نشر در استان قزوین وارد فاز بحرانی شده است/ رپرتاژ به جای روزنامه

در این گزارش می خوانید: صنعت نشر در قزوین به ویژه در پنج سال اخیر با مشكلات زیادی مواجه شده كه با افزایش چندین برابری قیمت كاغذ از سال 89 به بعد این معضلات وضعیت بحرانی را به صنعت نشر استان تحمیل كرده است.

سابقه نشر كتب و نشریات در قزوین حكایت از تجربه دیرین این شهر در زمینۀ صنعت، فرهنگ نشر دارد، روزگارانی كه در عصر صفویه، نسخه های متعددی از درجه یك ترین منابع علمی در رشته های گوناگون توسط بزرگترین خطاطان عالم اسلام در این شهر استنساخ می شد و از آنجا به دست دانشمندان سراسر جهان اسلام می رسید.

روندی كه با وجود همه فراز و نشیب هایی كه قزوین به خود دید، كماكان متناسب با موقعیت سیاسی و اجتماعی در این شهر ادامه داشت و حتی در عصر پهلوی اوّل، بحبوحۀ وقوع انقلاب تا سالهای میانی دهۀ 80صنعت نشر قزوین با وجودی كه شهرستان بود، دربردارندۀ میزان قابل توجهی از نشریات و كتبی بود كه هر كدام به طیف های گوناگون سیاسی و فكری تعلق داشتند.

اما طی سالیان اخیر با وجود افزایش چندین برابری آمار صدور مجوز، صنعت نشر استان و خروجی آن عملاً در محاق قرار دارد و تأثیر چندانی در فرآیند فرهنگ و اجتماع قزوین ندارد.

در حال حاضر نزدیك به 60 مجوز نشریه در قالب روزنامه، هفته نامه، ماهنامه و... در استان قزوین صادر شده است، اما متاسفانه از میان كل این آمار به سختی 5 تا 8 نشریه در كل استان منتشر می شوند كه از این میان نیز نشریاتی كه هنوز شانس ادامه حیات دارد، غالباً به صورت افتان و خیزان و البته مشروط به شرط آگهی به حیات بی رمق خود ادامه می دهند.

از طرفی اوضاع نشر كتاب در انتشاراتی های قزوین نیز به شدت كساد است تا جایی كه واگذار كردن كتابی با ارزش علمی متوسط، برای چاپ به انتشاراتی های قزوین، رویدادی نادر و استثنایی محسوب می شود.

بنابراین 'كتاب خوان' و 'كتاب نویس' در قزوین می بایست كماكان محتاج منّت و احسان انتشاراتی های پایتخت برای انتشار آثار مورد نظرشان باشند همانگونه كه این وضعیت نیز در عرصه مطبوعات استان حاكم است.



چاپ رپرتاژ و آگهی ترحیم به جای كتاب و روزنامه

كشاورز خمسه مدیر و سرمایه گذار نشر بعثت در بیان فضای كلی وضعیت نشر در استان قزوین می گوید: امروز مشكل نشر كشور و به تبع آن استان قزوین منحصر در گرانی كاغذ، هزینه چاپ، سیاست های سخت گیرانه و یا سهل گیرانه ارشاد نیست، بلكه بروز بحران اخیر، از اساس بدنۀ نشر را ضعیف كرده است.

وی ادامه می دهد: این بحران تا جایی پیشرفته كه صنعت نشر در قزوین به طور جدی از كاربری اصلی خود كه نوعی صنعت - فرهنگ است، خارج شده و با وجود استعدادها و توانایی های بسیار بالا در چاپ كتب و نشریات بومی و كشوری از طریق چاپ رپرتاژ نشریات و آگهی های ترحیم روزگار می گذراند.

وی همچنین خبر از افت شدید تیراژ نشریاتی می دهند كه سابقا در چاپخانه این مركز نشر و سایر چاپخانه های استان قزوین، با شمارگان بالایی منتشر می شدند در حالی كه طی ماه ها و سالهای اخیر با كاهش 60 درصدی تعداد نشریات برای چاپ، شمارگان آنها نیز تا 70 درصد افت داشته است.



عدم استقبال از كتب و نشریات چاپ قزوین

محمد حسینی نجفی از نویسندگان قزوینی در پاسخ به این سئوال كه چرا نویسندگان و اساتید مطرح قزوینی چون استاد خرمشاهی، دكتر قاسم انصاری و دیگران، آثار خود را در انتشاراتی های قزوین منتشر نمی كنند و موجب رونق نشر استان نمی شوند؟ می گوید: استقبال مخاطب تنها ثمره و مهم ترین پاداشی است كه می تواند عاید پژوهشگران شود حال آنكه با وجود قابلیّت های درخور، از كتاب ها و نشریات چاپ قزوین استقبال نمی شود.

وی اظهار می دارد: از طرفی انتشاراتی های قزوین از وضعیت اقتصادی و سیستم پخش مناسبی برخوردار نیستند، همچنین مردم قزوین نیز متأسفانه از نظر اقتصادی و مالی روز به روز فقیرتر شده اند، بنابراین دیگر نمی توان از آنها انتظار زندگی را داشت كه در آن هر ماه هزینه ای هم برای خرید كتاب و نشریه اختصاص داده شود.



ضرورت نجات شهرستانها از یوغ تهران زدگی

این نویسنده می گوید: باید شهرستانها را از یوغ تهران زدگی نجات داد و دانست كه شهرستانی ها مسائل خودش را دارند و خود شهرستانی ها هم باید بدانند تهران زدگی صرفاً از ناحیه پایتخت ساخته نمی شود بلكه نشریات و كتبی كه ظرفیت های بومی را خودخواسته نادیده می گیرند، یكی دیگر از عوامل ایجاد تهران زدگی هستند.

حسینی ادامه می دهد: تهران زدگی می تواند در همۀ حوزه های فرهنگی از جمله محدوده نشر نیز بروز داشته باشد و در نتیجه موجب قطع ریشه های صنعت نشر، تولید فرهنگ بومی، اشتغال فرهنگی، ركود اجتماعی و مسائلی از این دست در شهرستان ها شود.

این نویسنده بیان می كند: در شرایط اقتصادی نامناسب می توان با توجه به فرهنگ و دغدغه مردم و در پیش گرفتن رویكردهای علمی، تبدیل به برندی مطرح در عرصه نشر (كتاب و نشریه) شد و بر بسیاری از مشكلات فائق آمد.

وی می افزاید: از سویی نیز دولت به جای صرف یارانه های میلیاردی در انتشاراتی های نورچشمی در تهران كه عملاً هیچ خروجی ندارند، این هزینه را صرف صنعت نشر در استان ها و شهرستان هایی با قابلیّت و توانمندی چون قزوین كند و در عمل نتیجۀ درخور آن را نیز مشاهده كند.



حوزۀ نشر نیاز به برنامه ریزی مدوّن دارد

مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قزوین با تاكید بر ضرورت برنامه ریزی مدون در حوزه نشر به خبرنگار مهر گفت: حوزه نشر رسالت خطیری برعهده دارد و با توجه به كیفیت، می تواند عامل رشد یا تنزل سطح فرهنگ جامعه شود، از اینرو باید این عرصه در استان تقویت شود.

مهدی احمدی بیان كرد: تناسب نشر كتاب با خوراك و نیاز فرهنگی مردم باید رعایت شود تا بتوان جوابگوی مطالبات عمومی و فرهنگی شد.

وی ادامه داد: كتاب و نشریه دو مورد از اصلی ترین شاخصه های توسعه فرهنگی و ابزاری كارآمد در زمینه دیپلماسی فرهنگی به شمار می رود و در این راستا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسعه كمی و كیفی كتب و نشریات را مورد توجه جدی قرار داده است.

احمدی با اشاره به انتساب عنوان دارالمومنین و مینودر به قزوین افزود: با وجود مفاخر و چهره های فراوان در عرصه ادب و فرهنگ و هنر باید خود را با معیارهای توسعه فرهنگی همگام كرده و برای فعالیت فرهنگی مطابق با برنامه ششم توسعه آماده كنیم.

مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قزوین در ادامه به اهمیت افزایش تنوع و تعدد كتب انتشار یافته اشاره كرد و گفت: تمركز بر روی تعداد خاصی كتاب مشخص موجب غفلت از نیازهای فرهنگی می شود درحالیكه باید در حوزه كتاب نیازسنجی صورت گیرد و متناسب با مطالبه عمومی كتاب مناسب عرضه شود.



هماهنگی صنعت- فرهنگ نشر متناسب با نیاز مردم

وی افزود: اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قزوین در نظر دارد در راستای توسعه و دیپلماسی فرهنگی دیدگاه نشر را تغییر داده و بر مبنای نیاز مردمی در این باره برنامه ریزی كند، چرا كه عرصۀ رقابت حوزه نشر بر اساس خوراك فرهنگی مردم فعالیت می كند لذا این نیاز فرهنگی باید بر مبنای ارزیابی های صورت گرفته مورد بررسی قرار گیرد و در راستای آن تولید محتوی صورت گیرد.

احمدی ضمن تاكید بر مشاركت اهالی قلم و ناشران با اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، به فعالیت ناشران در جشنواره ها اشاره كرده و افزود: از ناشران انتظار میرود با حضور فعال و قدرتمند در جشنواره ها به رونق این شاخص فرهنگی كمك كنند و در این راستا موضوعات مهمی چون صفحه آرایی، طراحی جلد، انتخاب توزیع كنندگان و مروجان را بررسی كرده و به رفع اشكالات بپردارند.

وی همچنین از ناشران خواست با بررسی وضعیت نشر در استان های دیگر و شناسایی نقاط ضعف و قوت خود و بازدید از انتشارات فعال و موفق و استفاده از تجربیات آنها موجب رشد وضعیت نشر در استان شوند كه در این شرایط اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان نیز با افزایش میزان خرید كتاب از ناشران حمایت می كند مشروط بر اینكه ناشران كتب خود را به روز رسانی كرده و كیفیت آن را ارتقا دهند.

مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قزوین همچنین بیان كرد: انعقاد تفاهم نامه از سوی ناشران با مراكز علمی استان برای فروش كتاب، دریافت نیازها و تامین آن می تواند زمینه را برای تعاملی دوسویه فراهم كند.

وی با اشاره به وجود شخصیت های فاخر فرهنگی و ادبی در استان قزوین بیان كرد: این استان به همت صاحبان اندیشه، فكر و قلم نیاز دارد تا با حمایت از مولفان و نویسندگان جوان فضای بهتری در عرصه نشر كتاب رقم بخورد.



شهرستانها تنها میراث دار بحران هستند

تاكنون بسیاری از نویسندگان، حامیان و سرمایه گذاران صنعت چاپ و نشر كه پیش تر در خدمت این عرصه در قزوین بودند، اقدام به مهاجرت به تهران و یا تغییر شغل كرده اند همین مساله نشان می دهد كه تا اینجا نیز صنعت نشر استان با بحرانی مواجه است كه هر لحظه سهل انگاری و تسامح مسئولان نسبت به آن می تواند پیامدهای وخیم تری را برای فعالان این عرصه در استان بهمراه داشته باشد.

از سویی نیز منشا بسیاری از بحران های نشر در شهرستان ها نیست و در این بین متاسفانه اصحاب نشر در شهرستان ها میراث دار این بحران از پایتخت و سیاست های دولت پیشین هستند بنابراین نمی توان قصوری برای آنها متصور بود، در این بین نقش پشتیبانی و دلسوزی دولت و نهادهای حاكمیتی در حمایت جدی و احیای صنعتی نشر كه به طور مستقیم با اعتلا و یا ابتذال فرهنگ امروز و فردای این كشور عجین گشته مهم جلوه می كند كه اكید است محقق شود.

بی توجهی به فرهنگ در حوزه نشر می تواند پیامدهای زیانباری در شرایطی كه جنگ نرم در ابعاد مختلف آغاز شده بدنبال داشته باشد، لذا متولیان فرهنگ و هنر كشور باید با برنامه ریزی و حمایت های جدی خود نگذارند این مسیر با تلاطم و بحران روبرو شود و تلاشگران این عرصه از میدان خارج شوند.

7389/ 614