چرایی كم توجهی دانشجویان به مطالعه كتاب های غیر درسی

به گزارش روز جمعه خبرنگار فرهنگی ایرنا ، كتابخوانی در ایران به یك تراژدی شبیه است. عموم مردم نه حوصله این كار را دارند و نه رغبتی به آن نشان می دهند. اما انتظارات از طبقه تحصیلكرده بالاست، میزان مطالعه در میان دانشجویان نیز چنگی به دل نمی زند؛ چرا كه آنان بیشتر به خواندن كتاب ها و جزواتی كه به دروس دانشگاهی شان مرتبط است، روی می آورند. به راستی چرا دانشجویان كه عنوان قشر فرهیخته جامعه را یدك می كشند، شائق به مطالعه غیر درسی نیستند و حتی دروس دانشگاهی خود را هم برای گذران واحد درسی و از سر ناچاری مطالعه می كنند. این بحران مسئله ای را در ذهن ما متبادر می كند كه اوقات فراغت دانشجویان صرف چه كارهایی می شود؟ گویا مسائل كلیدی و مهم تری از مطالعه در زندگی آنان وجود دارد كه ما سعی كرده ایم در این گزارش موضوع ذكر شده را با قشرهای مختلفی از جامعه در میان بگذاریم.

علی اندیشه كه سال 1350 كارشناسی ارشد جامعه شناسی خود را از دانشگاه تهران گرفته، بی سوادی دانشجویان را عامل مراجعه نكردن آنان به مطالعات غیردرسی می داند و در این باره به ایرنا می گوید: اینكه می گوییم دانشجویان ما بی سواد شده اند به این معنی است كه امروزه پیرمردها و پیرزن های قدیمی در دورترین نقاط كشور هم سواد خواندن و نوشتن دارند، اما آیا باید ما در این حد از دانشجویان خود انتظار داشته باشیم كه جامعه را در حد خواندن و نوشتن اقناع كنند؟ این محقق حوزه جامعه شناسی در ادامه به این مسئله می پردازد كه وقتی در میان دانشجویان تولید دانش و فكر صوت نمی گیرد، طبیعتاً این قشر هم به جرگه بی سوادان جامعه ما اضافه می شوند.

وی در ادامه مسئله را به گذشته مرتبط می داند و تحصیلكرده های دوره مشروطیت ایران را علمی تر و تئوریك تر از دانشجویان امروز می داند.

این پژوهشگر عامل این بی سوادی را نظام آموزش و پرورش می داند و می گوید: زمانی كه نظام آموزش و پرورش كشور برنامه مدونی در جهت ارتقای سطح مطالعات غیر درسی ارائه نكرده است، چگونه می توان انتظار داشت همین دانش آموزان زمانی كه به سنین بالاتر رسیدند، به مطالعات غیر درسی روی آورند. این تراژدی می تواند ابعاد گسترده تری داشته باشد و نمی شود تنها به سوادی دانشجویان اكتفا كنیم. به دنبال آن هستیم كه علت این بی سوادی را هم كالبد شكافی كنیم.

سعید اردهالی مدیر نشر اختران در این مورد به ایرنا می گوید: در اینكه دانشجویان ما به كتاب های غیر درسی استقبالی نشان نمی دهند بر كسی پوشیده نیست. باید تلاش كنیم نسل جدید تحصیل كرده های خود را بارور كنیم.

این مدیر نشر در ادامه ریشه عدم مطالعات غیر درسی را در بی انگیزگی دانشجویان می داند و به ایرنا می گوید: رغبت یا انگیزه ای در میان دانشجویان ما نسبت به مطالعات غیر درسی وجود ندارد، زمانی كه آنان به انتشاراتی ها برای خرید كتاب می آیند، تنها به كتاب ها نگاه می كنند؛ غیر از عده ای كه محقق و اهل فن هستند و هر كجا كه باشند برای بسط پروژه فكری خود به این آثار نیاز اساسی دارند.

مجتبی مطهری، عضو هیئت علمی گروه معارف و الهیات دانشگاه علامه طباطبایی، از دیگر مراجعه كنندگان به نمایشگاه امسال بود.

وی نیز عدم روی آوری دانشجویان به كتاب های غیر درسی را به عوامل متعددی نسبت می دهد و در این ارتباط به ایرنا می گوید: در دانشگاه ما شاهد آن هستیم كه علاقه دانشجویان به علم كم شده است و بیشتر آنان با انگیزه علم آموزی به دانشگاه نیامده اند؛ به طوری كه به هر بهانه ای در سر كلاس حاظر نمی شوند. معتقدم كه سیستم آموزشی دانشگاه خالی از اشكال نیست، نكته اساسی در این مورد این است كه انگیزه بیشتر این دانشجویان برای ورود به دانشگاه كسب مدرك است. از طرفی این قشر جامعه امیدی به آینده شغلی خود و اینكه بتوانند پس از اتمام تحصیلات شغل مناسبی پیدا كنند، ندارند؛ در نتیجه آرامش روحی ندارند كه بتوانند با انگیزه بالا به مطالعات غیر درسی روی آورند.

مطهری ادامه می دهد: استادان نیز نقش مهمی را در این زمینه ایفا می كنند. در برخی موارد دیده می شود استاد احترام لازم را به دانشجو نمی گذارد و رابطه استادی و دانشجویی رعایت نمی شود؛ از این رو دانشجو كه استاد خود را به عنوان الگویی علمی و اخلاقی در زندگی قرار داده است نه تنها از مطالعات غیر درسی گریزان می شود بلكه درس معمول خود را نیز نمی خواند.

مسائل سیاسی مؤلفه دیگری است كه این استاد دانشگاه بر آن تأكید می كند؛ وی این عامل را در بی انگیزگی دانشجویان كم اثر نمی داند و در این باره می گوید: زمانی كه در دانشگاه برخوردها، رویكردها و مسائل ذیل سیاست تعریف می شود با خود مشكلات فراوانی به بار می آورد؛ در حدی كه دانشجویان اینگونه احساس می كنند به اندیشه آنان ارزشی داده نمی شود.

دراین میان علت های دیگری نیز مورد بررسی قرار گرفت. به طوری كه دامنه آن ها به نگاه های تاریخی و روان شناسانه نیز كشیده شد.

آیت وكیلیان روزنامه نگار و كارشناش ارشد تاریخ دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه تهران درباره اینكه چرا دانشجویان كمتر به خواندن كتاب های غیر درسی می پردازند به خبرنگار ایرنا می گوید: اگر مسائل را علمی و جامعه شناسانه مورد تحلیل و تبیین قرار دهیم، به این نتیجه می رسیم كه پدیده عدم مطالعات غیر درسی در میان دانشجویان نمی تواند جدید باشد و تنها به قشر دانشجو بازنمی گردد. جامعه شناختی ایرانی نشان داده است كه پیش از آنكه عقل به ملامت برخیزد، احساس است كه بر می خیزد. اقشار متنوع جامعه ایران به تعقل و تفكر اهمیتی نمی دهند. فراموش نكنیم كه ما فرهنگ شفاهی محوری داریم؛ به این معنا كه تمایل داریم مسائل و رویدادها را در ارتباط با یكدیگر و در اذهان مردم بشنویم. این پراكنده كاری در واقع به مثابه آن است كه مردم ایران تحمل سختی مطالعه را به خود نمی دهند. زمانی كه تنها به شفاهی محوری بسنده می كنند، آنچه به دست می آید از غنا، منطق و ژرفا برخوردار نیست. تجربه دانشجویی به من نشان داده است دانشجویان حتی دروس دانشگاهی خود را شب امتحانات مطالعه می كنند. حال با داشتن چنین روحیاتی چگونه می توان انتظار داشت كه دانشجویان به مطالعات غیر درسی روی آورند.

این مسئله همچنان می تواند علت های دامنه دار دیگری را نیز در بر گیرد.

محمد حسین اصغرنیا، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران، درباره عدم گرایش دانشجویان به مطالعه كتاب های غیر درسی به ایرنا می گوید: انسان ها زمانی به سراغ چیزی می روند كه به آن احساس نیاز پیدا كنند. وضعیت جامعه ما به گونه ای است كه نسل جوان احساس نیاز به مطالعه آزاد ندارند.

وی ادامه می دهد: مسئولان فرهنگی ما هیچ نقشه راهی برای جوانان نكشیده اند؛ جامعه دچار روزمره گی شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می افزاید: این روزها بیشتر دانشجویان كه در نمایشگاه كتاب حضور داشته اند، انگیزه و هدف خاصی نداشته اند و تنها برای گذراندن اوقات فراغت خود آمده اند؛ در صورتی كه در كشورهای پیشرفته زمانی كه افراد به دلیل برطرف كردن نیازی كه به كتاب مورد علاقه خود دارند در نمایشگاه كتاب شركت می كنند. بیكاری از جمله عواملی است كه انگیزه دانشجویان كشور ما را به هر نوع مطالعه و كتاب خوانی كم كرده است.

اصغرنیا با بیان اینكه بسیاری از این مشكلات ریشه در مسائل اقتصادی دارند، می افزاید: خانواده ای كه چهار یا پنج فرزند در حال تحصیل دارند هزینه كتاب های درسی آنان را هم به سختی فراهم می كنند؛ چه برسد به كتاب های غیر درسی.

به گزارش ایرنا ، مطالعات غیر درسی در هر جامعه ای به میزان اهمیتی كه به تفكر و اندیشه ورزی داده می شود، ارتباط پیدا می كند. روح جامعه ما از انگیزه و شوق كافی برخوردار نیست و با توجه به اینكه در جامعه ایران فرهنگ شفاهی غالب و ناظر بر تمامی مراوده های علمی و مطالعاتی است، حركتی به سوی مطالعات، آن هم از نوع غیر درسی صورت نخواهد گرفت. مشكلات اقتصادی نیز در این زمینه مزید بر علت است؛ به طوری كه دانشجویان حتی اگر علاقه ای به مطالعه هم داشته باشند چندان توان مناسب مالی برای خرید كتاب مورد نظر خود را ندارند. در این میان برخی اساتید دانشگاه هم در بی انگیزگی دانشجویان نقش اساسی دارند؛ زمانی كه رابطه علمی و اصولی به لحاظ توسعه دانش وجود نداشته باشد بی تردید دانشجویان روحیه كافی و وافی برای مطالعه ندارند.

فراهنگ **آ.آ**1601**