دشت سوتاو حماميان يك پهنه تپه ماهوري به وسعت 400 هكتار در اطراف روستاي حماميان از توابع بخش سيمينه شهرستان بوكان است كه در حال حاضر به مهمترين زيستگاه اين پرنده منحصر به فرد در كشور تبديل شده است.
اين زيستگاه هم اكنون بيشترين تعداد جمعيت ميش مرغ ايران را به تعداد بيش از 20 قطعه در خود جاي داده است.
دشت سوتاو در زبان محلي به معني ' دشت سوخته ' است كه به دليل تراكم كم جمعيت انساني از يك سو و از سويي ديگر كمبود آب در اين منطقه باعث شده كه اين پرنده اين منطقه را براي زيست و جوجه آوري خود انتخاب كند.
علاوه بر اين عوامل، حمايت كشاورزان از اين پرنده، آشيانه و جوجه هاي آن و گشت مداوم و كنترل آن از طرف اداره حفاظت محيط زيست شهرستان بوكان باعث شده كه ميش مرغ كه در زبان محلي به آن 'چيرگ' گفته مي شود دشت سوتاو را به عنوان يك پناهگاه دايمي براي خود انتخاب كند.
ميش مرغ يك پرنده نادر در جهان است كه در حال حاضر در فهرست سرخ اتحاديه بين المللي حفاظت از جمعيت و منابع طبيعي قرار گرفته است.
ترويج فرهنگ حفاظت از اين پرنده در بين جوامع محلي حاشيه اين زيستگاه در سال هاي گذشته موجب شده تا كشاورزان و روستاييان حاشيه اين منطقه علاقه خاصي براي حفاظت از اين پرنده پيدا كرده و به صورت خودجوش نسبت به تامين امنيت اين پرنده در اين زيستگاه اقدام كنند.
يكي از موارد جالب در اين زمينه كه بويژه در فصل برداشت محصول در اين منطقه ديده مي شود حركت يكي از كشاورزان در جلوي كمباين هاست كه براي آنكه به اين پرنده و يا جوجه هاي آن آسيبي در هنگام دروكردن وارد نشود اقدام به اين كار مي كنند.
دشت سوتاو حماميان سالانه پذيراي 20 تا 25 قطعه از اين نوع پرنده نادر است كه بر اساس اعلام مسوولان حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي بيش از 80 درصد جمعيت ميش مرغ استان در اين منطقه زيست مي كنند.
در سالهاي اخيرا از سوي اداره كل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي، اين منطقه به عنوان پناهگاه ميش مرغ در آذربايجان غربي و منطقه شكار ممنوع اعلام شده است.
در مناطقي كه اين پرنده ديده شده و يا اقدام به لانه گذاري كرده است يگان حفاظت اداره حفاظت محيط زيست شهرستان بوكان به صورت شبانه روزي با بازديدهاي مكرر اقدام به حفاظت از اين پرنده و تامين امنيت آن كرده اند.
بر اساس اعلام مسئولان در زيستگاه ميش مرغ در شهرستان بوكان حمل هرگونه اسلحه شكاري ممنوع بوده و با خاطيان و افرادي كه در اين محدوده اقدام به حمل سلاح كنند به شدت برخورد مي شود.
در سال جاري از سوي اداره حفاظت محيط زيست بوكان 23 قطعه پرنده نادر و در خطر انقراض ميش مرغ در زيستگاه اين پرنده در اين شهرستان مشاهده شده است.
در حال حاضر ميش مرغ مي تواند به يكي از مهمترين آثار طبيعي ملي در شهرستان بوكان تبديل شود و به عنوان يك جاذبه گردشگري در منطقه شمار زيادي از علاقه مندان به پرندگان را به سوي خود جلب كند.
براي تحقق اين امر راه اندازي نخستين مركز تحقيقات و مطالعات ميش مرغ كشور در بوكان مي تواند نقش مهمي در افزايش جمعيت اين پرنده نادر و جلب گردشگران به اين منطقه داشته باشد.
در حال حاضر وجود امنيت در دشت سوتاو باعث شده كه اين گونه نادر و در حال انقراض به يك پرنده بومي تبديل شود به طوري كه در فصل زمستان نيز به ديگر مناطق كوچ نكرده و در اين منطقه ماندگار شود.
ميش مرغ براي سپري كردن فصل سرما در زمستان و براي حفاظت از خود به صورت گروه ها و كلني هاي كوچك به دور هم جمع مي شوند تا ضمن مصون ماندن از سرما امنيت لازم را نيز براي زيست خود نيز به وجود آورند.
از جمعيت اين پرنده زيبا به طور كلي هر‌چه از شمال غربي ايران به سمت غرب مي‌رويم كاسته مي‌شود يعني دشت‌هاي آذربايجان بيش از دشت‌هاي كردستان، كرمانشاه و همدان ميش‌مرغ‌ها را در خود جاي داده است.
شكار ميش‌مرغ‌ها در دهه اول انقلاب و قبل از آن يكي از مهمترين دلايل كاهش جمعيت اين‌گونه بود كه در كنار تبديل بيشتر زيستگاه‌هاي آن به مزارع كشاورزي به خصوص به اراضي ديم كم بازده موجب شد تا جمعيت اين پرنده به شدت كاهش پيدا كند.
اين عوامل باعث شده تا ميش مرغ به ناچار مزارع گندم، نخود و جو را به عنوان زيستگاه خود انتخاب كند كه اين امر بويژه در مراحل مختلف كاشت، داشت و برداشت محصولات به پرنده استرس وارد كرده و هميشه آن را در معرض تهديد و خطر قرار مي دهد.
چراي بي‌رويه، تخريب پوشش گياهي، فرسايش خاك، ناامن شدن منطقه و كاهش غذا براي اين‌گونه نيز در كاهش شديد جمعيت ميش‌مرغ در اغلب زيستگاه‌هاي مهم آن در سطح كشور بي تاثير نمي باشد.
علاوه بر اين بروز پديده خشكسالي در سالهاي گذشته نيز از جمله عوامل طبيعي مهم در كاهش جمعيت ميش مرغ به شمار مي رود زيرا در زمان خشكسالي گندمزارها و ساير مزارع از جمله مزارع نخود كه محل تخم‌گذاري و تغذيه اين پرنده است خشك شده و يا با كاهش ارتفاع رويشي استتار اين پرنده و آشيانه آن با خطر مواجه مي شود.
ميش مُرغ پرنده اي از خانواده 'هوبرگان' است كه در دشت هاي وسيع بي درخت، زمين هاي استپي و كشتزارهاي پهناور حبوبات و علفزارها زندگي مي كند.
اين پرنده يكي از بزرگترين پرندگان ايران است كه با طول بدن يك متر و وزن بيش از 15 كيلوگرم از نظر شكل و جثه شباهت زيادي به بوقلمون دارد.
تغذيه اين پرنده بسيار متفاوت و شامل مواد گياهي و حيواني مختلف از جمله حشرات، قورباغه و سوسمار است.
در بهار كه زمان جوجه آوري است آشيانه خود را در قسمت هاي انبوه اين مزارع مي سازند اما در پاييز و زمستان نيز مي توان آنها را در مزارع درو شده مشاهده كرد.
دوره زادآوري ميش مرغ كه شامل مرحله جفت يابي است عمدتا از اواخر فصل زمستان و اوايل فصل بهار با گرم شدن دماي هوا و طولاني شدن طول روز شروع مي‌شود.
در اين مرحله پرنده نر با انجام نمايش هايي زيبا مانند پرگشايي دم خود را به صورت چتر باز كرده به طوري كه پرهاي ثانويه موجود در دو طرف بدن به شكل گل سفيد و بزرگي در مي‌آيد و غبغب پرنده متورم و برجسته مي‌شود.
اين حركات و حالات در پي به‌دست آوردن همسر صورت گرفته و پرنده نر سعي دارد با ابراز احساسات و قدرت نمايي ماده‌هاي بيشتري را به طرف خود جلب كند.
ميش مرغ از نظر جفت‌يابي داراي خاصيت چند همسري بوده بدين معنا كه هركدام از نرها به وسعت قدرت و جاذبه خود به تعيين قلمرو و جفت اقدام مي‌كنند.
سن بلوغ در ماده‌ها بين دو تا سه سال و در نرها چهار تا پنج سال است.
ميش مرغ علاوه بر دشت سوتاو در مناطق دشت آل بلاغ و ينگيجه در شهرستان بوكان نيز ديده شده است.
گزارش از: محمد اديب
7510/6185/6008
مهاباد - ايرنا - امنيت پايدار و شرايط مطلوب زيستي در دشت سوتاو حماميان در شهرستان بوكان موجب ماندگاري پرنده نادر ميش مرغ در طي سال هاي اخير در اين زيستگاه شده است.