این روزگار كه از آن به عنوان دوران انفجار اطلاعات یاد می شود با استفاده از فناوری های نوین این امكان برای بشر فراهم شده كه با وجود جدایی های جسمی و جغرافیایی با همنوعان خود در سراسر جهان به كمك ابزارهای الكترونیكی با آنها ارتباط برقرار كند.
جامعه شناسان و تحلیلگران مسایل اجتماعی معتقدند با وجود این كه در سال های گذشته ده ها و صدها سال برای اثرگذاری و نفوذ یك فرهنگ بر فرهنگ دیگر نیاز بود ولی هم اینك ابزارهای ارتباطی می توانند در كمترین زمان ممكن با اطلاع رسانی و پخش تصاویر، فرهنگی را تحمیل و القا كنند.
در دهه اخیر وسایل ارتباط جمعی با شدت تمام در حال دگرگونی بوده و فضای مجازی فواصل بین انسان ها را برداشته به گونه ای كه در كمترین زمان می توان با هر نقطه از جهان ارتباط برقرار كرد.
پیشرفت های فناوری باعث شده انسان ها بایگانی ادراكی خود را با سرعت بیشتری اصلاح و به روز كنند تا جایی كه تصاویر جدید از واقعیت ها و اخبار روزمره جایگزین اخبار قدیمی شود در غیر این صورت موجب دوری افراد از اطلاعات و كاهش توانایی آنها در پاسخ به مسایل روزمره می شود.
فناوری ارتباطات دوربرد كل ساختار رسانه های سنتی را بر هم زده و هم اكنون فضای مجازی جزء اساسی ترین دانش های بشری توانسته به عنوان عنصری كلیدی و تعیین كننده، دنیای كنونی را تحت الشعاع خود قرار دهد.
فناوری این امكان را برای جامعه فراهم ساخته است كه با وجود جدایی های جسمی و جغرافیایی انسان ها بتوانند با همنوعان خود در دیگر نقاط جهان با كمك ابزارهای الكترونیكی ارتباط بگیرند.
یكی از گذارهای مهم در ارتباط نوین راهیابی هنجارها، ارزش ها و الگوهای اجتماعی به درون خانواده ها است تا جایی كه دیگر فاصله بین انسان ها تا حد قابل توجهی كاهش یافته است.
چشم اندازهای افسانه ای و شگفت انگیز ایجاد شده توسط فضای مجازی و فناوری عامل جذب انسان شده است و این فرایند تا جایی پیش روی كرده كه انسان هر آنچه از فناوری زاده می شود را می پذیرد.
در میان رسانه های كنونی، اینترنت و فضای مجازی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است كه می توان علت اقبال عمومی به اینترنت را فراوانی شبكه‌های اجتماعی و دسترسی آسان به آنها عنوان كرد.
با سیری در فضای مجازی می توان شاهد هزاران شبكه اجتماعی در این اقیانوس اطلاعات بود كه هر یك از آنها بر مبنای موضوعات خاصی یا اهداف خاصی راه اندازی شده اند.
به وجود آمدن شبكه‌های اجتماعی متعدد در فضای مجازی در عین داشتن قابلیت‌های مفید، دارای آسیب‌های فراوانی در سطح جوامع مختلف و همچنین بروز ناهنجاری‌های زیادی در بین افراد شده است.
پیشتر برای استفاده و عضو شدن در شبكه های اجتماعی داشتن سیستم رایانه و اینترنت پرسرعت در خانه امری ضروری بود ولی در حال حاضر با پیشرفت فناوری‌های نوین این كار به سهولت و آسانی بیشتری با فناوری‌های نوینی همچون تلفن همراه صورت می‌گیرد.
یكی از امتیازات بارز گوشی های هوشمند ارسال پیام رایگان است كه با تاملی در این خصوص و توجه و مطالعه هشدارهای امنیتی می توان دریافت كه بسیاری از نرم افزارهای تلفن همراه با هدف سودجویی از كاربران خود در زمینه‌های مالی، فرهنگی و جاسوسی از آنها از سوی كشورهای غربی راه اندازی شده است.
در حال حاضر كاربران به بهانه و انگیزه های شماری همچون ارتباط آسان با نزدیكان و دوستان، پیدا كردن دوستان قدیمی با استفاده از این فضا اقدام به تشكیل گروه‌ها و جماعت‌های آنلاین، دریافت و ارسال اطلاعات و جست و جوی فایل ها و محتواهای مورد نیاز می كنند.
دسترسی آسان افراد و گروه ها به طیف وسیعی از خواسته‌ها و مطالبات و امكان انتقال فوری اطلاعات را می توان یكی از عوامل محبوبیت رسانه‌های اجتماعی به ویژه برای قشر جوان جامعه دانست.
نگرش جامعه شناختی به آسیب های ناشی از ورود به فضای مجازی گویای این نكته است كه بسیاری از ساعات مفید زندگی و عمر انسان در این وادی سپری شده و هدر می رود.
مشغول و سرگرم شدن در فضای مجازی علاوه بر اتلاف وقت، كاهش تمركز در انجام فعالیت های روزمره انسان را به یك اعتیاد ناخواسته دچار ساخته به گونه ای كه جدا شدن از این فضا سخت و دشوار می شود.
از دیگر آسیب های جدی این حوزه می توان به رعایت نكردن حریم خصوصی افراد، نداشتن امنیت كافی برای كاربران در نگهداشتن اطلاعات شخصی خود جایی نگرانی بسیاری دارد.
در حال حاضر با ورود گوشی های هوشمند به درون خانواده ها تعاملات خانوادگی كمرنگ تر شده به گونه ای كه هر یك از اعضای خانواده به صورت فردی از درون منزل در حال رصد كردن اطلاعات دریافتی و یا ارسال پیام است.
پیشتر با ورود تلفن های ثابت خانگی به كانون گرم خانواده ها دید و بازدیدهای هفتگی و شب نشینی ها جای خود را به احوالپرسی تلفنی داد و صله رحم با گذر زمان كمرنگ و كمرنگ تر شد و هم اینك نیز گوشی های هوشمند تعاملات درون خانواده را به مخاطره انداخته به گونه ای كه سرگرم و مشغول شدن در این فضا از هنگام بیداری تا سر سفره، مدرسه و محل كار و موقع خواب را به خود اختصاص داده است.
این آسیب در زوج های جوان كه به تازگی اقدام به تشكیل زندگی مشترك كرده اند نمود بیشتری دارد با این توصیف كه به جای اهمیت دادن به یكدیگر و اختصاص وقت به خانواده، هنگام بازگشت از محل كار تنها به فكر روشن كردن شبكه wifi و چك كردن پیام ها می شوند.
با توجه به آسیب های ناشی از این حوزه، آگاهی داشتن خانواده ها از كاركرد‌های این نرم افزار و مراقبت درست و همراه با آگاهی در این زمینه امری بسیار مهم و ضروری به نظر می رسد.
بر این اساس می طلبد با تهیه و پخش فیلم هایی در این ارتباط و استفاده از نظر كارشناسان مجرب و توانمند نسبت به فرهنگ سازی استفاده صحیح از این نرم افزارها اقدام كرد.
* خبرنگار ایرنا در استان همدان
با تاملی بر شبكه‌های اجتماعی تلفن همراه می توان دریافت فضای مجازی به عنوان ابزاری نوین جای تعاملات درون گروهی و خانوادگی را گرفته و هووی جدید برای خانواده ها درست شده است.
