استان فارس با توجه به كاهش بارندگی و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی با هدف استفاده در بخش كشاورزی، امروز با این معضل دست به گریبان است و علاوه بر آسیب های وارد آمده به كشاورزان، در بسیاری از مناطق مردم حتی در تامین آب آشامیدنی نیز دچار مشكلاتی هستند.
این مشكلات ناشی از سوء مدیریت و بی تدبیری سال های گذشته اعلام شده و زمینه ساز آن تلاش برخی مدیران برای معرفی استان فارس به عنوان قطب تولید گندم در كشور دانسته شده تا رقابت برای كاشت گندم در استان بالا بگیرد.
با افزایش سطح زیركشت گندم، نیاز به آب برای آبیاری زمین های كشاورزی نیز دو چندان شد و در كنار صدور مجوز بی حساب و كتاب و غیر كارشناسانه برای حفر چاه، عده ای نیز اقدام به حفر چاه های غیر مجاز كردند تا از قافله تولید كنندگان گندم در فارس عقب نمانند.
اما آنچه كه مدیران سابق استان كاشته اند را مدیران امروز برداشت می كنند ولی محصول آن كاشته چیزی جز كم آبی و بی آبی، تشدید خشكسالی و زمین گیر شدن و از رونق افتادن كشاورزی فارس و به تبع آن بیكاری نیست، كشاورزی كه تنها با اندكی تدبیر می توانست همچنان به راه خود ادامه دهد و بخش قابل توجهی از نیروی كار را جذب كند.
استخراج آب های زیرزمینی با حفر چاه هایی كه هر لحظه بر عمق آنها افزوده می شد امروز شرایطی ایجاد كرده كه بسیاری از مناطق و دشت های استان فارس با افت شدید آبهای زیرزمینی مواجه شده اند.
وضعیت سفره های آب زیرزمینی استان فارس به شكلی است كه در برخی مناطق فارس از جمله جهرم و لار عمق چاه های آب آن به 480 متر رسیده است.
علاوه بر این چندین چاه آهكی استان نیز طی این مدت به طور كامل خشك شده است.
خسارت های خشكسالی، حفر چاه های غیر مجاز و كاهش ذخیره آب سفره های زیرزمینی به همین جا ختم نمی شود و پدیده دیگری به نام فروچاله ها نیز به دنبال تشدید خشكسالی در برخی نقاط فارس زمین ها و دشت های فارس را تهدید می كند.
فروچاله ها حفره هایی هستند كه در سطح زمین های آهكی و یا سنگ های انحلال پذیر بوجود می آیند.
فروچاله ها به عنوان یك پدیده طبیعی، به آهستگي و به تدریج گسترش مي یابند و خطر آنها همانند سیل و زلزله، ناگهاني و فاجعه بار نیست اما اغلب خسارت هایی كه در اثر وقوع فروچاله ها ایجاد می شود ترمیم ناپذیر و پرهزینه است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید كه این اثر تاریخی در حوزه این شهرستان واقع شده است ، فرونشست زمین در اكثر نقاط كشور از جمله دشت مرودشت را ناشی از وقوع خشكسالی های پی در پی و برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی دانست و گفت: شدت گسترش فروچاله ها به حدی است كه علاوه برآسیب به طبیعت منطقه مرودشت و اراضی بخش كشاورزی، امكان دارد این پدیده به زیرساخت ها و تاسیسات زیربنایی فارس نیز آسیب برساند.
مسعود رضایی منفرد در گفت و گو با ایرنا افزود: افت سطح آب های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین به یكی از بلایا و معضلات مهم دشت مرودشت طی سال های گذشته تبدیل شده به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی كشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.
وی، با اشاره به تهدیدهایی كه این فروچاله ها می تواند برای مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان های تاریخی داشته باشد اضافه كرد: رفع این بحران نیازمند عزم ملی است.
رضایی منفرد افزود: البته تهدید بحران فروچاله ها برای مجموعه جهانی تخت جمشید آنگونه كه در برخی رسانه ها منعكس شده بود جدی نیست اما برای كنترل این وضعیت و پیشگیری از وارد آمدن آسیب و خسارت به این مجموعه نیازمند همكاری و مشاركت تمام مجموعه ها و مسوولان استانی و كشوری هستیم.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید ادامه داد: وزارت نیرو، وزارت جهاد كشاورزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید با تشكیل یك كمیته، این موضوع را با جدیت دنبال كنند.
وی افزود: همچنین متولیان امر باید با هماهنگی و كمك دستگاه قضایی و نیروی انتظامی، ضمن جلوگیری از حفر چاههای جدید در این منطقه و نصب كنتور بر روی چاههای مجاز، اقدام به پر كردن چاههای غیر مجاز كنند.
استاد دانشگاه شیراز و پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی نیز، فروچاله ها را تهدیدی برای دشت مرودشت و مجموعه جهانی تخت جمشید دانست و گفت: برای پیشگیری از هر اتفاق ناگواری باید بهره برداری از منابع آب زیرزمینی اطراف این مجموعه محدود شود.
عزت الله رییسی اردكانی در مصاحبه با ایرنا افزود: در سال های گذشته روبروی صفه تخت جمشید و در 250 متری آن یك فرونشست زمین و شكاف به طول 200 متر و عرض و عمق حداكثر یك متر ایجاد شده است.
وی اظهار كرد: در آثار تاریخی نقش رستم نیز به فاصله بسیار نزدیكی با دیواره عمودی این آثار، شكاف و فرونشست زمین به وجود آمده است.
استاد دانشگاه شیراز،پایین آمدن سطح سفره آب های زیرزمینی را علت اصلی به وجود آمدن شكاف و فرونشست های زمین در منطقه اطراف آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم برشمرد و گفت: در مورد شكاف می توان گفت كه زمانی كه یكسری شكاف در زمین ایجاد شد، دیگر شكافی ایجاد نمی شود مگر این كه بار دیگر سطح سفره های آب زیرزمینی كاهش یابد.
رییسی اردكانی افزود: آنچه امروز تخت جمشید را بیش از خطر فرونشست و شكاف زمین تهدید می كند، خطر فروچاله هاست.
وی اظهار كرد: تخت جمشید از یك سو با كوه همجوار است و از سه جهت دیگر منطقه ای آبرفتی در اطراف آن است كه زیر این آبرفت آهك است.
به گفته این استاد دانشگاه، بافت خاك رس در این مناطق به مرور زمان و به دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته می شود و به تدریج یك حالت غار مانند در درون خاك ایجاد می شود.
او اضافه كرد: از آنجا كه این غار از خاك درست شده، با بزرگتر شدن غار، سقف آن تحمل و پایداری ندارد، ناگهان ریزش می كند و فروچاله ایجاد می شود.
وی ادامه داد: ایجاد فروچاله در سه طرف تخت جمشید كه منطقه آبرفتی است محتمل است و یكی از راهكارهای اساسی برای پیشگیری این است كه در محدوده تخت جمشید نباید چاه آب زیرزمینی باشد چرا كه وجود هر چاهی، احتمال وقوع فروچاله را بسیار زیادتر می كند.
استاد دانشگاه شیراز افزود: با توجه به این خطر فراروی تخت جمشید، از مسوولان خواسته ایم كه مطالعاتی را با هدف جلوگیری از ایجاد فروچاله در محیط اطراف تخت جمشید با اولویت در دستور كار قرار دهند.
رییسی اردكانی، میراث جهانی تخت جمشید را افتخاری متعلق به تمام ایرانیان دانست و گفت: سدها كه به كاهش منابع آب درمنطقه پایین دست منجر می شود برای مدت زمانی بین 50 تا 100 سال قابلیت بهره برداری دارند اما تخت جمشید كه می تواند تا قرن های بعد مورد بهره برداری گردشگری و توریستی كشور قرار گیرد از اهمیتی دوچندان برخوردار است و با توجه به این اهمیت، باید از گزند آسیب مصون بماند.
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس هم درباره اقدامات انجام شده برای جلوگیری از ایجاد فروچاله ها در دشت مرودشت گفت: از آنجا كه بحث برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی از سوی مشاور به عنوان یكی از علل بروز این پدیده مطرح شده، تاكنون چندین جلسه در استانداری فارس با حضور مسوولان شركت آب منطقه ای استان تشكیل داده ایم.
مصیب امیری افزود: در این جلسه ها مقرر شد كه شركت آب منطقه ای هیچگونه مجوزی برای حفر چاه جدید در دشت مرودشت صادر نكند.
وی ادامه داد: همچنین مقرر شد كه این شركت نسبت به پر كردن و پلمب چاههای غیر مجاز و همچنین نصب كنتور بر روی چاههای دارای مجوز اقدام كند.
میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود 60 كیلومتری شمال شیراز قرار دارد و آثار تاریخی نقش رستم نیز در فاصله حدود شش كیلومتری تخت جمشید واقع شده است.
یادمان تاریخی تخت جمشید كه متعلق به دوره هخامنشیان است یكی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است كه در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسكو) ثبت شد.
سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد در ایران حكومت كردند.
آثار تاریخی نقش رستم یادمان هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال 1200 پیش از میلاد تا 625 میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.ك/4
6122 /1876
شیراز- ایرنا- برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، كاهش بارندگی و وقوع خشكسالی طی سال های گذشته باعث وارد آمدن خسارت های متعددی به حوزه كشاورزی فارس شده است كه گفته شده سهم مرودشت فارس كه تخت جمشید در آن قراردارد، فروچاله هاست.
