به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، زنده یاد اعتصامی در بیست و پنجم اسفند 1285 به دنیا آمد، پدرش یوسف اعتصامی، لقبش اعتصام الملك بود و از ادیبان و نویسندگان و مترجمان بنام عصر خود بود. مادرش كه اختر نام داشت، دختر عبدالحسین مقدم العداله واپسین شاعران دوره قاجار بوده است.
پروین اعتصامی، در كودكی همراه با پدر به تهران آمد و در این شهر ساكن شد. خانه پدر پروین، به جهت شخصیّت ادبی و علمی اعتصام الملك، رفت و آمدگاه و محفل دوستانه اشخاصی هم چون حاج سید نصراله تقوی، دهخدا و بهار بود.
پروین زیر نظر پدر و در فضای علمی و ادبی تربیت شده و به بلوغ فكری و فرهنگی دست یافت و با افكار نخبگان ادب عصر خود آشنا شد. كتابخانه غنی و پرمحتوای پدر وی كه مجموعه ای را از علوم قدیم و معارف جدید در برداشت، اندیشه والای پروین را شكوفا می كرد.
پروین، مقدمات عربی و فارسی را نزد پدر آموخت و تحصیلات كلاسیك خود را در مدرسه دخترانه آمریكایی تهران گذراند. در تیرماه 1303 در جشن فراغت از تحصیل، خطابه ای را با عنوان زن و تاریخ در روزگار ظلمانی و آشفته ای كه تمدن دروغین و فریبنده غرب به اسم تجددطلبی در كشور جلوه گری می كرد، با اشعار نغزی كه فطرت پاك و تربیت اسلامی و اندیشه عرفانی وی را نشان می داد و بدین مناسبت سروده بود، برای حاضران ایراد كرد.
گاهی شعری از شاعران قدیم به او می داد تا بر اساس آن، شعر دیگری بسراید یا وزن آن را تغییر دهد و یا قافیه های نو برایش پیدا كند، همین تمرین ها و تلاش ها زمینه ای شد كه با ترتیب قرارگیری كلمات و استفاده از آنها آشنا شود و در سرودن شعر تجربه بیاندوزد.
هر كس كمی با دنیای شعر و شاعری آشنا باشد، با خواندن این بیت ها به توانایی او در آن سن و سال پی می برد برخی زیباترین شعرهایش مربوط به دوران نوجوانی ، یعنی یازده تا چهارده سالگی وی است .
وی پس از فراغت از تحصیل، مدتی در همان مدرسه به تدریس مشغول شد و در نخستین روزهای سال 1315 شمسی، كارمند كتابخانه دانش سرای عالی شد.
پروین در سال 1313، با پسر عموی پدرش كه افسر شهربانی بود، ازدواج كرد. شوهرش او را چهار ماه پس از عقد ازدواج به كرمانشاه كه محل خدمت وی بود ـ برد، اما پروین پس از دو ماه و نیم اقامت در خانه همسر به منزل پدر بازگشت و در مرداد ماه 1314 از او جدا شد.
به گفته ابوالفتوح اعتصامی، برادر پروین كه منبع اصلی اطلاعات درباره زندگی خصوصی پروین است، این ازدواج متناسب نبود و اخلاق نظامی همسر پروین، شایسته روح لطیف و آزاد او نبود. علاوه بر این، پروین از فضای منزه خانه پدری ناگهان به خانه ای وارد شد كه یك دم از مشروب و دود و دم تریاك خالی نبود.
بیشتر اشعار اعتصامی، در قالب قصیده، قطعه، مثنوی و مسمط است. در این میان، آنچه از نوع حكایت، تمثیل و به خصوص مناظره سروده، درخشندگی بارزی دارد و بیشتر تمثیل های پروین، مناظره گونه است.
این شیوه، برای در افكندن معناهای تازه در ادب فارسی، پیشینه ای دیرینه دارد و در برخی از آثار شاعران كهن ادب فارسی، چون عنصری اسدی طوسی، معزی، انوری و... نیز دیده می شود. در عین حال كه مناظره ، سوال و جواب در ادب فارسی پرسابقه است، پروین در گزیدن این شیوه، استقلال اندیشه خود را نشان داد و چون چگونگی برداشت معناها و شیوه بیان آن ها و نگارگری ها و شرح و تحلیل های او، با پیشینیان به كلی دیگر گونه است، شعر او ویژگی و اصالتی جدا از دیگران دارد.
دیوان پروین، پنج هزار و 606 بیت در قالب 209 قصیده و قطعه و غزل و مثنوی و پنج قطعه كوتاه دو سه بیتی و یازده تك بیتی است و در آن جز چند غزل دیده نمی شود، البته چنان كه در لغت نامه دهخدا آمده، دیوان پروین مشتمل بر همه اشعار او نیست. وی چند سال پیش از مرگ خود، یك قسمت از اشعارش را كه مطلوب طبعش نبوده سوزانده است.
شعرهای پروین، تعلیمی و اخلاقی است. در تقسیم بندی شعر به نو و كهن، پروین را باید در میان كهن سرایان گنجاند. ملك الشعرای بهار سبك شعری پروین را مستقل و چیده شده از دو سبك خراسانی در قصاید و عراقی در قطعات و مناظرات می داند. واژگان شعر پروین، گران مایه و بزرگ است و در آن از لغت ها و اصطلاح های فراموش شده و یا از بعضی لغت های فرنگی كه بر اثر دگرگونی های اجتماعی و پیشرفت و نوآوری دوران، رسم بوده، خبری نیست. در دیوان او بیش از هفتاد مناظره آمده است كه این مناظره ها نه فقط میان آدمیان و جانوران و گیاهان، بلكه میان نوع های اشیاء، مانند سوزن و نخ نیز پیش می افتد. ملك الشعرای بهار وی را زنده كننده مناظره در شعر فارسی دانسته و شعر پروین را با وجود استواری و متانت در لفظ معنا، روان و آسان فهم می داند.
** اشعار پروین، همگانی كردن اخلاق شایسته
شعر پروین، از جهت فكر و معنا بسیار متین است، گویا اندیش وری توانا، ثمره تفكرات خود را درباره انسان و جنبه های گوناگون زندگی و نكته های اخلاقی و اجتماعی، به قلم آورده است. به تعبیر پدر سخن شناس وی، شعر پروین، شعر اوقات و احوال و اشخاص نیست، شعر تربیت و تهذیب و همگانی كردن اخلاق است، ترانه روح فزای مهر ، عاطفت ، فضیلت و نغمه جذاب سعی ، عمل ، همت و اقدام است.
وزارت فرهنگ در سال 1315 مدال درجه سه لیاقت را به پروین اعتصامی اهدا كرد ولی او این مدال را نپذیرفت .
گفته شده كه حتی پیشنهاد رضا خان را كه از او برای ورود به دربار و تدریس به ملكه و ولیعهد وقت دعوت كرده بود ، نپذیرفت ، روحیه و اعتقادات پروین به گونه ای بود كه به خود اجازه نمی داد در چنین مكان هایی حاضر شود . او ترجیح می داد در تنهایی و سكوت شخصی اش به مطالعه بپردازد.
عبدالجبار كاكایی شاعر و منتقد ادبی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار كرد : پروین اعتصامی از نوادر چهره های ادبی زن در دوره تجدد پس از مشروطیت است كه از حیث ادبی دنبال رو سبك خراسانی بویژه ناصرخسرو و از مولانا در معثوی بوده است .
وی با بیان اینكه پروین صاحب روش و شیوه جدیدی در شعر نبوده است، اظهار داشت : اما نشست و برخاست های وی و حضور در مجالس و محافل با بزرگان ادب و شعرا سبب شده كه دانش ادبی اش بالا رود و در واقع نكات حمكت آمیزی در اشعارش دیده می شود.
كاكایی ادامه داد: زنده یاد پروین توانست در قطعات ادبی و ماندگاری را در شعر فارسی خلق كند و به خلاقیت و نوآوری بپردازد.
این شاعر با اشاره به اینكه شاعران نسل جوان باید از ادبیات گذشته درس بگیرند و مضامین شاعرای بزرگی مانند پروین اعتصامی را به شیوه امروزی بیان كنند،تصریح كرد: شاعر باید با خلاقیتی كه از مضامین بزرگان ایجاد می كند به زیان ، سبك و شیوه امروزی سخن گوید و منش های آنان را سرلوحه حرفه خود كند.
براساس برخی روایت ها پروین اعتصامی ، پس از كسب افتخارات فراوان و درست در زمانی كه برادرش – ابوالفتح اعتصامی - دیوانش را برای چاپ دوم آن حاضر می كرد ، ناگهان در روز سوم فروردین 1320 بستری شد پزشك معالج او ، بیماری اش را حصبه تشخیص داده بود ، اما در مداوای او كوتاهی كرد و متاسفانه زمان درمان او گذشت و شبی حال او بسیار بد شد و در بستر مرگ افتاد.
نیمه شب شانزدهم فروردین 1320 پزشك خانوادگی اش را چندین بار به بالین او خواندند و حتی كالسكه آماده ای به در خانه اش فرستادند ، ولی او نیامد و پروین در آغوش مادرش چشم از جهان فرو بست .
پیكر زنده یاد پروین اعتصامی را در آرامگاه خانوادگی اش در شهر قم و كنار مزار پدرش در جوار خانم حضرت معصومه (س) به خاك سپردند.
فراهنگ **9022**1601**
تهران - ایرنا- امروز بیست و پنجم اسفندماه سالروز تولد پروین اعتصامی از مشهورترین زنان شاعر ایران است همو كه عبدالجبار كاكایی از وی به عنوان یكی از نوادر ادبی زن در دوران تجدد پس از مشروطیت نام می برد.
