در این پیوند، چندی پیش نیز «مهدی تاج» نایب رییس فدراسیون فوتبال اعلام كرده بود، بر پایه ی توافق یادشده حق پخش مسابقه های تلویزیونی نسبت به دوره ی پیشین 30 درصد افزایش پیدا كرده و این افزایش باید از سوی دولت پیگیری شود.
تا قبل از این توافق، صدا و سیما سالانه 22.5 میلیارد تومان بابت پخش مسابقه های لیگ برتر به فدراسیون فوتبال پرداخت می كرد؛ رقمی كه به باور فوتبالی ها و در همسنجی با حق پخش تلویزیونی لیگ دیگر كشورها ناچیز به نظر می رسد.
حق پخش تلویزیونی رقابت های ورزشی از سوی نهادهای بین المللی چون كنفدراسیون فوتبال آسیا یكی از مهمترین معیارهای حرفه یی معرفی شده است؛ معیاری كه نبود آن چالش هایی چون محرومیت از میزبانی رقابت های مهم ورزشی را به دنبال داشته است. در این زمینه چند نكته وجود دارد كه به آن اشاره می شود:
1- پخش تلویزیونی بازی های لیگ برتر فوتبال در چند دهه ی گذشته به اختلافی پایان ناپذیر میان رسانه ی ملی و سازمان لیگ برتر فوتبال تبدیل شده است. مسوولان صدا و سیما از این منظر كه پخش مسابقه های ورزشی امكان و ابزاری برای سرگرمی هواداران فوتبال و دیدن بازی تیم های محبوب آنها است به موضوع می نگرند و در برابر، باور دست اندركاران فوتبال این است كه در فوتبال حرفه یی، حق پخش مستقیم بازی های لیگ یكی از مهمترین منابع مالی باشگاه ها است.
2- یكی از پرطرفدارترین برنامه های رسانه ی ملی، مسابقه های لیگ برتر است كه این سازمان با پخش آن از 2 مزیت برخوردار می شود. از یك سو پخش رقابت های تیم های پرطرفدار بر مخاطبان صدا و سیما می افزاید. از سوی دیگر ضمن پر شدن ساعت های روی آنتن، رسانه ی ملی به درآمدهای فراوانی از پخش رقابت ها دست می یابد. این رسانه بابت پخش آگهی های بازرگانی در قبل و میانه ی برگزاری بازی ها از شركت های مختلف مبالغ كلانی دریافت می كند.
بر اساس تعرفه ها، صدا و سیما برای پخش آگهی بازرگانی در زمان های مختلف رقمی بین 2 تا 885 هزار تومان در ثانیه پول دریافت می كند. این تعرفه برای انواع مسابقه های فوتبال متغیر است. به طور معمول برای بازی های عادی لیگ كه یك طرف آن استقلال یا پرسپولیس باشد، تعرفه ی «پله 27» در نظر گرفته می شود كه بر مبنای آن هر ثانیه تبلیغ، ارزشی حدود 585 هزار تومان دارد. با این شرایط و با توجه به اینكه استقلال و پرسپولیس به عنوان 2 تیم پرطرفدار كشور در سال نزدیك 70 بازی در لیگ و جام حذفی انجام می دهند، پخش بازی های این 2 تیم برای صدا و سیما، سالانه درآمدی حدود 80 میلیارد تومان به بار می آورد. البته این مبلغ تنها مختص به بازی هایی است كه از شبكه ی سوم سیما پخش می شود و بقیه ی مسابقه ها كه از شبكه ی ورزش، شبكه های استانی و شبكه ی جهانی جام جم پخش می شود نیز خود برای این سازمان درآمدزا است.
3- در همسنجی با مزیت های صدا و سیما، پخش مسابقه های لیگ برتر به صورت زنده می تواند مزیت های زیادی برای جامعه ی فوتبال و تماشاگران داشته باشد. در حالی كه بسیاری از تیم ها و بازیكنان كم نام و نشان با انگیزه ی دیده شدن بر صفحه ی جعبه ی جادویی بر تلاش های ورزشی خود می افزایند، تماشاگران نیز می توانند با اندك هزینه یی ساعت ها از دیدن رقابت های ورزشی داخلی و خارجی لذت ببرند.
به باور برخی ناظران، نشستن شمار زیادی از مخاطبان پای برنامه های ورزشی صدا و سیما به عنوان یك سرگرمی مهیج می تواند ضمن تخلیه ی هیجان های درونی افراد و فرحبخشی به محیط خانواده، از بسیاری از معضل های اجتماعی جلوگیری كند.
4- خصوصی سازی یكی از اصلی ترین راهكارهایی است كه می تواند باشگاه های فوتبال و به طور كلی ورزش ما را از چنگال مشكلات مدیریتی و اقتصادی رها سازد. در این پیوند، چندی پیش وزارت ورزش و جوانان 2 باشگاه پرطرفدار استقلال و پرسپولیس را برای واگذاری به بخش خصوصی به مزایده گذاشت اما به دلیل های مختلف هر بار برگزاری این مزایده ناكام ماند. كارشناسان بر این باورند یكی از مهمترین علت هایی كه موجب می شود هیچ كس خطر (ریسك) خرید این 2 باشگاه را نپذیرد، بحث درآمد زایی تیم های سرخابی است.
در كشورهای مختلف باشگاه های ورزشی بیش از نیمی از درآمد خود را از راه حق پخش تلویزیونی كسب می كنند اما در ایران و به دلیل های گوناگون، رسانه ی ملی از پرداخت حق پخش سرباز زده و به بهانه ی دولتی بودن باشگاه ها ادعا می كند حق پخش باید در پایین ترین سطح ممكن خود باشد. با توجه به این وضعیت باید انتظار داشت گره كور خصوصی سازی باشگاه ها همچنان ناگشوده و مشكلات مزمن آن ها ادامه یابد.
5- در شرایط كنونی بخش عمده یی از درآمد باشگاه های اروپایی از راه مبالغ دریافتی بعنوان حق پخش تلویزیونی به دست می آید. البته به طور مشخص كیفیت رقابت های اروپایی نیز با لیگ برتر ایران غیرقابل همسنجی است. با این حال رقم دریافتی فوتبالی های وطنی در برابر لیگ عربستان سعودی كه همتراز با لیگ ما است بسیار ناچیز و كاه در مقابل كوه است. براساس توافق صورت گرفته رسانه ی ملی باید در سال تنها 30 میلیارد تومان بابت حق پخش تلویزیونی به سازمان لیگ پرداخت كند.
بر پایه ی اخبار منتشر شده، گروه رسانه یی «mbc» با عقد قراردادی به مبلغ چهار میلیارد و 100 میلیون ریال سعودی معادل یك میلیارد و 93 ملیون دلار، امتیاز پخش بازی های فوتبال عربستان را از فدراسیون فوتبال این كشور خریداری كرده است. بر این اساس فدراسیون فوتبال عربستان، حق پخش لیگ خود را 320 میلیارد تومان در سال می‌فروشد و فدراسیون فوتبال ایران مجبور است به رقمی حدود یك پانزدهم این مبلغ تن دهد.
6- در توافقنامه ی كلی وزیران ورزش و كشور با رییس سازمان صدا و سیما تعیین شده كه حق پخش مسابقه های لیگ برتر 30 درصد و از 22.5 به 29 میلیارد تومان افزایش یابد ولی این افزایش و پرداختی به صورت مستقیم از سوی صدا و سیما انجام نمی گیرد بلكه این رقم باید در قالب بودجه ی كشور از طرف دولت تقدیم مجلس شورای اسلامی شود تا مراحل تصویب آن در خانه ی ملت طی شود.
با این شرایط می توان گفت به نوعی توپ هزینه ی حق پخش لیگ برتر فوتبال در زمین دولت قرار دارد. به این ترتیب مسوولان رسانه ی ملی بودجه یی افزون بر بودجه ی پیشین خود از دولت می گیرند و در ادامه دیگر لازم نیست سازمان لیگ را در درآمدهای مختلف ناشی از پخش رقابت های لیگ سهیم كنند.
7- كارشناسان مختلف راهكارهای گوناگونی برای تعامل صدا و سیما و فدراسیون فوتبال ارایه می كنند. با این حال نكته ی مهم آن است كه بی رقیب بودن رسانه ی ملی ما برای پخش بازی های مختلف لیگ و جام حذفی در كنار عطش طرفداران فوتبال برای دیدن بازی تیم های محبوب، موجب شده مسوولان صدا و سیما همچنان بر موضع خود پافشاری كنند و حاضر به انعطاف بیشتر در این زمینه نشوند. این در حالی است كه سال ها پیش با پا نهادن رسانه های خصوصی به عرصه ی فعالیت در بسیاری از كشورها، این مشكل به خودی خود حل شده است.
در پایان باید گفت ادامه ی این وضعیت می تواند بر آسیب هایی موجود در عرصه ی ورزش كشور بیافزاید. ایران به عنوان یكی از قطب های فوتبال آسیا در حالی عنوان حرفه یی را برای لیگ خود یدك می كشد كه یكی از پیش شرط های حرفه یی شدن از نظر كنفدراسیون فوتبال آسیا با موضوع حق پخش مسابقه های تلویزیونی ارتباط می یابد؛ بحثی كه همواره با مقاومت مسوولان رسانه ی ملی روبرو شده و یكی از پیامدهای تازه ی آن محروم شدن ایران از میزبانی جام ملت های آسیا برای سال 2019 میلادی بوده است.
*از:غفار میرزایی (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم**2052**9279**2054
تهران-ایرنا- شورای امنیت كشور به تازگی در نامه یی به رییس سازمان صدا و سیما از وی خواست بر اساس توافقنامه ی سال گذشته بین این مقام با وزیر كشور و وزیر ورزش و جوانان حق پخش تلویزیونی رقابت های لیگ برتر فوتبال را پرداخت كند.
