ناگفته های سفیر ایران از نقش چین در توافق هسته ای

شنیدن ناگفته های مردی كه كشور حوزه ماموریتش یكی از بازیگران اصلی در مذاكرات هسته ای بوده می تواند به بسیاری از سووالات در این زمینه پاسخ دهد.

«علی اصغر خاجی» البته بیش از یك سال نیست كه مسوولیت را از «مهدی صفری» سفیر پیشین ایران در پكن تحویل گرفته است، اما در همین مدت كوتاه و همزمانی آن با اوج مذاكرات هسته ای، او را در كانون توجه قرار داده است.

او در گفت و گوی مبسوط با خبرنگار ایرنا در پكن، البته از روابط دو كشور پس از تحریم ها گفت، موضوع دارایی های بلوكه شده ایران در چین را واكاوی كرد و گفت: البته چین نیز از دارایی های بلوكه شدن ایران در آن كشور سود برد، اما به باور من، برخی گفته ها و مطالب منتشر شده مبنی بر اینكه چین حاضر نیست بعد از تحریم ها اموال ایران را برگرداند، دیدگاهی غیرمنطقی و به دور از واقعیت است.

سفیر ایران در چین همچنین از آغاز گفت و گوهای دو كشور در خصوص تغییرات در راكتور آب سنگین اراك بر اساس برنامه جامع اقدام مشترك در آینده نزدیك خبر داد و نقبی به كالای بی كیفیت چینی كه وارد بازار ایران می شود، زد و با واكاوی این موضوع گفت: باید دلایل عمده این موضوع را در داخل ایران جستجو كرد.

«خاجی» البته گفت كه توافقاتی میان ایران و چین جهت نظارت طرف چینی بر كیفیت كالاهای صادراتی به ایران انجام شده و برخی تدابیر تكمیلی نیز در این زمینه در دست بررسی است.

او از صادركنندگان ایرانی دعوت كرد تا خود را برای حضور در بازار پرسود یك میلیارد و 400 میلیون نفری چین آماده كنند و تاكید كرد: چین برای ورود كالاهای ایرانی تعرفه ای همانند اعضای سازمان تجارت جهانی دریافت می كند، در حالی كه ایران هنوز عضو این سازمان نیست. در واقع مردم و نخبگان سیاسی و اقتصادی ایران باید به چین به عنوان فرصتی بزرگ برای صادرات محصولات ایرانی مانند فرش دستباف و ماشینی، خشكبار، داروهای گیاهی و انواع فرآورده های غذایی نگاه كنند.

نماینده عالی ایران در چین البته از گسترش روابط ایران با كشورهای شرق به ویژه روسیه و چین دفاع كرد و گفت: توسعه این مناسبات می تواند بخش مهمی از اهداف ما را تامین نماید. علاوه بر آن باعث توازن روابط ما با غرب خواهد شد و قدرت چانه زنی با غرب بالا می برد.

متن كامل گفت و گوی ایرنا با سفیر ایران در چین در پی می آید.



* لطفا تحلیل خود را به عنوان سفیر ایران در چین در رابطه با نقش و جایگاه این كشور به عنوان یكی از اعضای شش قدرت بزرگ جهانی در مذاكرات هسته‌ای بیان كنید.

قبل از پاسخ به این سووال باید اعلام كنم كه توافق هسته ای وین، فارغ از هر مسائل دیگری در پرتو مقاومت مردم بزرگ ایران، رهنمودهای مقام معظم رهبری و رویكرد دولت تدبیر و امید، و همچنین تلاش خستگی ناپذیر تیم مذاكره كننده هسته ای كشورمان حاصل شد كه دستاورد بسیار بزرگی برای ایران اسلامی محسوب می شود.

چنانچه بخواهیم مهمترین رویدادهای كشورمان در خلال چند دهه گذشته را بررسی كنیم، سه واقعه مهم تاریخی یعنی «پیروزی انقلاب اسلامی»، «پایان جنگ تحمیلی» و «ناكامی دو پروژه شكست انقلاب اسلامی از طریق جنگ و رفع اشغال سرزمینی و حفظ تمامیت ارضی ایران»؛ توافق جامع هسته ای ایران و تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت جهت خروج كشورمان از فصل هفتم منشور ملل متحد نیز یكی از مهمترین رویدادها و اتفاق ها در ایران و حتی در عرصه بین المللی است، چرا كه با تحقق این توافق و پیامدهای آن اولا ایران به اهداف خود جهت استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای نایل آمد و همچنین بالاترین مرجع بین المللی نیز حقوق حقه مردم ایران را به رسمیت شناخت.

زمانی كه مذاكرات ایران با غرب شكل گرفت، این گفت و گوها از توازن برخوردار نبود و جمهوری اسلامی ایران خواست جهت برقراری توازن گفت و گوها و با توجه به نقش برجسته چین و روسیه در سطح بین المللی، آنان نیز به جمع مذاكره كنندگان اضافه شوند.

چین همواره در بین اعضای گروه 1+5 از یك موضع متوازن و منعطف برخوردار بوده و سعی می كرد نقش پل ارتباطی بین ایران و كشورهای مقابل را كه مواضع تندی داشتند، ایفا كند كه این نقش مثبت تا پایان گفت وگوها و رسیدن به توافق حفظ شد.

هنگامی كه مذاكرات ایران با شش قدرت بزرگ جهانی از پیشرفت مناسبی برخوردار نبود، توصیه عموم كشورهای 1+5 و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی انجام مذاكرات دوجانبه ایران و آمریكا بود. متعاقب آن در مقطعی كه جمهوری اسلامی ایران رویكرد مذاكره دوجانبه را در كنار گفت وگو با 1+5 اتخاذ نمود، برخی كشورها احساس كردند نقشی در تفاهم ندارند و محوریت ایران - آمریكا برقرار شده، لذا گروهی موضع انفعالی و برخی هم موضع اعتراضی اتخاذ كردند.

اما دولت چین نه تنها چنین رویكردی اتخاذ نكرد، بلكه در خلال دیدارهای مستمری كه در فواصل مذاكرات با نماینده چین در گروه 1+5 داشتم، تلاش های طرف چینی برای رفع نقاط اختلافی كه بعضا موجب بن بست مذاكرات می شد از طریق ابتكارات ارائه شده، كاملا مشهود بود. به گونه ای كه حتی «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین علنا از آمادگی كشورش برای میانجیگری بین ایران و آمریكا جهت پیشبرد مذاكرات هسته ای سخن گفت. از جمله تلاش های مشخص هیات چینی، ارائه پیشنهاد فنی در خصوص چگونگی فائق آمدن بر وضعیت بن بست نیروگاه آب سنگین اراك بود. چینی ها با توجه به تجربه و دانش فنی پیشرفته خود در نیروگاه های هسته ای، فرمول علمی نحوه تغییر مشخصات فنی نیروگاه اراك را ارائه كردند كه با حفظ ماهیت آب سنگین، نگرانی های طرف مقابل نیز برطرف گردید.

از دیگر اقدامات قابل ذكر هیات چینی می توان به پیشنهادهای سازنده این كشور برای تنظیم سازوكار رفع تحریم ها اشاره كرد. ضمن آنكه به این نكته نیز باید اشاره كنم كه در روزهای پایانی مذاكرات نیز چین و همچنین روسیه در رابطه با بحث ضرورت لغو تحریم های تسلیحاتی ایران از موضع ما حمایت كردند كه در نهایت هم با همكاری این دو كشور تعدیلی در موضوع بوجود آمد.

آخرین موضوع نیز مربوط به فاصله زمانی صدور قطعنامه شورای امنیت جهت تایید توافق و لغو تحریم ها پس از اعلام توافق بود كه غربی ها زمان طولانی را مد نظر داشته ولی با حمایت روسیه و چین، خواسته ایران برای حداقل فاصله زمانی تصمیم شواری امنیت محقق شد.

در مذاكراتی كه پس از توافق وین با مقامات وزارت امور خارجه چین داشتم بر تداوم نقش این كشور در مراحل اجرای توافق یاد شده تأكید شد كه در این راستا قرار است به زودی مذاكرات پیرامون تغییرات لازم در راكتور اراك و چگونگی آن با حضور مقامات كشورمان در روزهای آتی در پكن آغاز شود. به طور كلی ما مواضع پكن در طول مذاكرات هسته ای ایران با 1+5 را متوازن ارزیابی می كنیم.



* روابط ایران و چین را پس از توافق هسته ای چگونه ارزیابی می كنید و اینكه این روابط پس از برداشته شدن تحریم ها تا چه اندازه می تواند گسترش یابد. به طور كلی آیا برقراری این ارتباط با توجه به اینكه شرایط برای توسعه همكاری ها با سایر كشورها كه به خودی خود با لغو تحریم ها فراهم می شود، می تواند مناسب باشد؟

به طور حتم این همكاری بیشتر خواهد شد چرا كه با لغو تحریم ها، بسیاری از موانع تحمیلی اعم از موانع مالی، بانكی، حمل ونقل، انرژی، مبادلات كالا و غیره كه بر سر راه مراودات عادی دو كشور قرار داشت برداشته خواهد شد و با باز شدن مسیر و هموار شدن آن، این همكاری ها حتی می تواند از شتاب بالایی نیز برخوردار گردد.

رابطه ایران و چین دارای قدمتی بیش از دو هزار سال است و بر اساس مستندات تاریخی مبادله سفیر میان دو كشور از زمان اشكانیان آغاز شده است. جالب اینكه در طول بیش از 20 قرن همواره مناسبات دو كشور باستانی، دوستانه بوده و نقطه تاریكی میان آنها وجود ندارد. این میراث ارزشمند، دوستی پایدار و زمینه روابطی توام با اعتماد در سطح بالای دوجانبه را فراهم آورده است.

این روابط پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به دلیل برخی همسویی ها از تداوم و توسعه بیشتری در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برخوردار شد. در دوران جنگ تحمیلی نیز چینی ها سعی كردند روابط خود را با ایران حفظ كرده و در آن دوران، زمانی كه بیشتر كشورها درهای خود را به روی ایران بسته بودند، چین همكاری خوبی با جمهوری اسلامی داشت و اقلام تسلیحاتی مورد نیاز را در اختیار ایران قرار می داد.

این روند از آن مقطع با فراز و نشیب هایی تداوم یافت تا اینكه با انتخاب «حسن روحانی» به عنوان رییس جمهوری و روی كار آمدن دولت تدبیر و امید در فاصله نزدیك به سه ماهه با آغاز ریاست جمهوری آقای «شی جین پینگ» رییس جمهوری چین، روابط دو كشور شتاب بیشتری به خود گرفت. اكنون با گذشت حدود دو سال روسای جمهوری ایران و چین پنج نوبت با یكدیگر دیدار داشته اند كه یك ركورد تاریخی در روابط سطح عالی دو كشور است. به این رقم باید انجام دهها سفر دوجانبه مقامات ارشد و تبادل صدها هیات در این مدت را اضافه كرد كه بیانگر گستردگی روابط و همكاری های دو كشور است. سال گذشته رییس جمهوری اسلامی ایران سفری رسمی به چین داشتند و اكنون ما در حال برنامه ریزی برای سفر رییس جمهوری چین به ایران هستیم كه به نظر من این سفر سرفصلی مهم و تاریخی در گسترش روابط دوجانبه خواهد بود.

به یاد داشته باشیم كه در دوران تحریم های ناعادلانه ای كه به ایران تحمیل و موجب افت شدید روابط ما با دیگر كشورهای جهان شد، روابط ایران و چین با برخورداری از یك روند رو به گسترش در سال گذشته به 52 میلیارد دلار رسید كه حدود یك سوم كل مبادلات خارجی ما بود. چینی ها در این دوران نزدیك به 50 درصد از نفت ما را خریداری می كردند. در شرایط تحریم ها این حجم از همكاری ها برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار بود.

اكنون ظرفیت همكاری ما با چین در ابعاد مختلف بسیار گسترده است. تحریم ها در برخی زمینه ها منعی برای بالفعل شدن آنها ایجاد كرده بود كه به نظر می رسد با برداشتن آن فرصت مناسبی برای فعلیت یافتن این زمینه ها فراهم آید. اكنون سفارت جمهوری اسلامی ایران در پكن در حال مذاكره با بخش های مختلف چین برای فراهم آوردن بستر لازم جهت انعقاد توافقات و اجرایی شدن آنها میان دو كشور است.

باید در نظر داشته باشیم كه روابط ایران و غرب همواره با فراز و نشیب روبرو بوده و غربی ها به دلایلی سیاسی، در خلال تحریم ها حتی از فروش اقلام انسانی مثل دارو و مواد غذایی به ما خودداری ورزیده اند. در این مقطع چین همواره حتی از طریق كشورهای ثالث نسبت به تامین این اقلام به ایران كمك كرده است.



* با این وجود اظهاراتی مطرح می شود كه بر اساس آن چینی ها همكاری های لازم را با ایران در دوران تحریم بنا به ملاحظاتی كه با غرب داشتند انجام نداده اند، آیا این دیدگاه را تایید می كنید؟

روشن است كه دولت چین در هر صورت ملاحظات خاص خودش را به دلیل ارتباطات گسترده با دیگر كشورها و همچنین عضویت دائم در شورای امنیت سازمان ملل دارد. به طور طبیعی هر دولتی به دنبال منافع ملی خودش است. بدیهی است چین نیز ملاحظات روابط چند صد میلیارد دلاری خود با دیگر نقاط جهان را در نظر می گیرد. اما یادآور می ‌شوم با همه این ملاحظات، پكن سعی می كرد مسیرهایی پیدا كند كه در همكاری با دولت ایران در آن مقطع جهت رفع نیازمندی های كشور مثمرثمر باشد.



* برخی‌ ها حتی سخن از سوء استفاده چین در شرایط تحریم ها در مراودات با ایران و تأمین منافع حداكثری خود در این زمینه می كنند. در این باره چه توضیحی دارید؟

همانگونه كه گفتم هر كشوری در صحنه بین المللی در پی كسب منافع خودش است. ما و چین، هر كدام منافع خودمان را تعقیب می كنیم. نكته مهم در این میان چگونگی مرتبط ساختن روابط از نقاطی است كه تأمین كننده منافع هر دو طرف باشد. حجم كلی روابط تجاری چین در سال 2014 میلادی به چهار هزار و 303 میلیارد دلار رسید كه این كشور را به بزرگترین قدرت تجاری جهان ارتقا داده است. جالب است بدانید كه رقم ارزش مبادلات چین با آمریكا و اتحادیه اروپا، جمعا هزار و 170 میلیارد دلار در سال بود در حالی كه حجم مبادلات این كشور با ایران 52 میلیارد دلار است. طبیعی است كه كشوری در هنگام تنظیم روابط اقتصادی با ایران نمی تواند حجم بالای روابط گسترده با دیگران را نادیده بگیرد. باید واقع گرا بود. برخی در ایران انتظارات آرمانی از چین دارند. واقعیت این است كه روابط با ایران 1.2 درصد از كل حجم روابط تجاری چین با جهان خارج را تشكیل می دهد.

با همه این اوصاف فراموش نكنیم در شرایطی كه برخی كشورها حتی از صدور حیاتی ترین اقلام به ایران خودداری می كردند، چین همواره به همكاری های خود با ایران ادامه داد كه در ازای آن مشكلات عمده ای از ما حل شد. منصفانه این است كه در هنگام قضاوت و تحلیل رویدادها، شرایط زمانی و مكانی وقوع آنها مد نظر قرار گیرد. به بیان دیگر برای یك ارزیابی صحیح، لازم است نگاهی تطبیقی بین رفتار چین و رفتار سایر كشورها در مقطع زمانی مورد بحث داشته باشیم.



* در ایران دیدگاه خاصی البته همراه با انتقاد و بدگمانی نسبت به كیفیت محصولات وارداتی از چین وجود دارد، از طرفی هم شاهد واردات چند صد میلیارد دلاری محصولات چینی توسط پیشرفته ترین كشورهای جهان هستیم. چه تفاوتی میان این دو وجود دارد و به اعتقاد شما مشكل و گره كور این موضوع در كجا نهفته است؟

در این باره چند نكته قابل تامل وجود دارد كه نخستین آن عدم شناخت كافی ما در سطوح مختلف از چین است. یكی از برنامه های من در مدت حضور یك ساله در چین جبران این نقیصه است تا روابط به گونه ای منطقی تر تنظیم گردد. نكته دوم اینكه چین حدود چهار دهه گذشته با اعلام سیاست درهای باز، وارد دوران توسعه اقتصادی صنعتی شد. گرچه در یكی دو دهه نخست با اتكای به نیروی كار ارزان و بهره گیری از سرمایه های خارجی و اقتباس از تولیدات صنعتی دیگران به عنوان كارخانه جهان درآمد و هرنوع كالایی را تولید می كرد. ولی با گذشت همین چهار دهه، امروز صنعت چین و كیفیت محصولات آن تفاوت چشمگیری پیدا كرده است. چین امروز دومین اقتصاد جهان است كه بزرگترین حجم تجارت خارجی دنیا را در اختیار دارد.

این كشور سال گذشته میلادی بیش از 160 میلیارد دلار به امر تحقیق و توسعه اختصاص داد تا در خدمت بهبود كیفیت محصولات تولیدی كشور قرار بگیرد. همچنین چین از نظر تعداد مراكز مطالعاتی جهان با در اختیار داشتن 426 موسسه مطالعاتی و تحقیقاتی در مقام دوم قرار دارد. چین موفق شده از زمان اجرای سیاست های درهای باز و اصلاحات اقتصادی تا سال 2013 میلادی بالغ بر 60 درصد مردم خود را از زیر خط فقر بالا آورده به نحوی كه همین موفقیت، آمار جهانی فقرزدایی سازمان ملل متحد را نیز جابجا كرده است.

یادآور می شوم كه در دوره 10 ساله 2003 تا 2013 میلادی درآمد سرانه مردم چین از حدود هزار دلار به حدود شش هزار دلار ارتقاء یافت. نكته سوم اینكه چین شریك اول تجاری بیش از120 كشور جهان است كه در میان آنها، كشورهای غربی هم به چشم می خورد. جالب تر اینكه اكنون چین در میان كشورهای جهان، شریك نخست تجاری آمریكا، اتحادیه اروپا و تعدادی دیگر از كشورهای صنعتی است. از سوی دیگر این كشور با جمعیت یك میلیارد و 400 میلیون نفر و ارتقای قدرت خرید این جمعیت عظیم، بزرگترین بازار مصرف دنیا است. به اعتقاد من با عنایت و توجه به ویژگی های مطرح شده است كه می توان این كشور پر رمز و راز قاره آسیا را بهتر شناخت و برای گسترش همكاری با آن برنامه ریزی كرد.

اینكه چرا اجناس بی كیفیت چین و برخی دیگر از كشورها وارد ایران می شود به نظر می رسد می بایست عمده دلایل آن را در داخل كشور جستجو كرد. یادآور می شوم توافقاتی میان ایران و چین جهت نظارت طرف چینی بر كیفیت كالاهای صادراتی به ایران انجام شده و برخی تدابیر تكمیلی نیز در دست بررسی است. به طور كلی در تجارت، انتخاب دست خریدار است و به ویژه در چین كه اجناس با كیفیت های متفاوت تولید و در عین حال ارزان ترین كالاها نیز در بازار چین قابل دسترسی است. اكنون بهترین برندهای جهان محصولات خود را در چین تولید كرده و با مدیریت این كشور به پیشرفته ترین بازارهای دنیا صادر می شود.

با این حال و برای رفع مشكل ورود كالاهای بی كیفیت به داخل كشور می توان با نظارت دقیق تر و وضع قوانین و مقررات مناسب تر، مدیریتی موثر بر اجناس وارداتی به داخل كشور داشت كه البته در این خصوص نیز رایزنی هایی با ارگان های ذی ربط در ایران صورت گرفته و برنامه ریزی برای اصلاح این نقیصه شروع شده است. امیدواریم با همكاری بخش های مختلف به حل موضوع كمك شود.

یكی دیگر از معضلات ورود كالاهای بی كیفیت به داخل كشور قاچاق آن است. براساس آمارهای ارائه شده سالانه میلیاردها دلار كالای قاچاق از كشورهای مختلف وارد ایران می شود كه بخش عمده ای از اجناس نامرغوب چینی نیز در میان آنها است كه تقویت كنترل های مرزی می تواند به رفع این معضل كمك كند.

نكته دیگر اینكه با افزایش روابط اقتصادی ما با سایر نقاط جهان و رقابتی تر شدن بازار داخلی ایران، به خودی خود می توان زمینه ورود این گونه كالاها را به حداقل رساند و اجناس با قیمت ارزانتر و با كیفیت مرغوب تر در اختیار مصرف كننده ایرانی قرار داد.



* اخیرا بحث های تازه ای با عنوان اموال بلوكه شده ایران نزد چینی ها از سوی برخی محافل و افراد در داخل كشور شنیده می شود. این افراد معتقدند دارایی های ایران در چین بدتر از بلوكه شدن است، چینی ها پول را می گیرند و در مقابل در پس دادن آن كارشكنی می كنند. دیدگاه شما در خصوص این سخنان چیست؟

تجربه تاریخی نشان داده كه تحریم ها پیامدهای زیانباری برای ملت ها داشته و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. هر چند با استقامت مردم و اقتصاد مقاومتی از آن سربلند خارج شدیم و سعی كردیم زیان های آن را به حداقل برسانیم، اما بالاخره اثرات آن، روی پیكره اقتصاد كشور را نمی توان نادیده گرفت. در دوره تحریم اموال ایران در همه كشورها توقیف شد و پول حاصل از فروش نفت قابل بازگشت نبود. بنا به پیشنهاد دولت وقت ایران، مقرر شد از اموال موجود نزد چین بتوانیم به عنوان وثیقه جهت اجرای طرح های بزرگ اقتصاد ملی فاینانس شده ایران توسط آن كشور استفاده كنیم و این منابع مالی به تدریج و متناسب با بازپرداخت اقساط طرح‌های اجرا شده به چین، قابل برداشت خواهند بود. جالب است كه بدانید حتی در این دوران به پول های ما نزد دولت چین سود سپرده نیز تعلق می گیرد.

البته شكی نیست كه چین هم از این وضعیت سود خود را برده است، اما به باور من، برخی گفته ها و مطالب منتشر شده مبنی بر اینكه چین حاضر نیست بعد از تحریم ها اموال ایران را برگرداند، دیدگاهی غیرمنطقی و به دور از واقعیت است.



* طی چند سال اخیر بسیاری از كالاهای چینی به بازار ایران راه یافتند و به نوعی به رقیب جدی تولیدكنندگان داخلی مبدل شده اند. آیا این ظرفیت در بازارهای چین هم برای كالاهای ایرانی وجود دارد و به طور كلی اینكه آیا در بازار داخلی چین شرایط برای صادرات محصولاتی ایرانی فراهم است؟

حتما و قویا. همانطور كه توضیح داده شد چین در عین حال كه بزرگترین صادركننده جهان است، بزرگترین بازار مصرفی جهان نیز هست. این كشور در سال گذشته میلادی بالغ بر هزار و 960 میلیارد دلار كالا از كشورهای دیگر وارد كرده است.

چین اكنون بزرگترین مشتری كالاهای صادراتی نفتی و غیر نفتی ایران است. بزرگترین رقم صادرات و درآمد ملی ما را نفت تشكیل می دهد كه چین اصلی ترین مقصد و بزرگترین خریدار نفت ایران است. فراموش نكنیم كه چین تنها كشوری بود كه در دوران سخت تحریم ها بیشترین نفت را از ایران خریداری می كرد.

اكنون بازار چین آمادگی خرید عمده كالاهای صادراتی غیرنفتی و پتروشیمی ایران را دارد. صادركنندگان ایرانی بدانند كه در چین برای ورود كالاهای ایرانی تعرفه ای همانند اعضای سازمان تجارت جهانی دریافت می شود در حالی كه ایران هنوز عضو این سازمان نیست. در واقع مردم و نخبگان سیاسی و اقتصادی ایران باید به چین به عنوان فرصتی بزرگ برای صادرات محصولات ایرانی مانند فرش دستباف و ماشینی، خشكبار، داروهای گیاهی و انواع فرآورده های غذایی نگاه كنند. البته نوع ارائه باید مطابق با ویژگی های محلی باشد.

نكته مهم دیگر اینكه بسیاری از كشورهای بزرگ دنیا برای ارائه كالاهای خود در چین در واقع پایگاه های فروش در قالب فروشگاه های زنجیره ای بزرگ با نام تجاری خاص در این كشور ایجاد كرده و از شبكه توزیع شناخته شده ای برای جلب اعتماد و برند سازی نزد خریداران یك میلیارد و 400 میلیون نفری چین برخوردار شده اند. تجار ما باید از این تجربیات استفاده كنند تا بتوانند در بازار پررقابت چین سهم مهمتری داشته باشند.

اكنون اتاق بازرگانی ایران و چین و كمیسیون مشترك اقتصادی در این خصوص فعالند، علاوه بر آن وظایف بخش بازرگانی سفارت بازتعریف شده تا در جهت مشورت دادن به تجار ایرانی فعال گردد. مضافا اینكه سفارت جمهوری اسلامی ایران در چین در حال طی كردن مراحل تشكیل و ثبت قانونی شورای بازرگانان ایرانی در این كشور است.

بنابراین فرصت حضور كالاهای ایرانی در بازارهای چین فراهم است و شرط این حضور آشنایی با مواردی است كه به آن اشاره شد. همكاری های اقتصادی دو كشور به قدری دارای اهمیت است كه «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین اخیرا در اظهاراتی اقتصاد دو كشور را مكمل یكدیگر نامیده است.



* با توجه به روند تصاعدی سفر گردشگران چینی به خارج، ما چه جایگاهی به عنوان مقصد این گردشگران داریم یا می توانیم داشته باشیم؟

چین اكنون نخستین كشور گردشگر فرست جهان به خارج است. در سال 2014 میلادی آمار رسمی چین رقمی نزدیك به 107 میلیون سفر خارجی را برای شهروندان این كشور نشان می دهد. مضافا اینكه اكنون در جهان معروف است كه چینی ها به دلیل ارتقای درآمد سرانه، درآمدزاترین گردشگران جهان برای كشورهای مقصد هستند. در سال گذشته میلادی گردشگران چین بالغ بر 117 میلیارد دلار فقط برای خرید كالاهای لوكس در سفرهای خارجی هزینه كرده اند. در سال های اخیر در شهرهای مهم آمریكا از جمله نیویورك هتل هایی ویژه پذیرایی از چینی ها اختصاص یافت تا از سود بزرگ سفر گردشگران چینی بهر مند گردند.

همچنین آمریكا و برخی كشورهای دیگر برای جذب بیشتر مسافرین چینی سازوكار صدور ویزای دو تا پنج ساله را برای اتباع چینی به اجرا گذاشته است. همین طور یكی از محورهای اصلی مورد پیگیری مقامات غربی در ملاقات با همتایان چینی یافتن راهكارهای مناسب برای جذب هر چه بیشتر گردشگران چینی است. به عنوان مثال فرانسه جذب پنج میلیون توریست چینی را در سال های آینده به عنوان هدف اعلام كرده است.

دولت چین، ایران را به عنوان یكی 10 از مقصد تأیید شده گردشگری شهروندان خود اعلام كرده است. توریسم فرهنگی در چین پرطرفدار است و جهانگردان چینی عموما نسبت به برخی از گردشگران خارجی از حواشی كمتری برخوردار بوده و به دیدار از اماكن باستانی و خرید صنایع دستی نیز علاقه وافری دارند. برنامه ریزی لازم جهت توسعه زیرساخت های گردشگری و تبلیغات مناسب می تواند منبع درآمد و اشتغالزایی قابل توجهی برای شهروندان ما فراهم آورد.

اكنون ارتباطات بخش های توریستی دو كشور برقرار است و آژانس های گردشگری ایران در نمایشگاه های مختلف این صنعت در چین مشاركت فعال دارند. در ظرف چند ماه گذشته تعداد پروازها میان ایران و چین از افزایش خوبی برخوردار بوده و اكنون در هفته حداقل 12 پرواز منظم بین ایران و شهرهای پكن، شانگهای و گوانگجو انجام می شود كه این روند نیز در حال تقویت است.



* ارزیابی شما از ظرفیت های روابط فرهنگی و علمی ایران با چین چیست؟

مراودات فرهنگی و مردمی میان ایران و چین نیز از جمله عرصه های دیرینه مناسبات ما است. اما این دو تمدن چند هزار ساله مطرح جهانی با وجود آشنایی ذكر شده، از ویژگی ها و توانایی های معاصر یكدیگر آگاهی اندكی دارند. چین پس از توفیقات اقتصادی بزرگ، بودجه های كلانی را به امور علمی، فرهنگی و هنری اختصاص داد و در این عرصه همكاری های گسترده ای را با جهان آغاز كرده است. به عنوان مثال در سال گذشته میلادی (2014) این كشور 142 میلیون یورو به فعالیتهای فرهنگی خود در خارج از كشور اختصاص داد. در سال 2013 میلادی 475 شعبه مؤسسه كنفوسیوس در 126 كشور فعال شد و تا پایان سال 2014 نیز حدود 23 هزار سالن سینما در چین فعالیت داشته كه یكی از پردرآمد ترین بازارهای سینمایی جهان و مورد توجه فیلم سازان بزرگ دنیا است. ما به صورت دوره ای (سالانه) هفته فرهنگی دو كشور را در تهران و پكن برگزار می كنیم و همچنین موافقتنامه همكاری های فرهنگی و علمی دو كشور جهت به روز كردن در حال بازنویسی است تا مقامات دو كشور آن را امضا كنند.

اكنون تعدادی از دانشگاه های چینی در رتبه بندی جهانی دانشگاه های جهان از موقعیت بالایی برخودارند كه طبق آخرین آمار، در چین 377 هزار دانشجوی خارجی از كشورهای مختلف جهان مشغول به تحصیل هستند كه در این بین بیشترین سهم را كشور كره جنوبی و سپس آمریكا به خود اختصاص داده است. از اروپا نیز به طور كلی 67 هزار دانشجو به چین اعزام شده اند.

هرچند جوانان ایرانی نیز در سال های اخیر توجه خود را به دانشگاه های چین افزایش داده اند، اما آمار دانشجویان ایرانی در چین زیر هزار نفر است. البته ظرفیت افزایش این تعداد از هر حیث فراهم است و با تقویت همكاری های دانشگاهی و توافقی كه برای افزایش بورس تحصیلی در حال انجام است، زمینه فعال شدن این ظرفیت ها فراهم گردیده است.

همچنین كرسی زبان فارسی در دانشگاه های چین با تلاش این نمایندگی رو به افزایش است و به طور منظم دانشجویان چینی شاغل به تحصیل در زبان فارسی برای طی دوره های تكمیلی شش ماهه به ایران اعزام می شوند. از طرف دیگر آموزش زبان چینی نیز در ایران و در مراكز دانشگاهی ما رو به افزایش است.

جالب است كه بر اساس آمار سازمان ملل متحد اكنون جمعیتی بالغ بر 100 میلیون نفر در جهان مشتاق آموزش زبان چینی به عنوان زبان دوم هستند. اكنون چهار میلیون و 100 هزار دانشجوی چینی در خارج از این كشور مشغول به تحصیل هستند. ما هم به دنبال ارائه بورس و شناساندن دانشگاه های ایرانی برای جذب دانشجویان چینی هستیم.



* اخیرا آقای «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین از نقش محوری ایران در راه ابریشم باستانی و همینطور جایگاه مهم جاری كشورمان سخن گفته است. تحلیل شما از این سخن و مشاركت ایران در طرح های مختلف راه ابریشم نوین چیست؟

راه ابریشم باستانی در واقع نماد ارتباطات متنوع تجاری و فرهنگی در شرایطی برابر و بدون تهدید یا تحمیل فرهنگی بوده است. اكنون پس از خیزش دوباره چین، ارتباطات گسترده شرق با غرب از مسیر خشكی و دریا اهمیت پیدا كرده است. همانگونه كه ایران دوران باستان هم در هر دو مسیر یاد شده به علت موقعیت ژئوپلیتیك خودش پل شرق و غرب و چهارراه بین المللی بود، این ویژگی در قرن 21 نیز به قوت خود باقی است. به همین دلیل است كه آقای «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین نیز آنرا مورد توجه قرار داده است.

در ابتكار رییس جمهوری چین مبنی بر «یك كمربند - یك راه»، مركز ثقل طبیعی آن ارتباط چین با بخش اعظم خشكی جهان، آسیای مركزی، آسیای غربی و خاورمیانه بوده كه نقطه تلاقی همه اینها كشور ایران است. ایران با دارا بودن زیرساخت های مناسب مانند راه آهن، جاده، منابع سرشار نفت و گاز، آمادگی دارد در چارچوب برنامه های توسعه ملی و گسترش ارتباطات زیرساختی با كشورهای منطقه همكاری لازم را با چین در طرح های راه ابریشم قرن 21 به عمل آورد. بنیادهای مالی مانند صندوق راه ابریشم و بانك سرمایه گذاری زیر ساخت های آسیایی نیز توسط چین جهت كمك به اجرای طرح های عمرانی زیرساختی ایجاد شده اند كه می توان از ظرفیت آنها برای اجرای این طرح ها در ایران بهره مند شد. در این راستا كمیته ای در كشورمان با حضور ارگان های ذی ربط برای برنامه ریزی و ارائه طرح های مد نظر در چارچوب جاده ابریشم تشكیل شده است.

تاكید می كنم دكترین جاده ابریشم صرفا به اتصال شبكه های مواصلاتی خلاصه نمی شود و در واقع جاده ابریشم نوین بسترساز چین فردا به عنوان یك قدرت همه جانبه بین المللی است. چین درصدد تحقق جایگاه منطقه ای و بین المللی خود به عنوان یك بازیگر جهانی در ابعاد بسیار گسترده است. عملی شدن برنامه های ابتكار جاده ابریشم نوین تاثیرات گسترده ای در همكاری های منطقه ای و امنیت آسیایی به دنبال خواهد داشت.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یكی از اعضای بنیانگذار بانك سرمایه گذاری زیر ساخت های آسیایی بوده و می تواند از ظرفیت ها این بانك و همچنین صندوق توسعه راه ابریشم چین جهت جذب سرمایه های لازم برای اجرای طرح‌ های زیرساختی بهره مند گردد.



* تحلیل شما در خصوص راهبرد نگاه به شرق چیست؟

ایران از جایگاه ژئوپلیتیك منحصر به فردی در منطقه و دنیا برخوردار است، موضوعی كه بر كسی پوشیده نیست و همگان به اهمیت نقش راهبردی ایران اذعان دارند. همچنین سیاست خارجی ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی مستقل از قطب های موجود آن زمان و نفی بلوك شرق و غرب شكل گرفته است. ایران با این جایگاه، فرهنگی، تمدنی، آرمانهای انقلاب اسلامی، باید روابط خارجی خود را با همه كشورهای جهان - به جز موارد استثناء - به طور متوازن تنظیم كند. ایران نباید روابط خود را محدود به شرق یا غرب نماید. باید متناسب با منافع ملی و ظرفیت های همكاری با كشورهای مختلف بتوانیم روابط خود را از طریق این توازن به نحو حداكثری تأمین نماییم. اساسا در همین چهارچوب هر قدر روابط ایران با مراكز قدرت مهم دنیا از گستردگی و دیالوگ افزونتری برخودار شود، زمینه تحقق حداكثری منافع ملی و مانور سیاست خارجی ما بیشتر فراهم می گردد. برقراری روابط از روی اضطرار با یك بخش از جهان نمی تواند تأمین كننده منافع ملی كشور بوده و قدرت مانور ما را جهت كسب اهداف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی محدود می كند.

گسترش روابط ما با كشورهای شرق به ویژه روسیه و چین می تواند بخش مهمی از اهداف ما را تامین نماید. علاوه بر آن باعث توازن روابط ما با غرب شده و قدرت چانه زنی ما با غرب بالا ببرد. متقابلا بازسازی روابط با اروپا و غرب می تواند موجبات بهره مندی ما را از ظرفیت های همكاری با این كشورها فراهم آورده و توازن بخش روابط ما با كشورهای شرقی باشد.

نقش چین را در سیاست خارجی ایران به هیچ وجه نمی توان نادیده انگاشت. چین در شرایط جدید بازیگر مهم جهانی است و دوران پس از تحریم ها نیز فرصتی برای دو كشور فراهم آورده تا بتوانیم روابط دوجانبه را در كنار روابط ایران و غرب بازتعریف تا حداكثر منابع ملی را تامین نماییم.

آساق*1597**1545