به گزارش ایرنا ، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای ( KHAMENEI.IR) به‌مناسبت فرارسیدن 14 اسفند، روز «احسان و نیكوكاری» گزیده‌ای از بیانات رهبر انقلاب اسلامی درباره انفاق را منتشر كرد.
** انفاق یك فریضه شرعی است نه فقط حكمی اخلاقی
آن كسانی كه در طبقات بالاتر و بهره‌مندی‌های بیشتر هستند، درآمدهای بیشتر دارند، امكانات بیشتری داشتند و توانستند بیشتر بهره‌مند بشوند، اینها مسئولیت و تكلیف بیشتری دارند. این قابل قبول نیست كه آنها خودشان را بر كنار بدارند و نكته اینجاست كه جامعه‌ی اسلامی به صورت تعارف این حرف را نمیزند، این یك وظیفه است، یك تكلیف است، نه فقط یك حكم اخلاقی. این همه آیات انفاق در قرآن بیان یك حكم اخلاقی نیست، بیان یك فریضه‌ی شرعی است. شما ببینید لحن «انفقوا» در قرآن همان لحن «جاهدوا فی سبیل الله» است. «انفقوا فی سبیل الله»، «جاهدوا فی سبیل الله»، یك جور حرف زده؛ یك جور مردم را مخاطب قرار داده و این یكی از آن نكات مهمی است كه در طی مباحث اقتصادی اسلام حتما باید به آن توجه بشود؛ بحث مسئولیت عمومی به تناسب امكانات و به تناسب بهره‌مندی‌ها در مقابل نیازهای عمومی، در مقابل دفاع از كشور، دفاع از مرزها، دفاع از نوامیس، دفاع از نظام اسلامی و در مقابل بقیه‌ی تهاجمهائی كه میشود. این یكی از وظایف و فرایضی است كه بر دوش مردم هست.
خطبههای نماز جمعه تهران 24/7/1366
اسلام مردم را عادت میدهد كه آنچه را كه به دست آورده‌اند، به قدر نیاز زندگی - نیاز متوسط، نه حالا با عسرت و فشار، نیاز معمولی و متوسط، ولو توام با مقداری رفاه و آسایش و گشایش در روزی - برای خودش صرف كند و خرج كند، ماادای او و آنچه زیاد می‌آید، باید در راه مصالح عمومی جامعه خرج بشود.
** انفاق نكردن برای ثروت‌اندوزی گناه كبیره است
در اسلام انفاق یك اصل است؛ باید در راه خدا خرج كرد. نمیگویند معامله نكنید و تحصیل مال نكنید، بكنید، اما خرج كنید. اسلام مردم را عادت میدهد كه آنچه را كه به دست آورده‌اند، به قدر نیاز زندگی - نیاز متوسط، نه حالا با عسرت و فشار، نیاز معمولی و متوسط، ولو توام با مقداری رفاه و آسایش و گشایش در روزی - برای خودش صرف كند و خرج كند، ماادای او و آنچه زیاد می‌آید، باید در راه مصالح عمومی جامعه خرج بشود. اگر كسی ثروت را درآورد و آن را با اسراف، با خرجهای بیخودی، با زیاده‌روی‌های گوناگون، با تجمل، با اشرافیگری، با خوراك مسرفانه، با پوشاك مسرفانه، با مركب یا منزل مسرفانه، همه‌ی آن را خرج كرد یا آن را نگه داشت و جمع ثروت كرد، این از نظر اسلام مذموم و منفور است؛ عدم انفاق منفور و مذموم است و اگر با جمع ثروت همراه باشد، حرام است... آن كسانی كه طلا و نقره را گنج میكنند، ذخیره میكنند و در راه خدا آن را انفاق نمیكنند - شاید طلا و نقره خصوصیتی نداشته باشد؛ آن كسانی كه پول را، ثروت را، سرمایه را گنج میكنند و ذخیره میكنند و در حالی كه نیاز مبرم جامعه به او هست، آن را در راه خدا انفاق نمیكنند، آن هم مشمول همین «یكنزون الذهب و الفضه» باشد - آن وقت میفرماید: «فبشرهم بعذاب الیم». اگر این گناه نباشد، اگر گناه كبیره نباشد، این «فبشرهم بعذاب الیم» دیگر چرا؟ آنها را به عذاب دردناكی مژده بده؛ یعنی بگو كه منتظر عذاب دردناك الهی باشند كه این عذاب دردناك هم میتواند در دنیا نتایج طبیعی اعمال سو آنها باشد كه البته فقط به خود آنها این نتایج برنمی‌گردد، بلكه گریبان همه‌ی جامعه را میگیرد. و البته ممكن است عذاب اخروی باشد، كه احتمالا هر دوی اینها هم هست. یعنی هم در دنیا و هم در آخرت عذاب الیمی ناشی از این كار خواهد شد. بنابراین انفاق یك عمل واجب و لازم هست.
خطبههای نماز جمعه تهران 15/8/1366
امام هشتم علی بن موسی الرضا (علیه الصلاه و السلام) هم به فرزندش امام جواد نامه‌ای نوشت، ایشان هم عین همین تعبیر را با مختصر تفاوتی خطاب به امام جواد به كار برد. «فانفق و لا تخش من ذی العرش اقتارا»؛ در راه خدا انفاق كن پسرم و نترس از اینكه خدای متعال تو را در سختی و تنگدستی نگه دارد. این طرز فكر اسلام است .
** انفاق نكردن از نشانه‌های منافق است
یكی از نشانه‌های منافق این است كه او قبض ید میكند، یعنی انفاق نمیكند. نه، نمیتوانیم حالا بگوئیم كه هر كسی كه قبض ید میكند، این مطلقا منافق است، اما مطمئنا یكی از علائم منافق این است. در آیاتی، عذاب الهی را برای كسانی كه انفاق نمیكنند، وعده داده. به چه دل خوش هستند كسانی كه در راه خدا حاضر نیستند انفاق بكنند؟ كه این آیه‌ی بسیار شدیدالحن: «خذوه فغلوه. ثم الجحیم صلوه. ثم فی سلسله ذرعها سبعون ذراعا فاسلكوه. انه كان لا یومن بالله العظیم. و لا یحض علی طعام المسكین»؛اینجا مسئله‌ی انفاق نكردن نیست، مسئله‌ی بی‌تفاوت بودن در مقابل فقر فقرا و مستمندان است. خونسرد بودن در مقابل نیازهای جامعه است؛ خونسرد هم نباید بود. حتی آن كسی كه خودش هم نمیتواند انفاق كند، باید دیگران را وادار كند به انفاق. در آخر سوره‌ی منافقون میفرماید: «و انفقوا مما رزقناكم من قبل ان یاتی احدكم الموت فیقول رب لو لا اخرتنی الی اجل قریب فاصدق و اكن من الصالحین» یعنی در آنوقتی كه مرگ به سراغ او می‌آید - كه ناگهانی هم مرگ به سراغ همه می‌آید، همه ناگهان با مرگ روبه‌رو میشوند، پیش‌بینی‌اش را نكردند - آنجا ناگهان به خود می‌آید، میگوید پروردگارا عقب بینداز این مهلت را، شاید بتوانم من تصدق بدهم در راه خدا، بتوانم انفاق كنم. حسرت انفاق نكردن اموالی كه حالا او خواهد رفت و آنها خواهد ماند. و آیات فراوانی كه باز هست از جمله آیاتی كه انفاق را، قرض دادن به خدا میداند و از این قبیل كه حالا آیات دیگری هم یادداشت كردم. یك روایتی را در آخر عرایضم عرض كنم كه یك قدری باز حدود كار را برای ما روشن میكند و آن روایت این است كه رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) وارد منزلشان شدند و دیدند بلال حبشی كه خادم حضرت و خدمتگزار منزل آن حضرت بود، یك مقداری خرما، یك كوتی از خرما یك گوشه‌ای گذاشته، پیغمبر چشمشان افتاد به این خرماها و فرمودند كه اینها را برای چه میخواهی؟ «ما هذا یا بلال»، این چیه اینجا جمع كردی؟ گفت یا رسول الله چون شما گاهی مهمان برایتان می‌آید و وقتی مهمان دارید، ممكن است چیزی در منزل نباشد و شما میخواهی از مهمان پذیرائی كنی، این را من نگه داشتم برای روز مبادا كه مهمانی برای شما بیاید. «اعد ذلك لاضیافك»؛ برای صرف شخصی خودمان هم نیست، برای مهمانهاست. پیغمبر در جواب او، برای یك مشت خرمائی كه برای مهمان نگه داشته شده، ببینید چه میفرماید. فرمود: «اما تخشی ان تكون لك دخان فی نار جهنم»؛ نمیترسی كه این خرمائی كه اینجا جمع كردی، این دودی بشود برای تو در آتش جهنم. معلوم میشود مردم محتاج بودند. به عبارت دیگر در حالی كه مردم در بیرون به اینی كه شما تو خانه‌ات جمع كردی، احتیاج دارند و شما این را نگه میداری و نمیدهی، نمیترسی كه خدای متعال این را وسیله‌ی عذاب تو قرار بدهد؟ بعد فرمود: «انفق یا بلال»؛ انفاق كن. «و لا تخش من ذی العرش اقلالا»؛ از خدای متعال ترس كم و كسری نداشته باش، خدا خواهد رساند. یك روز هم حالا مهمان آمد تو خانه، نبود، خب، نباشد؛ خدا خواهد رساند ان‌شاالله، از خدا نترس كه كم و كسر در كار تو بگذارد، بده در راه خدا، آنوقتی كه لازم است. و امام هشتم علی بن موسی الرضا (علیه الصلاه و السلام) هم به فرزندش امام جواد نامه‌ای نوشت، ایشان هم عین همین تعبیر را با مختصر تفاوتی خطاب به امام جواد به كار برد. «فانفق و لا تخش من ذی العرش اقتارا»؛ در راه خدا انفاق كن پسرم و نترس از اینكه خدای متعال تو را در سختی و تنگدستی نگه دارد. این طرز فكر اسلام است .
خطبههای نماز جمعه تهران 29/8/1366
** هر چه انفاق كنیم برای ما می‌ماند
هرچه در راه خدا می‌دهیم، برای ما می‌ماند و درحقیقت برای «من» واقعی خودمان خرج كرده‌ایم. هرچه برای خودمان نگه می‌داریم، درحقیقت برای ما نمی‌ماند و مثل همه چیز دیگر دنیا از بین خواهد رفت. من در این خصوص اعتقاد راسخ دارم و هیچ نقطه‌ی غباری در ذهنم نیست.
در زمان پیامبر اكرم(ص) بزغاله‌یی را خدمت ایشان آوردند و حضرت آن را ذبح كردند. فقرا و مستحقان نزد ایشان آمدند و طلب گوشت كردند. پیامبر(ص) مرتب از گوشت آن بزغاله‌یی كه برای خودشان ذبح كرده بودند، می‌بریدند و به فقرا می‌دادند. نهایتا از تمام گوشتها، فقط كتف آن باقی ماند. چون دیگر كسی نبود، آن را به خانه‌ی خود بردند، تا بپزند و بخورند. یكی از همسران حضرت عرض كرد: یا رسول‌الله! همه‌ی بزغاله‌ی ما رفت و فقط همین كتفش برایمان ماند. پیامبر(ص) فرمودند: خیر، همه‌اش ماند و همین كتفش است كه از دست ما خواهد رفت؛ چون این كتف را می‌خوریم و تمام میشود، اما آنهایی را كه انفاق كرده‌ایم، برای ما می‌ماند.
بنابراین، هرچه از مال و ثروت دنیا دادید، برای شما خواهد ماند؛ و هرچه خرج كردید یا برای دیگران گذاشتید تا بعد از شما بخورند، از دست شما خواهد رفت.
بیانات در مراسم بیعت مسئولان احداث مرقد امام خمینی(ره) 24/8/1368
همه خیال میكنند ما كه انفاق می‌كنیم و خرج می‌كنیم به انفاق شونده، یعنی به آن كسی كه پول می‌دهیم فایده می‌رسد، در حالی كه اینطور نیست، یعنی قبل از آنكه به او فایده برسد اولین فایده به ما كه انفاق می‌كنیم رسیده است.
** اصل قضیه دل كندن از تعلقات است
انفاق دارای دو فایده است: یك فایده، فایده نقد و تخلف ناپذیر و همگانی، و ان عبارت است از فایده‌ای كه به انفاق كننده می‌رسد. و فایده دوم: فایده متحمل و نه‌چندان همگانی كه به انفاق شونده می‌رسد. درست عكس آن چیزی كه در تصور عمومی وجود دارد. همه خیال میكنند ما كه انفاق می‌كنیم و خرج می‌كنیم به انفاق شونده، یعنی به آن كسی كه پول می‌دهیم فایده می‌رسد، در حالی كه اینطور نیست، یعنی قبل از آنكه به او فایده برسد اولین فایده به ما كه انفاق می‌كنیم رسیده است. من یك وقتی در گذشته پیرامون بحث انفاق و زكوه می‌گفتم: شما كه دست در جیب كردی و این پول را درآوردی تا رساندی دست گیرنده فایده بردی و واقعیت همین است. چرا؟ چون اصل قضیه دل‌كندن از آن چیزی است كه شما آن را متعلق به خودتان می‌دانید و این كار بزرگ است، كه در آیه‌ی شریفه قرآن میفرماید: «و من یوق شح نفسه فاولئك هم المفلحون» كسی كه نگاه داشته شود از شح او رستگار است و مشكل دنیای امروز همین است... فایده‌ی دوم آن فایده‌ای است كه به انفاق شونده می‌رسد. لكن این فایده دوم مشكوك است و همیشه چنین فایده‌ای مترتب نمی‌شود. گاهی شما انفاق می‌كنید در جای خودش نیست. انفاق می‌كنید اما شرایط دیگر برای خوشبخت شدن آن شخص یا آن جمع وجود ندارد، یعنی پول به دست‌شان رسیده، اما نتوانسته‌اند استفاده كنند. شرایط دیگر نبوده پس وقتی شما انفاق می‌كنید نمی‌توانید یقین داشته باشید كه به آن فایده‌ی دوم كه رسیدن به پر كردن خلا است حتما رسیده‌اید، البته این شك نباید موجب شود تا انسان انفاق نكند بلكه باید انفاق بكند ولو مشكوك باشد كه در طرف مقابل به نتیجه برسد یا نه. اما آنچه كه هرگز تخلف نمی‌شود آن فایده‌ای است كه به انفاق كننده می‌رسد. پس تقوای مطلوب قرآن یعنی آن حداقل لازم برای متقی بودن این است: «و ممارزقناهم ینفقون» این انفاق چیز بسیار خوبی است! در هر حدی كه هستید عادت كنید، به انفاق كردن، البته انفاق فقط انفاق پول نیست، انفاق علم هم انفاق است، همان وقتی كه بیكار هستید و می‌توانید كمك كنید به بی‌سوادی و نادانی، دانش‌تان را انفاق كنید و همین انفاق هم اتفاقا اول فایده‌اش به خودتان می‌رسد. یعنی پیش از اینكه دیگری از علم شما استفاده كند وقتی آن علم را تكرار می‌كنید استفاده‌اش به خود شما می‌رسد، یا انفاق وجاهت،وجاهت اجتماعی و آبروتان را انفاق كنید! یك‌جایی ممكن است آبروی شما به‌درد یك مسلمانی بخورد یا به‌درد یك مجموعه‌ی مسلمانانی بخورد آنرا انفاق كنید و انفاقات گوناگون، تا برسیم به بقیه نشانه‌های متقین.
بیانات در جلسه هشتم تفسیر سوره بقره 24/7/1370
** انفاق حق محرومان بر ماست نه تفضل ما بر آنها
بنابراین، روح انفاق و نیكوكاری بایستی در جامعه توسعه پیدا كند و جزو ایمان مردم بشود و هركس بنا را بر این بگذارد كه در اموالش - «و فی اموالهم حق للسائل و المحروم» - واقعا برای محرومان حق قائل باشد؛ یعنی این را حق آنها بر خودش بداند؛ تفضل خودش بر دیگران نداند؛ قرآن این‌طوری میگوید؛ نمی‌گوید كه شما به دیگری تفضل می‌كنید؛ میگوید او در مال شما حق دارد؛ «حق للسائل و المحروم» . در جای دیگر میفرماید: «حق معلوم. للسائل والمحروم». به‌هرحال، ما در جامعه‌ی اسلامی باید این را به عنوان یك فرهنگ در بیاوریم.
بیانات در دیدار مسئولان كمیته‌ی امداد امام خمینی(ره) 1370/12/14
** برخود سخت بگیریم و به دیگران انفاق كنیم
یك درس دیگر مسئله‌ی سخت گرفتن بر خود و انفاق به دیگران است. این گرسنگی كشیدن، تشنگی كشیدن، روزه‌ی از اذان صبح تا اذان مغرب، این سخت گرفتن بر خود است. بسیاری از مردم ما به خودشان با روزه‌گیری سخت گرفتند و به دیگران انواع و اقسام انفاق را كردند. انسان چقدر لذت میبرد كه می‌بیند در شب ولادت امام مجتبی (علیه الصلاه و السلام) در نیمه‌ی ماه رمضان، بالای سر یك نانوائی تابلو زده‌اند كه امشب به عشق امام حسن، نان از این نانوائی صلواتی است؛ هر كه میخواهد بیاید نان ببرد. این انفاقهائی كه در افطارها - افطارهای بی‌نام و نشان، افطارهای در مساجد - به وسیله‌ی همینگونه كارهای ابتكاری مردم ما دادند، این یك درس دیگر است، یك تمرین دیگر است. بر خود سخت بگیریم، به دیگران انفاق كنیم.
بیانات در خطبههای نماز عید سعید فطر 21/7/1386
سیام**1058 /1449
تهران – ایرنا- حضرت آیت‌الله خامنه‌ای انفاق نكردن را از نشانه‌های منافق برشمرده و فرموده اند: روح انقاق باید جزو ایمان مردم بشود.
