'شینزو آبه' زمانیكه در سال 2013، پس از چندین سال برای دومین بار به نخست وزیری ژاپن رسید، دو رویكرد كلی را در دستور كار قرار داد : الف ' سیاست تسهیل مالی، برای كمك به بازگشت رشد اقتصادی، ب – سیاست لغو ممنوعیت صادرات نظامی.
ژاپن به عنوان كشوری كه بنیاد اقتصادش را بر پایه صادرات كالا استوار كرده است، با رشد صادرات چین و كره جنوبی در 15 سال اخیر، به شدت در تنگنا قرار گرفت. بحران جهانی اقتصاد كه روی ژاپن بیش از چین اثر گذاشت و سپس سونامی عظیم سال 2011 سبب شد كه رشد اقتصاد ژاپنی ها تقریبا متوقف شود و تورم، روندی معكوس (كاهنده) بپیماید كه این در درازمدت می توانست به معنای كاهش اقتصادی باشد. سیاست تسهیل دقیقا برای فرار از روند كاهنده تورم (كاهش پیوسته قیمت ها) و انگیزش تولید در این كشور انجام شد.
اما آزاد كردن صادرات تسلیحاتی هم دلیل روشنی داشت: ژاپن به عنوان یكی از صنعتی ترین و فناورترین كشورهای جهان، در شرایط تنگنای اقتصادی چرا نباید از ظرفیت های صادرات سلاح بهره مند شود؟ و چرا باید قانون انزوای نظامی توكیو كه مربوط به دوران شكست جنگ جهانی دوم و دعوای بلوك شرق و غرب بود، همچنان ادامه یابد؟ وقتی دو همسایه و رقیب ژاپن، یعنی چین و كره جنوبی، به ترتیب، سالانه نزدیك به 2 میلیارد دلار و بیش از 300 میلیون دلار سلاح صادر می كنند، توكیو چرا باید از این پهنه تجاری، محروم باشد؟
بنابراین، دولت ژاپن پس از چند دور بحث در پارلمان و ایجاد گفتمان رسانه ای و سیاسی در این كشور، تصمیم گرفت در سال 2014 وارد عرصه صادرات سلاح بشود.
** تجربه تركیه
با اینكه تقریبا یك سال از تصویب قانون آزادی صادرات سلاح در ژاپن می گذرد، این كشور تاكنون موفق نشده است هیچ معامله عمده ای در این حوزه انجام دهد. تقریبا از دو سال پیش، صحبت از فروش موتور تانك به تركیه مطرح شده بود. ترك ها قصد ساخت یك تانك تركیه ای یا به قول خودشان 'ملی' را دارند. موتور تانك های تیپ 10 (Type 10) ژاپن، یكی از مدرن ترین و قدرتمندترین موتورهای تانك در جهان است و توكیو تا مرز امضای قرارداد با آنكارا هم پیش رفت. اما در اسفند 92 این معامله به هم خورد.
ظاهرا موضوع این بود كه تركیه نام تانك جدید را 'آلتای' (Altay) گذاشته بود. 'آلتای' عنوانی نژادی است و به همه زبان های خانواده تركی و مغولی اشاره دارد. درست مانند این است كه ایران و آلمان تانكی بسازند و نامش را بگذارد تانك 'ژرمنی - آریایی' یا عرب ها تانكی بسازند و اسمش را بگذارند تانك 'سامی'. چنین نامی، به خودیِ خود می تواند تنش آفرین باشد. سال 2013 مطابق خبر 'آرمی ركوگنیشن'، جمهوری آذربایجان علاقمندی اش را برای خرید تانك های آلتای اعلام كرده بود و ترك ها هم حاضر نبودند قرارداد تعهد عدم صادرات یا محدودیت صادرات با ژاپن امضا كنند.
فقط تصور اینكه جمهوری آذربایجان بتواند با كمك تانك هایی كه ژاپن در ساخت آنها نقش داشته، بر ارمنستان چیره شود و ثبات منطقه قفقاز به هم بخورد و روسیه به دشمن شماره یك ژاپن تبدیل شود، كافی بود كه ژاپنی ها از امضای قرارداد فروش موتور تانك با تركیه منصرف شوند. نشریه دیفنس نیوز در تاریخ 5 مارس 2014، خبر منتفی شدن قرارداد را منتشر كرد و تمایل آنكارا به صادرات تانك را یكی از دلایل لغو قرارداد دانست.
** تجربه هندوستان
هندی ها برای عملیات گشت و شناسایی دریایی، علاوه بر هواپیماهای قدیمی و دهه هفتادی توپولف و ایلوشین، از 14 فروند هواپیماهای پیشرفته P-8 ساخت آمریكا نیز استفاده می كنند. توكیو از یك سال پیش به دولت هند پیشنهاد خرید 15 فروند هواپیمای گشت و شناسایی US-2 را داده است. US-2 ساخت ژاپن است و چون هواپیمای جت نیست، از نظر قدرت موتور و سرعت به پای p-8 نمی رسید، اما هواپیمای ژاپنی از نظر توانمندی های راداری و شناسایی، چیزی از مدل آمریكایی كم ندارد و از سه مزیت ویژه نیز برخوردار است:
الف – هواپیمای US-2 هواپیمایی آبی – خاكی است؛ یعنی توانایی نشست و برخاست را هم روی باند فرودگاه و هم روی دریا دارد. P-8 تنها روی فرودگاه می تواند پرواز كند.
ب – برد US-2 حدود 4 هزار و 500 كیلومتر، یعنی تقریبا دو برابر P-8 است كه این ویژگی در عملیات های طولانی گشت و شناسایی بسیار كاربرد دارد.
پ – قیمت هر فروند هواپیمای جت P-8، بیش از 250 میلیون دلار و بهای هر فروند US-2 كمی بیش از یكصد میلیون دلار است.
مشخصات هواپیمای US-2 برای هر كشوری با مرزهای آبیِ زیاد، وسوسه كننده است. درست به همین دلیل است كه سخن از پیشنهاد این هواپیما به ارتش بریتانیا نیز به میان آمده است. پیشنهاد به لندن، تقریبا دو هفته پیش مطرح شد و باید منتظر ماند و دید كه آیا بریتانیایی ها با توجه به روابط راهبردی با ایالات متحده، حاضرند هواپیمای ژاپنی را به جای مشابه آمریكایی اش بخرند؟
از سوی دیگر، هندی ها بر اساس سیاست دولت 'نارندرا مودی' برای انتقال فناوری نظامی، به ژاپنی ها اعلام كرده اند كه هواپیمای ژاپنی را پسندیده اند؛ مشروط به آنكه این هواپیما در خاك هندوستان و با مشاركت كشور هند ساخته شود.
هندی ها حتی به مقام های ژاپنی گفته اند كه می خواهند یك زیردریایی رادارگریز با قابلیت پرتاب موشك های سطح به سطح و زمین به هوا بسازند و در این زمینه، علاقمند به استفاده از فناوری زیردریایی Soryu هستند. زیردریایی كلاس سوریو، به طور مشترك توسط صنایع سنگین میتسوبیشی و شركت كشتی سازی كاواساكی ساخته شده و از سال 2009 به خدمت نیروی دفاع دریایی ژاپن درآمده است.
بنابراین، یك بار دیگر توپ در زمین ژاپن است كه باید بین لغو توافق یا پذیرش برخی شرط های مشتریانش، یكی را انتخاب كند.
** آینده ژاپن در بازار سلاح
با توجه به اینكه هندوستان با همه كشورهای دوستِ ژاپن دوست است و همزمان دو كشور، یك رقیب مشترك به نام چین هم دارند، به نظر می رسد دهلی و توكیو بر سر انتقال فناوری ساخت هواپیما و زیردریایی به هند به توافق برسند و اختلافی هم اگر هست، پیرامون مسایل فنی و جزییاتِ توافق باشد.
اما شمار كشورهایی كه شرایط ویژه هند را داشته باشند، در كل جهان به تعداد انگشتان یك دست هم نیست. ژاپنی ها یا باید مانند كره جنوبی، سلاح سبك و گاز اشك آور صادر كنند یا اگر می خواهند وارد بازار سلاح های سنگین شوند، ناچارند دو واقعیتِ این بازار را بپذیرند:
1 – با وجود رقیبانی سرسخت مانند آمریكا، توكیو ناچار است گاه ملاحظات سنتی اش در هماهنگی امنیتی با آمریكا را كنار بگذارد و در بازار تسلیحاتی به واشنگتن به عنوان یك رقیب بنگرد.
2 – صادرات سلاحِ سنگین با صادرات لوازم خانگی و دوربین عكاسی بشدت فرق دارد. حضور جدی در بازار تسلیحاتی، نیازمند اتخاذ تصمیم های سیاسیِ بزرگ است.
گزارش از : زمان رضاخانی
آساق*2*9163* 1579
تهران – ایرنا – پس از تصمیم ژاپن برای حضور در بازار تسلیحات نظامی و تجربه های نافرجام این صادر كننده نوظهور ،ژاپنی ها آموختند كه صادرات سلاحِ سنگین با فروش لوازم خانگی و دوربین عكاسی بشدت فرق دارد و حضور جدی در بازار تجهیزات نظامی نیازمند اتخاذ تصمیم های سیاسیِ بزرگ است.
