كمبود سرويس هاي بهداشتي بين راهي در جاده هاي ايران شوخي نيست، بلكه مشكلي جدي است كه هم دغدغه گردشگران و هم فعالان اين حوزه بوده و حتي مسئولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيز در اين سال ها جسته و گريخته به وجود اين مشكل اعتراف كرده اند، اما مشكل اين است كه در اين سال ها هيچ گاه عزم جدي براي حل آن وجود نداشته است.
نمونه آن گفته محمدشريف ملك زاده، معاون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور در دولت قبل بود، وقتي او در جمع خبرنگاران، نبود سرويس هاي بهداشتي مناسب براي گردشگري و بخصوص گردشگران خارجي را با موضوع آبروي ملي گره زد و گفت: «شرايط تا حدي نامطلوب است كه گاهي راهنمايان تور به محض پيدا كردن سرويس بهداشتي در يك قهوه خانه قديمي بين راهي زودتر از گردشگر خارجي به سرويس بهداشتي مي روند و آنجا را نظافت مي كنند.»
ملك زاده تاكيد كرده بود كه حل اين مشكل يكي از اولويت هاي اصلي سازمان گردشگري خواهد بود، اما وي تنها مسئولي در سازمان گردشگري نبود كه مي خواست تحولي در موضوع سرويس هاي بهداشتي بين راهي ايجاد كند و البته توفيقي در اين زمينه به دست نياورد.
سال 87 نيز رئيس وقت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري از تصميم جدي اين سازمان براي حل معضل سرويس هاي بهداشتي بين راهي خبر داد و تاكيد كرد كه قرار است از آن سال به بعد هر سال بخشي از بودجه هاي سازمان گردشگري به موضوع احداث سرويس هاي بهداشتي در جاده ها اختصاص داده شود.
اگر همه چيز خوب پيش مي رفت قرار بود تا قبل از سال 90 مشكل كمبود سرويس بهداشتي در جاده ها به كلي حل شود، اما اين اتفاق نيفتاد تا حالا كه حدود دو ماه به پايان ششمين سال اين پروژه ناكام مانده، سرويس هاي بهداشتي همچنان به صورت يك معضل جدي در گردشگري كشورمان خودنمايي كند.
درد مشترك گردشگر داخلي و خارجي
آنها كه اهل سفرند، چم و خم سفر در جاده ها را خوب يادگرفته و با آن كنار آمده اند، به طور مثال گردشگر ايراني خوب مي داند در تمام طول سفر بايد هر تدبيري كه لازم است، بينديشد تا كمتر به دستشويي رفتن نياز پيدا كند.
آنها كه بيش از اندازه به نظافت اهميت مي دهند بخصوص اگر جوان يا ميانسال هم باشند تا جايي كه امكان دارد سعي مي كنند در طول مسير از دستشويي هاي بين راهي استفاده نكنند، اما وقتي پاي كودكان، سالمندان يا افراد بيمار كه تقريبا هر دو تا سه ساعت يكبار به دستشويي نياز پيدا مي كنند، به ميان مي آيد، وضع كمي فرق مي كند و اين موضوع آن قدر ضروري است كه ترجيح مي دهند فرصت پيش آمده را از دست ندهند حتي اگر دستشويي ها بسيار كثيف باشد.
به هر حال آنچه واضح است مشكل دستشويي هاي بين راهي در جاده ها در اين سال ها آن قدر ادامه دار بوده كه گردشگران داخلي چاره اي جز پذيرفتن اين واقعيت كه اين مشكل شايد هيچ وقت حل شدني نباشد، كنار آمده اند، اما اينها براي گردشگر خارجي بيشتر به توجيه غيرمنطقي مي ماند كه برايشان پذيرفتني هم نيست.
شايد بازديد از جاذبه هاي توريستي و اماكن تاريخي ايران دل گردشگران خارجي را ببرد، اما اينها دليلي نمي شود كه آنها چشم شان را به روي ابتدايي ترين خدمت بهداشتي مورد نيازشان ببندند.
گردشگر خارجي بيش از آنچه فكرش را بكنيد به نظافت اهميت مي دهد و دسترسي به ابتدايي و ضروري ترين خدمات بهداشتي را حق خود مي داند.
همه نگران آبروي گردشگري كشورمان هستند، از مسئولان سازمان گردشگري و فعالان تورها گرفته تا گردشگران داخلي.
يك گردشگر ايراني كه در فصل گلابگيري به كاشان سفر كرده بود، دراين باره مي گويد: بهار امسال كاشان علاوه بر گردشگران داخلي، شاهد تعداد زيادي از گردشگران خارجي بود كه از كشورهايي مانند ايتاليا و فرانسه آمده بودند كه اين باعث افتخار ما ايراني ها بود، اما وقتي ضرورتي پيش آمد و من مجبور شدم از دستشويي هاي آنجا استفاده كنم تازه متوجه عمق فاجعه شدم چون از شير دستشويي ها آب نمي آمد.
او به نكته تاسف آوري هم اشاره مي كند اين كه وقتي قرار بود گردشگران خارجي از دستشويي ها استفاده كنند، راهنمايان تور قبل از آنها به دستشويي ها سركشي مي كردند تا در حد امكان كسي را زودتر براي نظافت به آنجا بفرستند يا سرويس تميزتري براي گردشگران خارجي پيدا كنند.
گاهي اوقات هم پيش مي آمد از دستشويي فرنگي خبري نبود و اين سختي شرايط را براي گردشگران خارجي دوچندان مي كرد.
واقعيت اين است كه كمبود سرويس هاي بهداشتي بين راهي چند سالي است آبروي صنعت گردشگري كشورمان را در مقابل گردشگران خارجي به خطر انداخته و اين طور كه پيداست هيچ كس به اندازه فعالان گردشگري كه در آوردن تورهاي گردشگران خارجي دستي بر آتش دارند، اهميت اين مشكل را احساس نكرده اند و گرنه اقداماتي كه در اين سال ها به صورت جسته و گريخته از سوي سازمان گردشگري براي احداث سرويس هاي بهداشتي بين راهي انجام گرفته بود، نيمه كاره به حال خود رها نمي شد.
ناصر گلدوست، عضو هيات مديره انجمن صنفي دفاتر خدمات مسافرت هوايي و گردشگري هم دل پري از اين ماجرا دارد و به جام جم مي گويد: چند سال است گردشگري ايران معطل يك دستشويي بين راهي است.
وي توضيح مي دهد: سال هاست وقتي يك گروه خارجي را به جاده هاي ايران مي بريم يا به در بسته سرويس هاي بهداشتي بين راهي مي خوريم يا به دستشويي هاي خراب، درحالي كه گردشگر خارجي به نظافت اهميت مي دهد.
گلدوست تاكيد مي كند: توريست خارجي براي ديدن دريا به اينجا نمي آيد چون بهتر از آن در كشور خودش است، بلكه به دنبال فضا و بناهاي فرهنگي است و در واقع گردشگراني كه به كشور ما سفر مي كنند اكثرا گردشگر فرهنگي هستند. حالا شما تصور كنيد نبود سرويس هاي بهداشتي پاكيزه در بين راه تا چه اندازه براي گردشگر خارجي آزاردهنده است و در موارد بسياري حتي باعث اعتراض شان هم مي شود.
اين فعال گردشگري البته اين نكته را هم تاكيد مي كند كه معضل نبود يا كمبود سرويس هاي بهداشتي مناسب در جاده ها فقط براي گردشگر خارجي آزاردهنده نيست و اين درد مشترك گردشگران داخلي و خارجي در كشورماست، اما به هر حال از روي ناچاري يا اجبار، مسافران داخلي به هر ترتيبي شده با اين مساله كنار مي آيند، اما گردشگر خارجي را نمي شود با چند دليل و بهانه غيرمنطقي قانع كرد.
تعجب گردشگران خارجي؛ شرمندگي تورهاي ايراني
وقتي از دستشويي هاي بين راهي خبري نباشد، رستوران هاي بين راهي تنها خانه اميد گردشگراني مي شود كه با خودروي شخصي يا تور در حال سفر هستند، اما استفاده از اين سرويس ها هم اما و اگرهايي دارد كه صاحبان اين رستوران ها براي مسافران بين راهي در قانون نانوشته خود تعيين كرده اند.
استفاده از سرويس بهداشتي فقط به شرط خوردن غذا در اين رستوران هاست، به همين دليل است كه تورهاي گردشگري وجود رستوران هاي بين راهي را حكم همان لنگه كفشي مي دانند كه در بيابان بدون سرويس بهداشتي سالم و تميز غنيمت است. اما اگر هنوز وقت صرف غذا نباشد و گردشگري زودتر از زمان تعيين شده به استفاده از دستشويي نياز داشته باشد، تكليف چيست؟
اين مشكلي است كه راهنمايان تورها بيش از هر كسي در مواجه با گردشگران داخلي و خارجي با آن روبه رو مي شوند.ابراهيم پورفرج، رئيس جامعه تورگردان هاي كشور در گفت وگو با جام جم، از اين موضوع به عنوان يك مشكل جدي پيش روي راهنمايان تورها كه به طور مستقيم با گردشگران در ارتباط هستند، نام برده وتاكيد مي كند: با اين كه تورهاي گردشگري و بخصوص راهنمايان تلاش مي كنند در بردن گردشگران خارجي به اماكن سياحتي، تفريحي و تاريخي براي مسافران شان سنگ تمام بگذارند و گوي سبقت را از هم بربايند تا حداقل تبليغي براي كار خودشان باشد، اما وقتي پاي سرويس هاي بهداشتي به ميان مي آيد، جز سكوت و خجالت زدگي حرفي براي گردشگر خارجي ندارند.
وي توضيح مي دهد: اين گلايه بسياري از راهنمايان تورهاست كه عنوان مي كنند در مسيرهاي بين راهي تا رسيدن به مقصد، گاهي وقت ها پيش مي آيد راهنمايان تورها از راننده مي خواهند خودروي حامل گردشگران را در مكان بكر و تماشايي متوقف كند تا با نوشيدني از گردشگران پذيرايي شود كه البته اين كار با استقبال گردشگران خارجي هم مواجه مي شود، اما به محض اين كه آنها نياز خود را براي استفاده از سرويس بهداشتي مطرح مي كنند، راهنمايان تورها در مي مانند چه جوابي بايد به اين خواسته بدهند؟
پروژه اي كه ناكام ماند
سال 87 تصميم گرفته شد قبل از رسيدن سال 90 در هر 25 كيلومتر از جاده هاي كشور يك سرويس بهداشتي ساخته شود.
البته پس از انعكاس خبري اين موضوع اعلام شد حدود 300 واحد از اين سرويس هاي بهداشتي بين راهي از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و مابقي از سوي بخش خصوصي ساخته خواهد شد.
بخش خصوصي مورد نظر هم يك شركت اسپانيايي بود كه آن زمان قرار بود اين سرويس هاي بهداشتي در مدت هشت ماه ساخته شود.
با اين حال قرارشد از آن سال به بعد هر سال در بودجه كلي سازمان گردشگري كه از سوي مجلس تخصيص داده مي شد، اعتبار ويژه اي نيز براي احداث سرويس هاي بهداشتي در نظر گرفته شود، اما حالا با گذشت حدود هفت سال از زمان اجراي اين تصميم هيچ گزارش دقيقي از سوي سازمان گردشگري كه نشان دهنده تعداد سرويس هاي بهداشتي احداث شده باشد، اعلام نشده و همچنان كمبود سرويس بهداشتي به صورت يك معضل جدي پيش روي گردشگران داخلي و خارجي در ايران خودنمايي مي كند.
پورفرج، رئيس جامعه تورگردان هاي كشور در اين باره مي گويد: از سال 87 كه تصميم براي اجراي پروژه سرويس هاي بهداشتي در جاده ها گرفته شد، اين موضوع نيز مصوب شد كه در بودجه تخصيص يافته به سازمان گردشگري، بودجه اي به طور ويژه براي احداث سرويس هاي بهداشتي به اين سازمان تخصيص داده شود.
او حتي به اين موضوع نيز اشاره مي كند كه چندي پيش در جلسه اي كه با تعدادي از نمايندگان مجلس داشته، توانسته پرونده بودجه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور در سال 91 ـ 90 را مطالعه كند كه در آن بصراحت اعتباري براي احداث سرويس هاي بهداشتي در بودجه كلي سازمان گردشگري تخصيص داده شده بود، اما متاسفانه مشخص نيست بودجه تخصيص داده شده در اين سال ها براي چه كاري جز احداث سرويس هاي بهداشتي بين راهي در جاده ها هزينه شده است.
نيازي ضروري يا لوكس؟
نياز به سرويس بهداشتي موضوعي لوكس نيست، حتي پرداختن به آن هم به اين معنا نيست كه همه مشكلات صنعت گردشگري كشورمان تمام شده و حالا قرار است سراغ چنين مسائل پيش پا افتاده اي برويم.
واقعيت اين است كه گردشگران داخلي و خارجي معمولا از بابت كمبود سرويس هاي بهداشتي در اماكن گردشگري دچار زحمت و دردسر مي شوند.
به گفته پورفرج نبود سرويس هاي بهداشتي در مكان هاي گردشگري از دغدغه هاي اصلي بسياري از راهنمايان تور در ايران است كه حتي گاهي آبروي ملي ما را نيز به خطر مي اندازد.
كمبود سرويس هاي بهداشتي، تميز نبودن سرويس هاي موجود، نبود مواد شوينده، بوي نامطبوع و حتي قطع بودن آب برخي سرويس هاي بهداشتي، اتفاقات ناخوشايندي است كه مي تواند خاطره بدي در ذهن گردشگر داخلي بگذارد و گردشگر خارجي را نيز از سفر به ايران دلزده كند.
ساخت هتل هاي چند ستاره و مراكز اقامتي با كيفيت، در كنار احداث رستوران هاي متنوع، مراكز خريد لوكس و جاذب گردشگر و بهبود وضع سيستم حمل و نقل زماني مي تواند روي گردشگر خارجي تاثيرگذار باشد كه نبود ابتدايي ترين ضرورت ها در خصوص خدمات بهداشتي باعث نشود آنها چشم شان را به روي جاذبه هاي گردشگري ايران ببندند.
شايد زمان آن فرارسيده باشد كه مسئولان سازمان گردشگري، هشدار فعالان اين حوزه را جدي بگيرند و در كنار برنامه ريزي براي توسعه زيرساخت ها، از برطرف كردن اين نياز ضروري كه به آبروي صنعت گردشگري كشورمان گره خورده است، غافل نشوند.
اول**
تهران - ايرنا - جام جم آنلاين نوشت: قدم زدن در طبيعت بكر قلعه رودخان، تماشاي تاريخ از ميان نقوش حكاكي شده بر تخته‌سنگ‌هاي تخت‌جمشيد، گرفتن عكس يادگاري در سعديه و حافظيه، بازديد از زيبايي‌هاي نصف جهان، تماشاي آسمان پرستاره شب‌هاي كوير و... هيچ كدام دل از گردشگر خارجي نخواهد برد وقتي قرار باشد كيلومترها براي پيدا كردن يك دستشويي سالم و تميز، اين پا و آن پا شود و در نهايت پس از چند ساعت به سرويس بهداشتي‌اي برسد كه يا به اصطلاح فرنگي نيست يا بيش از اندازه كثيف است و دست آخر هم كلافه و عصبي با لحني اعتراض‌آميز از راهنماي تور دراين باره توضيح بخواهد.
