، كردستان از لحاظ باسوادی به رتبه های نخست كشوری خواهد رسید.
معاون سوادآموزی اداره كل آموزش و پرورش كردستان با بیان این كه فرزندان ما آینده سازان این مرز و بوم هستند و باید در بحث تربیت و پیشرفت تحصیلی آنان نهایت تلاش خود را به كار بگیریم، اظهار كرد: بدون شك وجود اولیای باسواد در كنار این فرزندان در زمینه پیشرفت و موفقیت آنان، بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
سواد علاوه بر این كه در حوزه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تاثیر گذار است در كاهش معضلات و آسیب های اجتماعی نیز تاثیر بسزایی دارد به گونه ای كه درصد بسیار بالایی از افرادی كه دچار جرم شده و در زندان ها بسر می برند افراد بی سواد و یا كم سواد بوده اند.
بر اساس بررسی های انجام شده 136 نفر از افرادی كه در استان از نهضت سوادآموزی شروع كردند، اكنون دارای مدارك تحصیلی دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس و حتی دكتری هستند و از چهره های موفق جامعه به شمار می روند.
امید است مسوولان و برنامه ریزان مقوله بی سوادی در جامعه را به عنوان یك معضل اجتماعی ببیند و با این باور كه فرد بی سواد هم آسیب پذیر است و هم آسیب رسان، تلاش های خود را دوچندان كرده و بتوانیم در افق تعیین شده جشن بی سوادی را در كل كشور برگزار كنیم.
گزارش از افسانه گلباغی
7348/533/ 2025
سنندج - ایرنا - سواد از عوامل اصلی توسعه و پیشرفت جوامع و چاره بسیاری از عقب ماندگی ها به شمار می رود كه همین امر اهمیت تلاش برای ریشه كنی بی سوادی را دوچندان كرده است.
