خليج فارس و نگاه طمع ورزانه قدرت هاي فرا منطقه اي

خليج فارس با منابع سرشار از انرژي و اقتصاديِ خود از دير بازمطمع نظر قدرت هاي بزرگ و رقابت آن ها با يكديگر بوده است.

قرن شانزدهم ميلادي آغاز عصر رقابت هاي استعمار گران در ايران بود كه در اين راستا ابتدا پرتغالي ها و در سنوات بعدي اسپانيايي ها، عثماني ها، هلندي ها، فرانسوي ها، آلماني‌ها، انگليسي ها و از اواخر قرن بيستم تاكنون آمريكايي ها با حضور نظامي خود همواره آرزوي تسلط بر اين منطقه ي استراتژيك را در دل مي پروراندند ولي هيچ كدام توفيق دسترسي دائمي برخليج فارس را به دست نياوردند.



دريا سالارِ پرتغالي آلفونسو آلبوكرك در سال 1506 با ناوگاني مركب از 16 كشتي و 1300 مرد جنگي رهسپارِ آب هاي اقيانوس هند شد، در مسير خود ابتدا چندين جزيره و بندر در سواحل عربستان و دريايِ عُمّان از جمله مسقط و خورفكان را متصرف و سپس با به توپ بستنِ جزيره ي هرمز اين جزيره را كه پيش از هجوم پرتغالي هايكي از مهّم ترين مراكز تجاريِ جهان به شمار مي رفت تسليم خود نمود و بر آن شد تا در جزاير تحت سلطه اش مبادرت به ساخت قلعه هايي نمايد .

آلفونسو در اكتبر 1507 محلِ ' مورونا ' در جزيره ي هرمز را براي ساخت قلعه اي استوار انتخاب كرد، با ساخت اين قلعه و از آن تاريخ به بعد هر كشتي كه از تنگه ي هرمز عبور مي كرد با شليك يك تيرِ توپ و به عنوان اخطار متوقف مي شد و تا قبل از پرداخت باج يا عوارض عبور به مأمورين پرتغالي، حق گذر كردن از اين آبراه به آن ها داده نمي شد.

حكمراني پرتغالي ها بدون بر خورد با مشكلي تا سال 1515 در هرمز ادامه داشت در اين سال از طرف اهالي شورشي بر عليه اشغالگران روي داد كه منجر به بيرون راندن آن ها ازاين جزيره شد.

آلبوكرك كه در آن برهه از زمان نايب السلطنه ي هند بود با 26 كشتي و 2200 سرباز عازم خليج فارس شد وضمن اين كه جزيره ي هرمز را دوباره به تصرف خود در آورد با حمله ور شدن به جزيره‌هاي قشم و بندر گامبرون (بندرعباس فعلي)، اين جزاير را نيز اشغال كرد.

از وقايع مهم و شاخصِ دوران شاه عباس صفوي جنگ با استعمار گران پرتغالي به منظور اخراج آن ها از خليج فارس بود، شاه عباس مسووليت كوتاه كردن دست اجانب از اين منطقه ي زرخيز را كه سال ها در خليج فارس حكومت مي كردند، به امام قلي خان والي فارس محول كرد.

در 8 ژانويه 1622 مستند به قراردادي كه بين امام قلي خان و 'ادوارد مونكس' نماينده ي كمپانيِ هند شرقي به امضا رسيد مقرر شد انگليسي ها كه در آن زمان پرتغالي ها را رقيب سرسخت خود در خليج فارس مي دانستند با بكار گيري از كشتي هاي جنگي خود با نيروهاي ايراني براي خروج پرتغالي ها همكا ري لازم را به عمل آورند.



با گذشت ده روز از اين قرارداد و در 19 ژانويه كشتي هاي انگليسي از بندر جاسك حركت و در اطراف جزيره ي قشم ودر مقابل قلعه ي نظامي پرتغالي ها لنگر انداختند، آن‌گاه تعدادي از نيروهاي انگليسي به نيروهاي تحت امر امام قلي خان پيوستند، ساكنين قلعه كه خود را در محاصره ي كامل ديدند به ناچار تسليم شدند و كليه استحكامات و تجهيزاتشان در اختيار نيروهاي ايراني قرار گرفت.

امام قلي خان در 9 فوريه 1622 و پس از آزاد سازيِ جزاير بحرين و گامبرون ، تصميم گرفت جنگ با پرتغالي ها را در جزيره ي هرمز ادامه دهد، نيروهاي نظامي وي متشكل از 200 قايق حامل رزمندگان ايراني از گامبرون حركت و جزيره ي هرمز را به محاصره ي خود در آورد.

همزمان دو فروند از كشتي هاي انگليسي 3000 تن از سربازان ايراني را كه تحت فرمان امام قلي خان بودند در جزيره هرمز پياده كردند، امام قلي خان بلافاصله با استحكام مواضع خود و سازمان دادن افراد دستور حمله به متجاوزان را صادر كرد.

محاصره ي قلعه و درگيري با نيروهاي پرتغالي مستقر در آن به طور شبانه روز مدت ها ادامه يافت، سر انجام با گذشت 74 روز از محاصره قلعه پرتغالي‌ها و با رشادت ها و جانفشانيِ نيروهاي ايراني در 23 آوريل 1622 بزرگترين و مستحكم ترين قلعه‌ي آن‌ها كاملا تسليم امام قلي خان شد و پرچم دولت پرتغال كه بيش از يك قرن بر فراز قلعه ي آلبوكرك بر افراشته شده بود به پايين كشيده شد و به جايِ آن پرچم ايران به اهتزاز در آمد.

با شكست و تسليم كامل نيروهاي پرتغالي، نام بندر گامبرون به بندر عباس تغيير يافت ، كشتي هاي انگليسي هم بتدريج پرتغالي ها را همراه با زنان و كودكانشان كه نزديك به 3000 تن بودند ابتدا به مسقط و ساير بنادردر سواحل عمّان و سپس به خارج از منطقه منتقل شد، تمام مزدوران غير پرتغالي نيزبه سردار ايراني امام قلي خان تحويل داده شدند.

با توجه به اين كه خروج كامل تمام متجاوزان در30 آوريل 1622 مطابق با دهم ارديبهشت 1001 خورشيدي همان سال تحقق پذيرفت، در 22 تير ماه 1384 هيأت دولت مصوبه اي را تاييد كرد كه به موجب آن 10 ارديبهشت هرسال 'روز ملي خليج فارس' نام گرفت و بر اساس تأييد شوراي انقلاب فرهنگي چنين روزي به تقويم ايران اضافه شد.

اين آبراه در هشت سال دفاع مقدس هم صحنه حماسه آفريني ها فرزندان ايران اسلامي بود و نيروي مقتدر دريايي جمهوري اسلامي ايران در نخستين روزهاي جنگ تحميلي دست ارتش رژيم صدام را در آب هاي خليج فارس كوتاه كرد.

امروز فرزندان غرور آفرين اين سرزمين با اقتدار و توان بالاي رزمي محكم و استوار نه تنها خليج هميشه فارس بلكه هزاران مايل آن طرف تر اقيانوس و درياها را براي تردد امن كشتي هاي ايراني و بين المللي زير چتر حفاظتي و امنيتي خود قرار داده و با پرچم پرافتخار كشورمان در حال گشت زني و رصد دريا هستند.



احمد عابديان

ارديبهشت 1394