شركت كنندگان در این نشست كه شنبه نوزدهم اردیبهشت با موضوع «قراردادهای نشر: با تاكید بر شیوه‌های پرداخت» برگزار شد، هر یك از چند و چون نگارش قرارداد نشر و چگونگی مفاد و بایدها و نبایدهای آن سخن گفتند. مجید رهبانی به عنوان دبیر این نشست، نخست بر برآورده شدن خواسته ها و انتظارات 2 طرف قرار داد تاكید كرد و گفت: رعایت حقوق ناشر و نویسنده در قراردادها، اصل و بنیان است و خواسته های 2 طرف باید به صورت نسبی محقق شود.
وی افزود: نخستین انتظار نویسنده از ناشر، انتشار به موقع كتاب بدون هیچ تاخیری است. نكته ی دیگر بحث رعایت حقوق معنوی مولف است؛ به این معنا كه ناشر تا حدی می تواند در اثر نویسنده دست ببرد و تغییراتی در آن ایجاد كند كه این موارد می بایست در قراردادها ذكر شود.
سردبیر نشریه ی «جهان كتاب» همچنین از بازچاپ كتاب و پرداخت به موقع حقوق مولف سخن به میان آورد و گفت: بازچاپ كتاب نقطه ی حساس پدیدآورندگان است و باید در قراردادهای میان مولفان و ناشران، این موضوع به صورت شفاف مشخص شود اما متاسفانه مشاهده شده كه ناشران بندی به قرارداد می افزایند مبنی بر این كه اگر صاحب اثر، اثر خود را در اختیار بگیرد، قرارداد فسخ می شود. همچنین موعد پرداخت حقوق مولف در قراردادها باید مشخص شود و به صورت دقیق در موعد مشخص شده، پرداخت‌ها صورت بگیرد.
اصلی ترین اعتراض پدیدآورندگان اثر، رعایت نشدن حقوق نشر است كه رهبانی به آن اشاره كرد و گفت: یكی از اعتراض های متدوال میان پدیدآورندگان داستان یا نمایشنامه كه بیشتر آنان نویسندگان معاصر هستند این است كه ما فقط حقوق نشر كاغذی‌مان را به ناشر واگذار می‌كنیم. اما در قراردادهایی كه بین ما و ناشران تنظیم می‌شود سایر حقوق مربوط به اثر مثل تهیه فیلم و تئاتر هم به ناشران واگذار می‌شود.
*** مشخصه ی قرارداد خوب؛ رعایت تمام جزییات
موسس نشر مركز از دیگر سخنرانان این نشست بود كه نخست به ویژگی های قرارداد خوب اشاره كرد و گفت: قراردادی خوب است كه حداقل جزییات هر یك از مباحث را پیش‌بینی كرده باشد و این نوع از قرارداد است كه می تواند در بازار راكد كنونی، جلوی بسیاری از سوء تفاهم ها و تفسیرهای شخصی را بگیرد.
ذكر مشخصات كامل مولف یا نماینده ی حقوقی وی از دیگر مشخصه های یك قرارداد خوب بود كه علیرضا رمضانی به آن اشاره كرد و گفت: نوشتن مشخصات كامل شخص حقوقی یا نماینده ی آن و ذكر نحوه ی پرداخت حق الزحمه اصول مهم قرارداد خوب است اما متاسفانه قراردادهایی كه اكنون موجودند یا بسیار كلی و مختصر هستند یا آنقدر طولانی و پیچیده هستند كه اصلا قابل فهم نیستند.
رمضانی تاكید كرد: باید جنبه عمومی، حقوقی و مالی قراردادها مشخص شود و بعد از امضای قرارداد و پرداخت پیش‌پرداخت، محدوده زمانی برای چاپ كتاب تعیین و ذكر شود كه بعد از اتمام این محدوده زمانی، ناشر حق انتشار اثر را ندارد.
از نگاه این فعال عرصه ی نشر، یك قرارداد خوب حدود پنج یا شش صفحه دارد و یك قرارداد بهتر حدود 8 صفحه دارد اما قراردادهای كنونی به دلیل اینكه فقط بركلیات تاكید دارند؛ نصف صفحه هستند كه باعث ایجاد اختلاف می‌شوند.
موسس نشر مركز همچنین عنوان كرد: به طور كلی قراردادها باید تابع قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان باشد اما متاسفانه بسیاری از نویسندگان، ناشران و هنرمندان از این قانون بی اطلاع هستند كه همین امر می‌تواند مشكلات و اختلافات زیادی در حوزه نشر به‌وجود آورد. باید در نظر داشت كه قراردادها بین 2 طرف محرمانه هستند و غیر از شرایط اضطراری و قانونی، شخص دیگری اجازه ورود به آن را ندارد.
رمضانی در ادامه ی سخنان خود از نحوه ی پرداخت ها و تفاوت آن در ایران و سایر كشورهای جهان سخن به میان آورد و اظهار داشت: در سایركشورهای جهان، پرداخت‌ها براساس میزان فروش كتاب‌ها صورت می گیرد نه براساس میزان كتاب تولید شده؛ به این معنا كه در سال مالی كه مردادماه هر سال است، ناشر اقدام به ارسال اظهارنامه یی رسمی به نویسنده می كند و وی را از میزان كتاب های فروخته شده آگاه می كند اما متاسفانه در ایران یكی از ضعف ها و ایرادهای وارد شده، نحوه ی پرداخت‌ها براساس میزان كتاب‌های تولید شده است.
وجه تمایز ایران با سایر كشورهای جهان در مرجوع شدن كتاب ها هم از جمله مواردی بود كه رمضانی به آن اشاره كرد و گفت: در سایر نقاط جهان، كتاب هایی كه از رده ی فروش خارج می شوند در بخش دیگری با قیمت های كمتر به حراج گذاشته می شوند یا نویسنده می تواند كتاب ها در اختیار بگیرد و هر طور می خواهد با آن رفتار كند اما این اوضاع در ایران وجود ندارد و كتاب ها پس از دوره ی اتمام فروش به ناشر مرجوع می شوند.
*** قانون حمایت از حقوق مولفان در انتظار تولدی دوباره
سید‌عباس حسینی‌نیك مدیر انتشارات مجد از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی در ادامه ی بحث ویژگی های قرارداد خوب و حقوق مولف و ناشر اظهار داشت: در قراردادها باید در نظر داشت كه چه حقوقی قابل واگذاری است و چه حقوقی غیر قابل واگذاری. به طور سنتی، منظور از حقوق مادی و مالی است اما از سال 1886 میلادی مبحث حقوق معنوی هم به قانون حقوق مولفان و مصنفان افزوده شد. به این معنا كه قانونگذار در حقوق معنوی 2 حق سرپرستی و تمامیت را برای نویسنده قرار داد تا بر آثار خود حكم سرپرست داشته یعنی اسم آن را نمی‌توان از روی اثر حذف كرد و هم تمامیت اثر حفظ شود و فقط پدید‌آورنده می‌تواند بخشی از اثر را چاپ كرده و محتوای آن را زیاد یا كم كند.
قابل واگذاری و موقتی بودن از خصوصیات حقوق مادی است كه مدیر انتشارات مجد به آن اشاره كرد و افزود: حقوق مادی اثر دارای 2 خصوصیت قابل واگذاری و موقتی بودن است كه آن را از حقوق معنوی جدا ساخته و بر اساس حقوق معنوی است كه پدید‌آورنده تا هنگامی كه در قید حیات است، حقوق معنوی اثر در اختیار اوست و نمی توان با هبه، پول یا وصیت این حقوق را به دیگری واگذار كند اما بعد از گذشت پنجاه سال از فوت نویسنده، این حق به جامعه واگذار می‌شود.
وی افزود: اما اگر پدید‌آورنده اعم از مولف، مترجم، هنرمند و غیره اثری را در منزل یا محل كارش به سلیقه خود خلق كند، براساس قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان، ناشر اثر به مدت سی سال می‌تواند كتاب را چاپ كند بعد از اتمام سی سال، ناشر دیگری حق انتشار آن را دارد.
حسینی‌نیك در ادامه به راه های جلوگیری از خوردن برچسب ممیزی بر روی اثر اشاره كرد و افزود: اثری كه می‌‌خواهد چاپ شود باید 2 شرط داشته باشد. نخست اینكه حقوق مادی و معنوی نویسنده را لحاظ كرده باشد و دومین شرط این است كه ضوابط نشر كشور را رعایت كرده باشد در این صورت است كه هرگز با ممیزی شدن روبه رو نخواهد شد.
این فعال عرصه نشر با بیان اینكه قراردادهای نشر مهم‌تر، مشكل‌تر و پیچیده‌تر از سایر قراردادهای رایج كشور هستند گفت: قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان با تمام مشكلاتش تاكنون اجرا شده است اما به تازگی لایحه یی با عنوان لایحه حقوق مالكیت فكری و ادبی با حدود سی تا چهل ماده در كمیسیون مجلس شورای اسلامی مورد بررسی و تصویب قرار گرفته و در انتظار اعلام وصول مجلس به سر می برد كه بر همین اساس می‌توان به جامعه فرهنگ و نشر تولد یك قانون نسبتا خوب را نوید داد.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9294**2054
تهران- ایرنا- تالار گفت وگوی بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی كتاب، میزبان «مجید رهبانی» سردبیر نشریه جهان كتاب، «سید‌عباس حسینی‌نیك» مدیر انتشارات مجد و «علیرضا رمضانی» موسس نشر مركز بود تا درباره ویژگی های قرارداد نشر و نحوه ی بازپرداخت به نویسنده گفت و گو كنند.