به گزارش ایرنا، آسیاب آبی دستگاهی برای خورد كردن گندم و سایر غلات بوده كه با استفاده از تكنیك سرعت و فشار آب كار می كرد.
ساختمان داخلی آسیاب دارای چند اتاق به منظور استراحت آسیابان و انبار گندمهایی است كه باید آرد شود به همین خاطر هم با هنرمعماری خاصی به آن پرداخته می شده است به طوری كه آسیابها در پهنای وسیع شامل پایاب، تنوره ،استراحت گاه، بارانداز، اسطبل و انبار بنا می شده است.
روش كار آسیاب بدین صورت كه آب ابتدا وارد یك حوضچه شده و در آن جا آب پاك و تمیز می شود
از این حوضچه چون حمام و استخر استفاده می‌شده و آب پس از عبور از تخته بند حوضچه وارد تنوره عمودی و با فشار زیاد به پرده چوبی وارد و آن را می‌چرخاند و سنگ زیرین همیشه ثابت باقی می‌ماند.
گندم كم كم از دول وارد سوراخ وسط سنگ شده در بین دو سنگ زیرین و زبرین قرار می‌گیرد و خرد و به آرد تبدیل می‌شود و آب وارده به آسیاب از زیر سوراخ آن خارج و به كشتزارها می‌رود.
آسیاب در مناطق خشك ایران روی قنات ساخته می‌شده و تنوره آسیاب در ژرفای زمین كنده می‌شده است كه حجم آن بستگی به میزان آب قنات دارد.
گاه برخی از صاحبان آسیاب در گذشته، فقط با درآمد آسیاب قنات جدیدی ایجاد كرده‌اند بطوری كه در گذشته بسیاری از مقنی‌ها (چاه كن) به جای مزد خود حواله آرد از آسیاب دریافت می‌كردند و زمانی كه پول نیاز داشتند این حواله‌ها را می‌فروختند.
در ایران تقریبا در هر شهری در قدیم آسیاب آبی وجود داشته كه امروز تقریبا چند مورد انگشت شمار هنوز كار می‌كنند.
آسیاب های آبی از جمله آثار تاریخی میبد محسوب می شود كه معمولا در كنار آبادی ها و بر سر راه قنات ها ساخته شده اند.
یكی از این آسیابها كه از سال 1380 به همت شورا، دهیار این محل با همكاری میراث فرهنگی شهرستان میبد مورد توجه قرار گرفت و از دل صدها تن نخاله و خاك بیرون آمد آسیاب آبی بیده است كه در مسیر قنات حسن آباد قرار دارد.
مدیر عامل آسیاب آبی بیده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به خطرات احتمالی ریزش بخشهایی از بدنه و سقف جایگاه اصلی بنا،جهت استحكام بخشی و مرمت آن نیازمند یك میلیارد ریال اعتبار است.
محمد علی كارگر با اشاره به هزینه های مورد نیاز گفت: برای پمپاژ آب و به گردش انداختن سنگ آسیاب و اقدام نمادین جهت جذب توریست و گردشگر مبلغ 200 میلیون ریال اعتبار نیاز است.
رییس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری میبد هم دراین باره به خبرنگار ایرنا گفت: اولویت های این اداره احیاء و مرمت آسیاب های آبی است كه آسیاب مزرعه بیده یكی از آسیاب های مهم این شهرستان كه احیای آن از سال 1380 آغاز شده است.
محمود ادیبان افزود: این آسیاب در زمینی به مساحت دو هزار و 500 متر مربع روبروی پیرچراغ بیده قرار گرفته است.
وی با اشاره به ویژگی های بارز این آسیاب آبی گفت: آسیاب آبی مزرعه بیده از ورد آب قنات دارای پایاب یا حوضچه بوده است كه باعث جدا شدن رسوبات آب می شده و اهالی محل علاوه بر آن از این حوضچه برای شستشوی گوسفندان خود هم استفاده می كردند.
رییس میراث فرهنگی میبد خاطرنشان كرد: تنوره آسیاب آبی بیده ده متر عمق داشته كه آب در آنجا جمع می شده و از طریق ورودی به سمت چرخش آسیاب حركت می كرده است .
ادیبان افزود: البته این تنوره محل مناسبی برای شنای جوانان محل هم بوده و در مواقعی از این تنوره برای آب تنی هم استفاده می شده است .
وی با اشاره به راهروی 40 متری این آسیاب كه شیب وار به سمت محل آسیاب ادامه دارد تصریح كرد:با توجه به اینكه در گذشته از شتر بعنوان باركش گندم به آسیاب ها استفاده می شده است و بلندی این حیوان در رفتن به آسیاب كار را دشوار می كرده است بنابراین این راهرو طوری طراحی شده بوده كه در دو طرف دیواری آجری كار شده بوده تا شترها در این محل كه وارد می شدند بارها از هردو طرف روی این بارانداز قرار و از سوی شتربانان بار تخلیه می شده است .
ادیبان خاطر نشان كرد:در طرفین این راهرو ها اتاق هایی برای استراحت مشتریان قرار داشته كه با آب خنك كوزه های سفالی خستگی را از وجودشان بیرون می كردند.
رئیس میراث فرهنگی میبد در ادامه با بیان اینكه در نظر داریم آسیاب آبی بیده را به عنوان نمادین به چرخه آسیاب آبی زنده دربیاوریم به طوری كه آب در آن جریان و گندم در آن آرد شود افزود:شهرستان میبد شهر نمونه گردشگری و شهر خلاق معرفی شده است و راه اندازی این آسیاب آبی قطعا در رونق توریست وگردشگر موثر خواهد بود .
وی افزود:تا به حال 165 میلیون تومان برای احیا و مرمت این آسیاب آبی هزینه شده است كه 30 درصد آن از سوی دهیاران و شورای محل و بقیه از محل اعتبارات میراث بوده است .
ادیبان با اشاره به شناسایی چندین آسیاب آبی در میبد گفت:آسیاب آبی یخدان و امیرآباد از جمله این آسیابهاست كه با این توصیف می توان شهرستان میبد را شهر آسیاب های آبی نامید.
وی افزود: آسیاب آبی بیده واقع در روبروی امام زاده سید ابوالقاسم با قدمت 300 سال از معدود آسیاب‌های آبی میبد است كه تا 30سال پیش فعال بوده و به علت بالا بودن آب قنات حسن آباد، آرد نان این آسیب بسیار مطلوب و زبانزد بوده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری میبد گفت: آسیاب آبی بیده میبد كه در مسیر قنات های حسن آباد این شهرستان می گذرد متعلق به دوران صفویه است.
محمود ادیبان گفت:این بنای تاریخی دارای یك اتاق،محل تخلیه بارگندم و جو ، یك تالار كوچك و محل نگهداری احشام حمل بار است.
وی بازسازی مسیرها، بازسازی دیوارها، تخلیه رسوبات، بازسازی تنوره و مسیر سازی را از موارد مرمت و احیای این بنای تاریخی اعلام كرد.
میبد،هفت آسیاب آبی و در مجموع 800 اثر تاریخی، معنوی و طبیعی دارد كه 300 اثر آن در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است.
میبد در 50 كیلومتری شمال شهر یزد واقع شده و جمعیت آن بر اساس آخرین آمار ارائه شده 94 هزار نفر است .ك/4
7548/ 6197
یزد - ایرنا - شهرستان میبد كه در گذشته بدلیل قناتهای پرآب به باغ شهر كویر معروف بود امروزه نیز دارای آسیاب های آبی فراوانی در نقاط مختلف از جمله در مسیرهای این قنات ها است.
