گل محمدی در آذربایجان غربی به قیزیل گول موسوم است و با كاربرد مصرف دارویی و غیر دارویی مشتریان خاصی را در بازارها دارد.
همه ساله در اواسط فصل بهار با شگفتن گل های محمدی در باغچه ها و گلستان های خوی، زیبایی و طراوت خاصی در گوشه و كنار این شهر به چشم می خورد.
فاطمه صومعه كارشناس مسوول باغبانی جهاد كشاورزی خوی، گل محمدی تولید شده در این شهرستان را از معطرترین نوع این گل در دنیا می شمرد و می گوید: این گل مشتریان خاص خود را در جای جای كشور و جهان دارد و همه ساله مقادیر زیادی از گلهای تازه آن به استان های همجوار و خشك كرده آن نیز به خارج صادر می شود.
شهرستان خوی به خاطر وجود این گل زیبا، پذیرای پرندگانی چون بلبل های سفید رنگ و طلایی و سینه سرخ است كه بلبل سیره خوی از لحاظ تن صدا و چه چه های طولانی و دلنشین از پرندگان بی نظیر به شمار می رود.
پراكنده شدن عطر و بوی گل محمدی به خصوص در سحرگاهان احساس شعف و نشاط خاصی به بهار طبیعت می دهد به طوری كه بوی خوش و عطرآگین این گل در عسل های شهر خوی به خصوص، عسل هایی كه در خرداد ماه برداشت می شوند در مشام مصرف كننده احساس می شود.
به گفته كارشناسان جهاد كشاورزی، محل كشت و برداشت اولیه گل محمدی سرزمین های وسیع و كهن ایران زمین و مناطق خاورمیانه است و در آغاز سده هفدهم میلادی، بوته های گل محمدی ایران به هندوستان، شمال افریقا، تركیه، بلغارستان و ایتالیا برده شد و كاشت آن توسعه و گسترش یافت.
حسین كرلو پژوهشگر و محقق می گوید: ایران از كهن ترین كشورهای تولید كننده این محصول بوده و فرآورده های گلاب ناب محمدی به خصوص عصاره آن سابقه 2500 ساله دارد.
كیفیت و عطر و بوی گل محمدی ایران باعث شده سالی دو بار خانه كعبه با گلاب آن شست و شو داده شود.
بر اساس مستندات تاریخی، در گذشته های دور با چیدن برگ های گل محمدی و قرار دادن آنها لا به لای تخته های سنگین و فشار دادن آنها عطر و عصاره گل را به دست آورده و از آن به عنوان دوا در خانه ها و مطب ها بهره مند می شدند همچنین با استفاده از روش تقطیر از گلاب و عصاره آن، سال های سال بهره برداری می كردند.
بوته گل محمدی معمولا چند ساله بوده و زمان برداشت آن از نخستین روزهای اردبیهشت ماه تا نیمه تیرماه تابستان است.
اثر گرما باعث پرپر شدن گل های محمدی می شود و با زرد شدن رنگ گل ها، گل محمدی قابلیت استفاده خود را از دست می دهد و به همین خاطر چیدن این گل آیین خاصی دارد.
در شهرستان خوی، باغداران و خانواده های آنها و كارگران در سپیده دم قبل از طلاع آفتاب به گلستان های انباشته از گل محمدی می روند و با فرستادن صلوات بر محمد (ص) و خاندان پاكش، چیدن گل را آغاز می كنند و موقع طلوع آفتاب چیدن گل ها تمام می شود تا بلافاصله برای تولید گلاب و تهیه مربا به خصوص خشك كردن برگ گل ها مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد.
گل محمدی همچنین برای درمان برخی از بیماری ها از جمله زخم معده همراه عسل و تقویت قلب سودمند است.
تهیه گلاب به دو شكل سنتی و صنعتی انجام می گیرد كه معمولا در شهرستان خوی در بین خانواده ها شكل سنتی آن مرسوم است.
وسایل تهیه گلاب سنتی یك عدد نی و یك عدد (دیگ مسی یا رویی) كه در اصطلاح محلی (نی قازان) نامیده می شود، است كه در تولید گلاب یا عصاره گل ها از امكانات اولیه و بسیار ساده محسوب می شود.
در شهرستان خوی از گل محمدی تازه چیده شده و خشك كرده آن 20 نوع مربا همراه با دوشاب، شكر، گردو و كنجد تهیه می كنند كه خاصیت گرمایی داشته و در درمان گوارش و برخی از بیماری ها موثر است.
مقاومت مرباهایی كه چه به صورت خشك كرده یا به صورت گل برگ های تازه، در خوی تولید شده در مقابل كپك زدگی نسبت به گل سایر شهرهای دیگر بیشتر و خوش رنگ تر است.
گلاب این گل نیز تقربیا در همه خانه های آذربایجان یافت می شود و برای معطر كردن فضا و مصارف خاص استفاده می شود.
خشك كرده گل زیبا و خوش عطر محمدی شهرستان خوی علاوه بر كاربردی كه در تهیه مربا و گلاب دارد در تهیه و تزیین انواع غذاها به كار گرفته می شود.
بر اساس آمار موجود بیش از 25 هكتار از اراضی شهرستان خوی زیركشت گل محمدی رفته كه از هر هكتار 400 كیلوگرم گل محمدی برداشت می شود و 140 هزار تا 180 هزار لیتر گلاب نیز در سال از این محصول توسط خانواده ها و واحدهای تولیدی گلاب خوی استحصال می شود.
عزیز میرزایی رییس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خوی هم گفت: گل محمدی كه در سال 1374 به ثبت رسیده در آذربایجان غربی به قیزیل گول مشهور و در ادبیات این خطه، جایگاه والایی دارد و در ادبیات فولكوریك اشعار خوبی نسبت به این گل وجود دارد حتی در لالایی بچه ها هم استفاده می شود.
در تاریخ خوی ظهیر خونجی شاعر قرن ششم هجری قمری شهر خوی را با گل محمدیش (قیزیل گول) معرفی می كند.
گل را كه مبارك رخ و فرخنده پی است هرجا كه بود زینت آنجا ز وی است
گفتم: ز كدام شهری، ای من خاكت گفتا: نشنیده ای كه اصلم ز خوی است.
درست در ایامی كه كار برداشت و گلاب گل محمدی در قمصر كاشان به پایان رسیده غنچه های این محصول معطر در خوی برداشت می شود.
در سال های اخیر به منظور معرفی هرچه بهتر كانون این محصول ناب به همت اداره های فرمانداری، شهرداری و شورای شهر، جهاد كشاورزی و دیگر اداره ها در این فصل از سال مراسم خاصی تحت عنوان جشنواره گلاب گیری و پخت انواع مربا از گل محمدی در این شهرستان برگزار می شود.
یحیی كاظمی مدیر اداره صنعت معدن و تجارت خوی هم گفت: برگزاری این جشنواره ها فرصتی مناسب برای شناساندن پتانسیل ها و ظرفیت های شهرستان است كه می تواند در توسعه فرهنگی، گردشگری، اقتصادی و تجاری آن موثر باشد.
شهرستان خوی دومین شهرستان بزرگ آذربایجان غربی است كه نقش بسیار موثری در تولیدات محصولات كشاورزی در این استان ایفا می كند.
2077/7128/6008
ارومیه - ایرنا - محصول گل محمدی شهرستان خوی به دلیل مرغوبیت، تازگی و طراوت از شهرت بالایی در بازارهای داخلی و خارجی برخوردار است.
