به ظاهر برچسب های سلامت اعتماد نكنید

از سوی دیگر وقتی بدانیم كه طبق گفته رسول دیناروند رییس سازمان غذا و دارو ، بیشترین قاچاق بین كالاهای سلامت محور در حوزه محصولات آرایشی و بهداشتی وجود دارد، این نگرانی دو چندان می شود.
تقلبی بودن محصولات سلامت محور مانند لوازم آرایشی و بهداشتی غیر از اینكه اقتصاد را مختل می‌كند، سلامت مردم را تحت‌ تاثیر قرار داده و ممكن است از سوی دیگر موجب ایجاد هزینه های درمانی زیادی شود.
با توجه به اینكه گفته می شود ایران یكی از پرمصرف كننده ترین لوازم آرایشی در منطقه بوده و برخی خبرهای منتشره در فضای مجازی حاكی از آن است كه طبق آمارها 17 میلیون زن ایرانی هر ساله 10 تریلیون و 200 میلیارد تومان برای خرید لوازم آرایشی هزینه می‌كنند؛ بنابراین پاسخ به سووال 'اصل یا تقلبی؟' در خصوص اینگونه محصولات ، یك مساله حیاتی برای سلامت افراد است.

**پایه گذاری طرح تشخیص اصل و تقلبی بودن محصولات سلامت محور
دست‌اندركاران جعل و قاچاق محصولات بهداشتی و آرایشی برای فروش اجناس خود، شگردهای حرفه‌ای خاصی داشتند و همواره بازار هم برای این محصولات قاچاق وجود داشت تا اینكه در سال 86 ، سازمان غذا و دارو ، طرح رهگیری و ردیابی محصولات سلامت محور را آغاز كرد.
سازمان غذا و دارو، در اجرای این طرح، برچسب هایی را صادر كرد تا روی محصولات سلامت محور نصب شود و مردم با دیدن آنها اجناس ایمن را خریداری كنند.
اما این طرح متاسفانه به دلایل مختلف به نتیجه نرسید و این برچسب ها در بازار، دست به دست فروشندگان اجناس لوازم آرایشی و بهداشتی چرخید و حتی روی محصولات قاچاق هم چسبانده می شد.

**چرایی نتیجه بخش نبودن طرح رهیابی محصولات سلامت محور
معاون برنامه ریزی و نظارت سازمان غذا و دارو در این باره می گوید: طرح رهگیری و ردیابی محصولات سلامت محور متمركز بر داروهای گران‌قیمت بود تا بتواند داروهایی با یك شاخص قیمتی بالاتر در بازار را رهگیری و ردیابی كند.
دكتر اكبر عبدالهی در گفت و گو با خبرنگار سلامت ایرنا ، پایان دولت وقت و از آن مهم تر همزمانی اجرای این طرح با طرح شبنم یا طرح اصالت وزارت بازرگانی را از جمله دلایل نتیجه بخش نبودن طرح رهیابی محصولات سلامت محور می داند.
وی می افزاید: متاسفانه در آن دوران برچسب‌ها به فروش می‌رفت و هركسی به آسانی می‌توانست یك سری برچسب بخرد و روی هر كالایی بچسباند؛ مردم هم ازآنجایی‌كه فكر می‌كردند این كالاها برچسب دارند و برچسب نشان‌دهنده اصالت آن است به این كالاها اعتماد می‌كردند درصورتیكه این روش دقیقا برخلاف اهداف اولیه نظام مبارزه با قاچاق بود.
به گزارش خبرنگار ایرنا، این برچسب ها با تعجب فراوان هم اكنون نیز در بازار لوازم بهداشتی و آرایشی وجود دارد و مردم نیز به این برچسب ها اعتماد می كنند.

**به برچسب های سلامت اعتماد نكنید!
معاون برنامه ریزی و نظارت سازمان غذا و دارو تصریح می كند: با توجه به وجود برچسب های تقلبی متعددی كه روی كالاهای سلامت محور بویژه آرایشی و بهداشتی تحت عنوان شركت های واقعی درج می شود اكیدا به مردم توصیه می كنیم از آنجا كه در برخی دوره های زمانی، برچسب فوق با تایید این سازمان و با آرم آن تهیه شده بود دیگر حتی به ظاهر برچسب ها نیز اعتماد نكنند.
عبدالهی می افزاید: آمار گویای این واقعیت است كه بیش از نیمی از لوازم آرایشی و بهداشتی از كانال های غیر رسمی وارد كشور می شوند بنابراین مردم نه به آنها كه صد در صد تقلبی اند و نه آنهایی كه ظاهرا اصل هستند و از مسیر های غیر قانونی می آیند، اعتماد نكنند.

**سامانه نظارت بر محصولات سلامت، بهترین راه تشخیص اصل از تقلبی
معاون برنامه ریزی و نظارت سازمان غذا و دارو می گوید: به دلیل استفاده لحظه ای و مستمر از فراورده های آرایشی و بهداشتی و اثر گذاری بالای آنها در سلامت، بهترین راه شناسایی محصولات اصل از تقلبی ' سامانه مدیریت و نظارت بر محصولات سلامت ' سازمان غذا و دارو است.
عبدالهی می افزاید: این سامانه در راستای تحقق سیاست های كلان نظام سلامت تهیه و با اهداف نظارت بر زنجیره تامین، توزیع، عرضه محصولات سلامت محور دارو و فرآورده های طبیعی گیاهی، سنتی و مكمل، غذا، آرایشی و بهداشتی و تجهیزات و ملزومات پزشكی در سطح كشور، ایجاد نظام رهگیری و ردیابی محصولات سلامت محور در طول زنجیره، ایجاد نظام پایش و كنترل كیفی و كمی محصولات سلامت محور براساس آمایش در همه سطوح و ایجاد سیستم واكنش سریع و فراخوان محصولات نامنطبق در سراسركشور در همه سطوح، آماده بهره برداری شده است.
وی خاطرنشان می كند: این نرم افزار كنترل، ردیابی و رهگیری فراورده های سلامت محور، هم اكنون در سایت ttac.fdo.gov.ir قرار گرفته و همه خریداران كالاهای سلامت محور می توانند با دانلود این نرم افزار آن را روی گوشی های همراه خود نصب كنند.
وی ادامه می دهد: البته همچنان امكان استعلام اصالت محصولات سلامت محور از مسیر های قدیمی مانند پیامك یا تلفن گویا نیز وجود دارد.

**فرایند استعلام اصالت محصولات سلامت محور
معاون برنامه ریزی و نظارت سازمان غذا و دارو می گوید: در صورت استعلام برچسب اعلام شده، همه اطلاعات نشان دهنده اصالت یك محصول مانند نام كالا، تاریخ تولید، انقضا، نام تولیدكننده، واردكننده و اصل یا تقلبی بودن محصول ، مشخص خواهد شد.
عبدالهی می افزاید: از نظر ما به فرآورده هایی كه در این سامانه شناسه ندارند به راحتی نمی توان اعتماد كرد البته چون سیستم را تغییر داده ایم ممكن است فرآورده هایی كه برچسب اصالت قبلی را داشته و اصل هستند از سیستم تائیدیه نگیرند.
وی تاكید می كند: تنها راه تشخیص محصول اصل از تقلبی، استعلام از سامانه مذكور است البته برخی شركت ها، سامانه ای راه اندازی كرده اند كه درصورت رجوع به آنها محصولات تقلبی شان را تایید می كندكه ما هم از طریق استعلام شماره تلفن ها از طریق مراجع قانونی پیگیر تخلف آنها نیز هستیم.
وی یادآور می شود: هدف ما این است كه تمام فرآورده های سلامت محور، شامل دارو، غذا، مكمل، تجهیزات پزشكی و ملزومات پزشكی از بدو ورود به زنجیره تامین به‌صورت شناسه دار وارد بازار شوند.

**چالش های سامانه مدیریت و نظارت بر محصولات سلامت محور
معاون برنامه ریزی و نظارت سازمان غذا و دارو می گوید: مشكل اساسی كه امروز با آن مواجه هستیم موضوع آزمون و خطاهای متعدد قبلی است.
عبدالهی در گفت و گو با خبرنگار سلامت ایرنا تصریح می كند: مساله این است كه زمانی كه طرحی از صفر در كشور شروع شود نسبت به آن مقاومت نیست یا اینكه مقاومت حداقلی شكل می‌گیرد اما وقتی طرحی را بد اجرا كرده باشند، اجرای دوباره آن و پاك كردن ذهنیت‌های قبلی و دوباره از صفر شروع كردن، كار بسیار سختی است.
وی می افزاید: اكنون طرح سامانه مدیریت و نظارت محصولات سلامت محور برای مجریان آن كاملا شفاف است و طبق برنامه ریزی قبلی پیش می رود.
وی ادامه می دهد: بطور خلاصه طرح جدیدی كه آن را آغاز كرده ایم به این صورت است كه در بدو تولید خود صاحب كالا یعنی هركسی كه آن را ثبت كرده باید اقدام را آغاز كند، پس لازم بود همه كالاهای كشور اول ثبت شوند.
معاون برنامه ریزی و نظارت سازمان غذا و دارو می گوید: متاسفانه هنگام آغاز این طرح در سال 92، متوجه شدیم كه بسیاری از بانك‌های اطلاعاتی در سال 88 متوقف ‌شده است بطورمثال ما تعداد داروخانه‌ها و تعداد پروانه‌های غذا را تا سال 88 می‌دانیم، اما نمی‌دانیم بعد از آن چه تعداد كم یا زیاد شده است.
عبدالهی می افزاید: بنابراین تمام اطلاعات در این زمینه باید باید یكپارچه می‌شد.

**باركدهای دوبعدی
دكتر فرزاد پیرویان معاون برنامه ریزی اداره كل دارو سازمان غذا و دارو نیز چندی پیش در گفت و گو با خبرنگار سلامت ایرنا تصریح كرده بود كه برچسب های اصالت روی محصولات بهداشتی ، آرایشی و دارویی، قابلیت جعل را دارد.
وی افزود: برای جلوگیری از قاچاق در حوزه دارو ، باركدهای دو بعدی خاصی طراحی شده است و هركدام از این باركدها مانند اسكناس شماره خاصی می گیرد در حالی كه در سیستم برچسب اصالت ، همه داروها دارای یك شماره سری ساخت بودند.
به گفته وی، اولویت نصب این باركدها روی داروهای وارداتی است و هم اكنون نصب باركدهای دو بعدی روی 50 قلم داروی وارداتی در حال آزمایش است.

**مردم حتما برای اطمینان از اصالت، استعلام كنند
متاسفانه برخی مصرف كنندگان تصور می كنند تصویر برچسب ارزش دارد در حالیكه این برچسب هیچگونه ارزشی ندارد بلكه در صورت تایید استعلام برچسب، می توان آن را استفاده كرد.
به هرحال برچسب هایی كه روی كالاهای سلامت محور چسبانده می شود، دیگر به خودی خود بیانگر اصالت كالا نیستند و حتما باید از سامانه www.ttac.ir یا پیامك 20008822 ، استعلام شوند.
به گفته مسوولان نظام دارویی كشور ، در صورتی كه افراد نتوانستند صحت باركدهای مندرج بر روی محصولات را با ارسال پیامك دریافت كنند به احتمال زیاد آنها دارو یا محصولات آرایشی بهداشتی و غذای خارجی هستند كه برچسب تقلبی استفاده كرده اند و باید از سطح عرضه جمع آوری شوند.

**از جذب سم در بدن تا اختلال رشد جنین، پیامد بی توجهی به اصالت كالا
عطاءاله شكوری مدیر آزمایشگاه كنترل كیفیت مواد غذایی، آشامیدنی و آرایشی بهداشتی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی اخیرا درباره پیامدهای سلامتی استفاده از محصولات تقلبی و قاچاق سلامت محور هشدار داده است.
وی با اشاره به قاچاق كالاهای سلامت محور در چهار حوزه دارو، مواد غذایی، لوازم آرایشی و بهداشتی و انواع مكمل های غذایی و ورزشی، گفت: هر گروه از این كالاها می توانند به شدت سلامت فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
وی با اشاره به لوازم آرایشی و بهداشتی تصریح كرد: نكته مهم این است كه این مواد بطور مستقیم روی پوست مورد استفاده قرار می گیرند؛ حال اگر این فراورده ها از تركیبات سمی و خطرناك ساخته شده باشند می توانند جذب بدن شده و سلامت فرد را تهدید كنند.
وی اضافه كرد: بطورمثال رنگ های مو طیف وسیعی از رنگ های جذاب را تشكیل می دهند اما باید توجه داشت كه نوع رنگ مورد استفاده در آنها باید مجاز و استاندارد باشد و اگر چنانچه رنگ مورد استفاده مصنوعی و غیر مجاز باشد در این صورت، رنگها می توانند جذب بدن شده و برای سلامت فرد خطر آفرین باشد و معمولا هم كبد به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد.
به گفته شكوری، حتی برخی رنگ های مصنوعی برای جنین بسیار سمی است و می تواند رشد جنین را مختل كند.
بنابراین گرچه نباید به ظاهر برچسب های اصالت محصولات سلامت محور اعتماد كرد اما این مساله به معنای بی توجهی به آن نیست بلكه لازم است كه حتما استعلام سلامت آن انجام شود.

**چند درصد مردم سلامت كالاهای سلامت محور را استعلام می كنند؟
البته اینجا این پرسش مطرح می شود كه واقعا تا چه حد كارهایی كه به خود مردم واگذار شده موفقیت آمیز بوده و چند درصد مردم ما حوصله وقت گذاشتن و استعلام اصالت كالا را حتی به قیمت سلامتی خود دارند و چقدر این مساله برایشان مهم است.
سرعت زندگی شهری و دغدغه افكار مختلف از اشتغال گرفته تا تحصیل آیا مجالی برای انجام این كارها به آنان می دهد به ویژه كه خرید لوازم بهداشتی و آرایشی برای بسیاری از زنان به صورت كاری روزمره یا مداوم تبدیل شده و آنان در هر نوبت خرید باید استعلام انجام دهند.
به ویژه قیمت ارزان كالاهای تقلبی و قاچاق لوازم آرایشی و بهداشتی شاید این تصور اشتباه را در اذهان مردم ایجاد كند كه برای یك تا پنج هزار تومان كه دیگر نیازی به استعلام نیست.
بنابراین آنچه انجام آن موازی با اجرای طرح مدیریت و نظارت سامانه محصولات سلامت محور، ضروری به نظر می رسد فرهنگسازی وسیع در این زمینه و حساس كردن مردم به سلامت خود و بهایی كه برای بی توجهی به سلامت خود می پردازند ، است.
گزارش از سادات حسینی خواه
اجتمام(5)**9185 ** 1418