بخش نخست اين گزارش كه در شماره روز شنبه هفتم شهريور 1394 خورشيدي به قلم بيتا مهدوي انتشار يافت، مي خوانيم: كارشناسان معتقدند، سن بالا، پرفشاري خون و استعمال سيگار، بيماري‌هاي عروق كرونر قلبي، ديابت، كلسترول بالا و مصرف داروهاي خوراكي پيشگيري از بارداري، از مهم‌ترين عوامل مستعدكننده سكته‌هاي مغزي است.
**برنامه كاهش سكته‌هاي مغزي
دكتر محمد حاجي آقاجاني ـ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي اظهار داشته است: امسال بيماران دچار سكته حاد مغزي و سكته قلبي به طور ويژه در كانون توجه معاونت درمان وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي قرار خواهند گرفت وقرار است حركت سازمان يافته‌اي در مورد درمان حاد اين بيماران در كشور انجام شود.
وي از احداث 3 حوزه پيشگيري، درمان حاد و توان‌بخشي بيماران دچار سكته مغزي خبر داده و گفته است: با آنكه كشورهاي توسعه يافته توانسته‌اند ميزان ابتلا به سكته مغزي را كاهش دهند، اما متاسفانه در كشورما اين آمار شيوع بالاتري دارد و از سوي ديگر پايين بودن سن سكته‌هاي مغزي در كشور سبب شده است برنامه‌هايي از سوي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي براي كاهش سكته در كشور و به ويژه سكته حاد، در دست اقدام قرار گيرد.
معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با اشاره به اينكه عوامل خطر سازي همچون ديابت، كلسترول و به ويژه فشار خــون بالا از عمده علل ابتلا به سكته مغزي است، مي‌افزايد: با وجود آنكه نظام آماري و ثبت اطلاعات بيماري ها از جمله سكته مغزي در كشور ما اشكالاتي دارد، اما يافته‌ها بيانگر آن است كه سكته مغزي چهارمين علت مرگ و مير در ايران را تشكيل مي‌دهد كه به همين دليل كنترل و كاهش عوامل خطرساز در برنامه‌هاي پيشگيري وزارت بهداشت و درمان قرار دارد.
وي يادآوري مي‌كند: از معضلات سكته مغزي، تكرارشوندگي آن است، تا جايي كه 32 درصد سكته ها تكرار مي‌شود كه بيانگر آن است در مورد اين بيماران نه اقداماتي در حوزه پيشگيري‌هاي اوليه انجام شده و نه پيشگيري‌هاي ثانويه براي پيشگيري از تكرار سكته به عمل آمده است.
دكتر آقا جاني با بيان اين مطلب كه سكته مغزي 11 درصد دلايل مرگ و مير را در كشور تشكيل مي‌دهد، مي‌گويد: يكي از نكات مهم درمان در مرحله حاد براي اين بيماران، تجويز داروي TPA در 4 ساعت اوليه ابتلا به سكته مغزي است كه به غير از دردسترس نبودن اين دارو در برخي مراكز، مساله بيمه نبودن آن نيز از مشكلات بيماران دچار سكته مغزي است كه وزارت بهداشت و درمان درتلاش است از طريق شوراي عالي بيمه نسبت به بيمه اين دارو و دسترسي بيشتر بيماران به آن، اقدام كند.
وي با ابراز تاسف از پايين آمدن سن سكته مغزي در كشور مي‌افزايد: با اينكه سن ابتلا به سكته مغزي در ديگر كشورهاي در حال توسعه بالاي 60 سال است، متاسفانه اين سن در كشور ما 5 تا 10 سال كمتراز ميانگين جهاني است، ضمن آن كه نبود مراكز درمان سكته مغزي از ديگر مشكلات است.
وي يادآوري مي‌كند: در حال حاضر 5 هزار و 700 تخت مراقبت‌هاي ويژه مغزي (آي سي يو) در بخش دولتي داريم و بدون درنظر گرفتن نيازهاي آينده، به همين ميزان نيازمند تخت در اين بخش ها هستيم. همچنين حتي با احتساب اينكه بيش از 2 هزار تخت «آي سي يو» هم در بخش خصوصي وجود دارد، به همين ميزان كمبود در بخش خصوصي نيز به چشم مي‌خورد كه با توجه به اينكه كمبود تخت‌هاي «آي سي يو» همواره يكي از دغدغه‌هاي پزشكاني است كه با بيماران دچار سكته مغزي سرو كار دارند، نيازمند سرمايه گذاري خاص در بخش مراقبت‌هاي ويژه مغزي هستيم. اختصاص 2 هزار و 200 تخت «آي‌سي‌يو» از اقدامات وزارت بهداشت و درمان در سال 94 است كه بخشي از آن به بيماران دچار سكته مغزي اختصاص داده مي‌شود.
وي با اشاره به اهميت توان‌بخشي در بيماران دچار سكته مغزي حاد يادآور مي‌شود: متاسفانه توان‌بخشي مبتلايان به سكته مغزي در كشور ما تقريبا رها شده است، به اين معني كه نه متولي خيلي روشني دارد و نه سرمايه‌گذاري در اين حوزه انجام شده است. در حال حاضر بازتواني بيماران دچار سكته مغزي در دستور كار وزارت بهداشت و درمان قرار دارد و اين درحالي است كه اگر درمان سكته حاد مغزي در 4 ساعت اوليه صورت گيرد، 30 درصد بيماران بدون ايجاد عوارض و ناتوانايي، كاملاً بهبود خواهند يافت.
**سكته مغزي و زمان طلايي
دكتر محمد رضا عزيزي ـ متخصص مغز و اعصاب در مورد سكته مغزي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: سكته مغزي اولين علت ناتواني و معلوليت در جهان است و شايع‌ترين بيماري است كه باعث معلوليت افراد در دنيا مي‌شود.
وي با بيان اين مطلب كه بر اساس آمارهاي به‌دست آمده در هر 45 ثانيه يك نفر دچار سكته مغزي مي‌شود و در هر 3 دقيقه يك نفر جانش را بر اثر اين عارضه از دست مي‌دهد، مي‌افزايد: آمارهاي به‌دست آمده در كشور ما حاكي از اين است كه روزانه 250 تا 300 نفر دچار سكته مغزي مي‌شوند و اين در حالي است كه در كل دنيا و از جمله ايران آمار سكته مغزي متأسفانه رو به افزايش است و سيستم ثبت مرگ و مير در كشورمان نشان مي‌دهد كه طي سال‌هاي اخير سكته مغزي دومين علت مرگ و مير تهراني‌ها بوده است.
اين متخصص مغز و اعصاب در مورد علت عارضه سكته مغزي يادآوري مي‌كند: توقف و انسداد خون‌رساني به مغز را سكته مغزي مي‌گويند. در اين عارضه به سلول‌هاي مغزي خون نمي‌رسد و در عرض چند دقيقه ابتدايي سلول هاي مغزي از ميان مي‌روند و مغز دچار مرگ سلولي مي‌شود.
عارضه سكته مغزي به 2 نوع عمده تقسيم مي‌شود. درنوع اول خون‌رساني به مغز دچار اختلال مي‌شود و از اين رو خون به مغز نمي‌رسد و رگ ها دچار انسداد مي‌شوند نوع ديگر، خون ريزي مغزي است كه در آن رگ‌هاي مغز دچار تخريب و پارگي مي‌شوند، خون در بافت مغز جريان پيدا مي‌كند و بافت و سلول‌هاي مغز آسيب مي‌بينند در اين حالت خون به مغز نمي‌رسد و تجمع آن، در نهايت از ميان رفتن بافت مغز را به همراه مي‌آورد. معمولا 80 درصد سكته‌هاي مغزي مربوط به نوع اول است كه در اصطلاح به آن «ايسكميك مغزي» مي‌گويند.
**علايم سكته مغزي
دكتر عزيزي در مورد علايم عارضه سكته مغزي مي‌گويد: ضعف و كرختي در صورت و بازو، به طوري كه شخص احساس سنگيني در دست را داشته باشد، مي‌تواند از علائم سكته مغزي باشد. البته معمولا بيماران هر كدام به نحوي خاص اين احساس سنگيني را مطرح مي‌كنند، بخصوص كه اگر اين علايم يك طرفه باشد، يعني يك طرف بدن بيمار دچار ضعف و كرختي شده باشد و يا اينكه ضعيف و فلج شود.
در اين حالت بيمار معتقد است كه نمي‌تواند دست و پايش را تكان دهد و در راه رفتن دچار مشكل است و عدم تعادل پيدا كند.
همچنين ممكن است بيمار به طور ناگهاني دچار اختلال تكلم شود، به طوري كه فرد بعد از بيدار شدن متوجه شود كه نمي‌تواند صحبت كند و يا اشكال در بلع پيدا كرده است، گاهي هم حالت گز گز و مور مور و بي حسي و يا احساس سوزش در اندام‌ها پديد مي‌آيد و بيمار ممكن است دچار مشكلات بينايي وكاهش و تاري ديد ناگهاني هم شود.
گاهي سكته مغزي خودش را به صورت كاهش حافظه نشان مي‌دهد و زماني فرد با سر گيجه به پزشك مراجعه مي‌كند و دچار سقوط ناگهاني مي‌شود. در بعضي از موارد بيماران سكته مغزي گاهي دچار بي اختياري ادرار و مدفوع مي‌شوند در مواقعي كه سكته مغزي شديد باشد فرد توانايي انجام دادن حركات ضعيف را هم از دست مي‌دهد و اگر علايم گذراي سكته هم بود توصيه مي‌شود فرد به پزشك مراجعه كند و در مركز درماني مورد معاينه و درمان‌هاي لازم قرار گيرد.
مشاور رئيس سازمان نظام پزشكي با اشاره به اين مطلب كه سكته مغزي 3 آزمون مهم دارد، مي‌افزايد: ابتدا از بيماري كه دچار سكته مغزي شده است مي‌خواهيم لبخند بزند اگر صورتش به هنگام لبخند زدن دچار ناهمگوني و ناهمساني شد و به يك سمت انحراف پيدا كرد، يكي از علائم سكته مغـــزي را دارد، همـچنين از بيمار مي خواهيم كه دست‌هايش را بالا ببرد كه اگر قادر به انجام اين كار نشد و يك دستش بلافاصله افتاد، مشكوك به سكته مغزي است و سومين آزمون اين است كه از او بخواهيم يك جمله ساده را تكرار كند، ولي نتواند.
**سكته مغزي و فشارخون بالا
دكتر عزيزي در مورد دلايل سكته‌هاي مغزي يادآوري مي‌كند: مهم‌ترين عامل در ايسكميك مغزي، فشار خون بالا است كه احتمال آن را 2 تا 4 برابر افزايش مي‌دهد و عامل ديگر، بيماري ديابت است.
سلول هاي مغزي بر اثر اين بيماري آسيب مي‌بينند و بررسي‌ها بيانگر آن است كه ديابت، ميزان احتمال سكته مغزي را 3 برابر افزايش مي‌دهد و از اين رو بيماران ديابتي بايد به طور مرتب پايش شوند وبه پزشك مراجعه كنند.
فرد ديابتي بايد به طوردايم دارو مصرف كند و تحت كنترل پزشك باشد، زيرا اين بيماري به قلب، كليه‌ها، اعصاب محيطي و مغز آسيب جدي مي‌رساند و يكي از عوامل شايع سكته‌هاي مغزي است و اين در حالي است كه متاسفانه خيلي از ديابتي‌هاي جامعه ما از بيماري خود بي‌اطلاع هستند.
عامل ديگر در بروز سكته‌هاي مغزي سيگار كشيدن است كه تا 4 برابر احتمال سكته مغزي را افزايش مي‌دهد. متاسفانه مصرف سيگار در سال‌هاي اخير يبشتر رواج پيدا كرده است، به طوري كه در چند سال اخير شاهد گرايش جوانان در سنين پايين به سيگار هستيم و اين در حالي است كه به راحتي مي‌توان آن را ترك و از ابتلا به سكته‌هاي مغزي پيشگيري كرد.
مصرف مشروبات الكلي يكي ديگر از عواملي است كه باعث سكته مغزي مي‌شود و عامل ديگر ابتلا به اين بيماري، در سابقه خانوادگي افراد است.
احتمال سكته مغزي در افراد ديگر هم وجود دارد و از علل ديگر آن، مي‌توان به كم‌تحركي و نپرداختن به ورزش به صورت منظم و روزانه اشاره كرد. ضمن آن كه تغذيه نامناسب، مصرف چربي‌هاي اشباع و چاقي كه به شدت در كشور در حال افزايش است، از ديگر عوامل سكته مغزي به حساب مي‌آيند.
**سكته مغزي در جوانان
دكتر علي رفيعي ـ متخصص بيماري‌هاي مغز و اعصاب هم در مورد سكته مغزي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: سكته‌هاي مغزي دومين عامل مرگ و مير در ايران است. اين عارضه در هر سني ممكن است بروز كند و براساس علت‌يابي، سن بروز اين عارضه متفاوت است.
بيماري‌هاي ارثي مانند بالا بودن چربي خون به صورت فاميلي و بسياري از بيماري‌هاي قلبي مادرزادي در سنين پايين، مي‌توانند باعث ايجاد سكته مغزي شوند.
ولي سكته‌اي كه به علت تصلب شرايين به وجود مي‌آيد، معمولاً در سنين بالاي 50 سال رخ مي‌دهد.
وي در مورد علت اصلي سكته مغزي در جوانان مي‌افزايد: بررسي ها نشان داده است جواناني كه دچار سكته مغزي مي‌شوند، زندگي پر استرسي داشته‌اند. زيرا استرس‌هاي ناگهاني و شديد مي‌تواند باعث گرفتگي عروق شود و در يك لحظه خون‌رساني به مغز را مختل كند و در نهايت سكته اتفاق بيفتد.
دكتر رفيعي با اشاره به اين مطلب كه مصرف مواد مخدر، روانگردان و محرك و يا آرام‌بخش بر روي ساختار عروقي مغز تاثير دارند، مي‌گويد: مصرف داروهايي از خانواده كوكايين، شيشه و كراك هم باعث مرگ بافت‌هاي مغزي مي‌شود. اما علت اصلي سكته جوانان، نوعي بيماري به نام «آنتي فسفوليپيد» است. در اين بيماري آنتي بادي‌هايي ايجاد مي‌شوند كه با فاكتورهاي انعقادي خون تداخل مي‌كنند و باعث بروز لخته در عروق مي‌شوند. 46 درصد سكته‌هاي مغزي بيماران زير 40 سال بر اثر وجود همين آنتي بادي‌ها بوجود مي‌آيد. اين نشانگان نيز به 2 گروه اوليه و ثانويه تقسيم مي‌شوند، در گروه اوليه هيچ علتي وجود ندارد و در گروه ثانويه هم بر اثر مصرف برخي از داروها، آنتي بادي در خون به وجود مي‌آيد، البته اين آنتي بادي ممكن است در خون افراد عادي هم ديده شود، ولي به آن معنا نيست كه حتماً فرد در آينده دچار سكته مغزي خواهد شد.
**مصرف آسپرين
اين استاد يار دانشگاه علوم پزشكي تهران با بيان اين مطلب كه مصرف روزانه آسپرين مي‌تواند خطر سكته مغزي را كاهش دهد، مي‌گويد: بر رسي‌هاي انجام شده نشان داده است كه استفاده مداوم از آسپرين مي‌تواند خطر سكته مغزي را به صورت متوسط تا 30 درصد كاهش دهد. زيرا كه آسپرين داروي بسيار راحت و كم عارضه‌اي است و معمولا براي پيشگيري‌هاي ثانويه در كساني كه يك بار سكته مغزي كرده‌اند، از آسپرين به صورت روزمره استفاده مي‌شود. همچنين مصرف استاتين ها با مكانيسم كاهش چربي خون باعث كاهش خطر سكته مغزي مي‌شوند، اين تركيبات حتي در بيماراني كه كلسترول طبيعي دارند، مي‌تواند خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلب، عروقي را كاهش دهد و از اين رو استفاده از اين تركيبات حتي در بيماران بدون كلسترول بالا هم موثر است.
دكتر رفيعي در پاسخ به اين پرسش كه درمان فشار خون بالا چه تاثيري در پيشگيري از سكته مغزي دارد مي‌گويد: فشار خون بالا يكي از مهم‌ترين فاكتورهاي قابل تغيير است كه بروز سكته مغزي را افزايش مي‌دهد. فشار بالاي 14 روي 9 فشار غير طبيعي محسوب مي‌شود و افرادي كه فشار خون‌شان بالاي 14 است، به طور متوسط حدود 6 برابر بيشتر ريسك سكته مغزي دارند، بنابراين توصيه مي‌شود اين افراد هر چه سريع‌تر براي درمان فشار خون بالاي خود اقدام كنند. فشار خون متعادل و مطلوب، كمتر از 12 روي 8 است.
عوارض سكته‌هاي مغزي
دكتر رفيعي در مورد عوارض سكته‌هاي مغزي مي‌افزايد: خوشبختانه بيشتر عوارض اين عارضه پس از گذشت زمان و انجام اقدامات توان‌بخشي تا حدي برطرف مي‌شود و در صورتي‌كه اين عوارض عميق باشد، امكان تثبيت هميشگي درصدي از آن براي بيمار وجود دارد و مثلا ممكن است درجاتي از فلج اندام و يا لكنت زبان ايجاد شود.
اين متخصص مغز و اعصاب در مورد درمان سكته مغزي يادآوري مي‌كند: درمان اصلي سكته حاد مغزي، داروي از بين برنده لخته خون است كه در مورد آنان حداكثر تا 4.5 ساعت پس از سكتة مغزي بايد تزريق شود و قبل از تزريق اين دارو به اقدامات لازم جهت كنترل مناسب فشارخون نياز است. با توجه به اينكه با تزريق اين دارو احتمال ايجاد خونريزي‌هاي مغزي در حدود 6 درصد از بيماران وجود دارد، آنان بايد 24 ساعت با امكانات ويژه و مراقبت‌هاي دائم بستري شوند. متاسفانه مشكلاتي كه در انتخاب بيمار و كمبود امكانات وجود دارد باعث شده است اين دارو تاكنون فقط به حدود 200 بيمار مبتلا به سكته مغزي در كشور داده شود.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**2059**9131
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش نوشت: براساس آمار سازمان بهداشت جهاني، سكته‌هاي مغزي سالانه بيش از 15 ميليون نفر را در جهان مبتلا مي‌كند كه يك سوم آنان به اين علت فوت مي‌كنند، عده‌اي دچار عوارض شديد مي‌شوند و 5 ميليون نفر از آنان مي‌توانند به زندگي عاديشان برگردند و اينها افرادي هستند كه در 3 تا 4 ساعت اول سكته، براي درمان به بيمارستان‌ها انتقال يافته اند.
