این رودخانه كه یكی از تغذیه كنندگان اصلی آب دریاچه ارومیه بود، هم اكنون در وضعیت بسیار بحرانی به لحاظ آبی و زیست محیطی قرار گرفته و سال هاست كه به حال زار خود رها شده و اگر كسی نیست اكه بتواند آجی چای را به حالت اولیه برنگرداند، حداقل از وضعیت بغرنج فعلی خارج كند.
ورود بی رویه و بی حساب و كتاب انواع فاضلاب های شهری، صنعتی و كشاورزی در طول مسیر شرق به غرب تلخه رود تبریز به ویژه در قسمت های انتهایی آن،بحران زیست محیطی در این كلانشهر ایجاد كرده است كه ادامه آن می تواند دردسرهای زیادی برای جمعیت دو میلیون نفری این كلان شهر در زمینه های بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی ایجاد كند.
پیشتر در اثر اشتباه مدیریت شهری تبریز، بخشی از بستر و كرانه تلخه رود در ضلع شرقی فرودگاه این كلان شهر به محل فعالیت دامداران و خرید و فروش احشام اختصاص یافته بود كه به دنبال سیل زمستان پارسال و تلف شدن احشام به همراه اعتراض دامداران، كاربری این محل تغییر یافت.
هر چند برچیدن دامداران از این نقطه اقدام مثبتی بود،اما به دلیل انباشت انواع فضولات و باقی مانده لاشه های دامی در حاشیه شرقی تلخه رود كه روزگاری نه چندان دور با درختان بلند تبریزی و بوستان و جالیزهایش معروف بود، بوی تعفن غیرقابل تحملی به ویژه در ساعات گرم روز از این محل به فضا متصاعد می شود.
انتقال و جاری شدن فاضلاب های غیربهداشتی خانگی و تجاری در بستر تلخه رود، وضعیت منطقه را كه درست در مسیر ورودی مسافران داخلی و خارجی از طریق فرودگاه واقع شده، به شدت تحت تاثیر قرار داده و بوی تعفن حاصل از آن رهگذران را دچار سرگیجه می كند.
به واقع امروز تلخه رود كاركرد رودخانه ای خود را از حیث پالایش آلاینده ها از دست داده و به بستر هدایت فاضلاب و انواع پساب ها به پایین دست دشت تبریز تبدیل شده است كه سرازیر شدن شیرابه زباله های انباشت شده در آن خود به معضلی برای محیط زیست این كهن شهر تبدیل شده است.
در طول مسیر تلخه رود ورود فاضلاب های خانگی مناطقی مانند خلیل آباد و ارم و فاضلاب واحدهای مسكونی پایگاه هوایی تبریز باعث آلودگی بیش از پیش این رودخانه زیبا شده است كه تا یك دهه قبل آب آن پر از ماهیان ریز و درشت بود و تبریزی ها در فصل گرم سال برای دمی آسایش به باغ ها و بوستان های سرسبز و پرثمر حاشیه آن پناه می بردند.
هرچند شهرداری تبریز در ماه های اخیر با كانال كشی و انحراف آب های فاضلاب جاری در بستر تلخه رود گام هایی برای رهایی این رودخانه خاطره انگیز از دست فاضلاب و پساب برداشته است، اما هنوز تا دستیابی به مطلوب فاصله زیادی باقی است.
البته نباید از نظر دور داشت كه بروز خشكسالی یك دهه اخیر و كم آبی های ممتد غلظت آلاینده ها در تلخه رود را افزایش داده و این رود به بستری برای هدایت فاضلاب های خام تبدل شده است.
در واقع تلخه رود كه روزگاری، شیرینی زندگی شهری و لذت بردن از فضاهای طبیعی و بكر آذربایجان را برای شهروندان تبریزی به ارمغان می آورد، امروز بیمار است و نیاز به توجه ویژه متولیان امر برای رهایی از بیماری 'آلودگی به فاضلاب و پساب' دارد.
اهمیت تلخه رود بیشتر از این رو است كه این جاری بر بستر تبریز تنها یك آبراهه نیست، بلكه بخشی از تاریخ چند هزار ساله تبریز و شاهد گویای رویدادهای تاریخی این خطه از كشورمان است.
پل تاریخی احداث شده در روی تلخه رود كه از زمان صفویان به بعد محل گذر كاروان های جاده ابریشم از شرق به غرب و بالعكس بوده است، خاطرات تلخ و شیرین زیادی از تحولات تاریخی كهن شهر تبریز را در سینه خود به یادگار دارد.
این پل تاریخی 16 دهنه كه حدود 100 متر طول و پنج متر عرض دارد و در سال 1378 توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، در صورت اندكی رسیدگی می تواند به جاذبه ای برای گردشگری تبریز تبدیل شود.
از سوی دیگر باید توجه داشت كه تا قبل از وقوع خشكسالی یك دهه اخیر تلخه رود با خروجی سالانه حدود یك میلیارد و 200 میلیون مترمكعب آب، مایه قوام دریاچه ارومیه و حیات و رونق كشاورزی در دشت بزرگ تبریز و مناطق پایین دست آن بود.
درنهایت می توان گفت تلخه رود زیبای تبریز كه آب زلال و شفاف آن در غروب روزهای تابستانی یك دهه قبل، محل تجمع و تفریح مردم این كلان شهر به ویژه ساكنان مناطق شمالغرب آن بود، امروز روزگار تلخی را سپری می كند و نیازمند مشاركت فعالانه شهروندان و مدیریت شهری برای رهایی از این وضعیت است.
* خبرنگار ایرنا در تبریز
رودخانه تلخه رود (آجی چای) كه روزگاری با آب زلالش در شرق و غرب آذربایجان (اردبیل و آذربایجان شرقی) جاری بود، امروز نفس هایش به شماره افتاده و روزگارش تلخ تر از نامش است.
