تغذيه مصنوعي، روشي كه در مديريت منابع آب هاي زيرزميني مغفول مانده است

به گزارش ايرنا به مجموعه عملياتي كه در جهت افزايش آب ورودي (جريان ورودي) به آبخوان (سطح آب زيرزميني) انجام مي‌شود تغذيه مي‌گويند كه در شرايط كم آبي و محدوديت ذخاير پشت سدها در شرايط خشكسالي اين عمل به صورت تغذيه مصنوعي صورت مي گيرد.

رييس دانشكده امور آب دانشگاه شهيد چمران اهواز مي گويد: تغذيه مصنوعي در جهت تعادل رسيدن آب در سفره‌هاي زير زميني به اجرا در مي‌آيد كه با وجود داشتن تجربه سال هاي گذشته از جهت خشكسالي و تبعات ناشي از آن به اين امر توجه زيادي نشده است.

سعيد برومند نسب در گفتگو با خبرنگار ايرنا مي گويد: حدود 24 سال قبل دكتر كوثر طرح تغذيه مصنوعي آب هاي زيرزميني را ارائه كرد كه در حوضه هاي آبي استان فارس و برخي مناطق استان ايلام در اين چارچوب انجام شد اما پس از آن متوقف شد.

وي افزود: وجود سدهاي عظيم مزيت هاي عمده اي براي كشور داشته اعم از كنترل سيلاب ها و مهم تر از اين تغذيه آب هاي زيرزميني، اما در شرايط فعلي كه ذخاير پشت سدها وضعيت مناسبي ندارد و با كمبود شديد منابع آبي مواجه هستيم بهترين و ارزان ترين راه در جبران اين نارسايي، تغذيه مصنوعي اين منابع است.

كارشناسان بر اين عقيده اند كه برداشت هاي غيراصولي و بيش از حد مجاز از منابع آب هاي زيرزميني به همراه حفر چاه‌هاي غيرمجاز موجب افت شديد كمي و كيفي در اين منابع شده كه پيامدهاي سوء آن به صورت تخريب كيفي آب زيرزميني، نشست سطح زمين، افزايش هزينه پمپاژ و گاهي كاهش جريان آب رودخانه‌ها با توجه به تعاملات هيدروليكي بين آب زيرزميني و سطحي نمايان شده است.

خوزستان از استان هاي برخوردار از منابع آبي بسيار است كه با داشتن سدهاي عظيم در حوضه كارون بزرگ(رودخانه كارون و دز) و ديگر حوضه هاي آبريز اعم از كرخه، مارون، زهره، جراحي و ... تامين كننده بخش عمده اي از منابع آبي مورد نياز كشور است.

اگر چه خشكسالي تنها منحصر به خوزستان نبوده و تمام كشور را در بر گرفته و افزون بر يك دهه است كه تبعات منفي ناشي از آن را در اين استان شاهديم اما به عقيده متوليان امر و كارشناسان حوزه آب، اعمال مديريت هاي نامناسب در بحث آب و نبود طرحي جامع در اين زمينه باعث شده كه با افت شديد منابع آبي به خصوص در حوضه هاي كرخه، مارون و زهره و جراحي مواجه شويم.

به عقيده اينان ، در سال هاي اخير گرايش به حفر چاه هاي عميق لطمه شديدي به منابع آب هاي زيرزميني زده كه جبران اين لطمات شايد سال هاي بسياري زمان ببرد.

نصرالله كلانتر استاد تمام هيدرولوژي دانشگاه شهيد چمران اهواز هم برداشت بي رويه آب از سفره هاي آب زير زميني را باعث كاهش بيش از حد منابع آب مي داند و آن را تهديدي جدي براي آينده خوزستان مي خواند.

وي اين توضيح را مي دهد كه در چند سال گذشته به علت برداشت نكردن اصولي آب از منابع زيرزميني در بخش هاي مختلف كشاورزي و صنعتي، متاسفانه سطح آب اين مخازن به كمترين حد خود رسيده كه همين موضوع به كاهش بهره برداري و افت كيفيت منابع آب زيرزميني منجر شده است.

چندي است از تخريب سدها براي حفظ محيط زيست حوضه هاي آبريز سخن به ميان مي آيد و برخي نيز اين اقدام را راهكاري عملي براي تامين آب در حوضه هاي پايين دست مي دانند و مي گويند: با تخريب سدها و رهاسازي آب پشت سدها نه تنها كمبود آب برطرف مي شود كه محيط زيست منطقه هم محفوظ باقي مي ماند.

برومند نسب، رييس دانشكده امور آب دانشگاه شهيد چمران اهواز مي گويد: وجود سدهاي عظيم در بالادست رودخانه ها باعث تغذيه منابع زيرزميني در پايين دست مي شود و ضرورت دارد به عنوان سرمايه هاي ملي از اين منابع حفاظت شود.

وي توضيح داد: در آمريكا به جاي احداث سد از تغذيه مصنوعي استفاده مي كنند كه اين امر در كشورمان مغفول مانده است اما با اين وجود و با توجه به سرمايه گذاري هاي عظيم در ساخت سدها هيچ گونه تخريب سدي توجيه فني و اقتصادي ندارد و بايد به دنبال راه هاي نوين اعم از تغذيه مصنوعي و مديريت بهينه مصرف آب بود.

اين استاد دانشگاه تاكيد كرد: اگر صحبت از تخريب چنين منابعي مي شود بايد در يك طرح مدلينگ ثابت شود كه وجود يك سد به عنوان نمونه چه مزيت ها و چه معايبي مي تواند داشته باشد اما برداشتن هر سدي بي شك تبعات منفي بسياري به دنبال خواهد داشت.

وي گفت: سدها نه تنها از بروز سيلاب ها جلوگيري مي كنند كه ذخاير آنها در شرايط كمبود و بحراني بسيار اثرگذار است.

اين استاد دانشگاه مديريت مصرف آب در بخش كشاورزي را موثرترين روش در تطبيق با شرايط خشكسالي موجود مي داند و مي گويد: در آبياري شبكه هاي آبياري و زهكشي مديريت ضعيفي اعمال شده و اين اتلاف و هدررفت آب را به دنبال داشته است.

وي اصلاح الگوي كشت را ديگر روش مديريت منابع آبي مي داند و مي افزايد: در شرايط فعلي بويژه در خوزستان كشت محصولاتي كه نياز به آب بيشتري دارند بايد محدود يا متوقف شود.

حال با توجه به شرايط موجود و خشكسالي ها كه كمبود ذخاير پشت سدها را به دنبال داشته است تغذيه مصنوعي آب هاي زيرزميني و ارائه الگوهاي صحيح در كشت و مصرف بهترين راهكارهاي مقابله موثر با هر گونه تبعات احتمالي ناشي از كمبود منابع آبي است.

6084/6065