صنعت چاپ تحولی شگرف در زندگی بشر به وجود آورد كه توسعه و پیشرفت را در جهان تسریع بخشید. اختراع دستگاه چاپ در سده ی پانزدهم میلادی به وسیله ی یوهان گوتنبرگ، نقطه ی عطفی در زندگی مردمان این كره خاكی قلمداد می شود و سرآغاز بسیاری از دگرگونی ها در طول تاریخ است.
این صنعت را به گونه ای می توان زمینه ساز شكل گیری رنسانس و انقلاب صنعتی دانست زیرا سبب دگرگونی های فراوانی در جوامع اروپایی شد. پس از سده ی هجدهم میلادی صنعت چاپ به رشد خود ادامه داد و در آغاز سده ی نوزدهم چاپ استوانه ای اختراع شد و پس از آن با استفاده از نیروی ماشین بخار سرعت چاپ كتاب افزایش یافت. عامل های گوناگونی از جمله تحولات عكاسی نیز تاثیر زیادی بر فن چاپ بر جای گذاشت و در نهایت به ظهور و گسترش تكنولوژی های نوینی همچون الكترونیك، میكروالكترونیك و ظهور انواع رایانه ها انجامید. به كارگیری این وسیله های تازه و تركیب آن در فرآیند چاپ، تحولات شگرفی را در این صنعت پدید آورد.
چاپ به طور كلی به سه صورت برجسته، مسطح و گرد و بر پایه ی هدف انتشار آن به انجام می رسد و از مهمترین روش های آن می توان به افست، فلكسو، هلیوگراور، سیلك اسكرین، لتر پرس و دیجیتال اشاره كرد.
صنعت چاپ در ایران نیز دارای پیشینه ی غنی و پر باری است. برخی منابع، آغاز چاپ در كشور را مربوط به دوره ی ایلخانیان می دانند اما بر پایه ی مدرك های موجود، نخستین چاپخانه ایران در زمان شاه عباس دوم صفوی در جلفای اصفهان برپا شد و «زبور داوود» یا «ساغموس» به عنوان نخستین كتاب چاپی در ایران در 1017 هجری خورشیدی با خط و زبان ارمنی در 572 صفحه به چاپ رسید. در سال های بعد چاپ سربی و چاپ سنگی نیز در كشور رواج پیدا كرد.
نیاز روز افزون به صنعت چاپ در سده های بعد سبب شد تا به مرور چاپخانه هایی در مدرسه ی دارالفنون، مجلس شورای ملی، ارتش، بانك ملی ایران، دخانیات ایران، راه آهن و ... راه اندازی شود. نهضت مشروطه نیز به دلیل گرایش بیشتر مردم به خواندن مطالب سیاسی و اجتماعی بر افزایش تعداد عنوان و شمارگان روزنامه‌ها و گسترش چاپ در ایران اثرگذار بود.
مردم آزادی خواه ایران در جریان مخالفت خود با حكومت پهلوی و برقراری انقلاب اسلامی از وجود چاپخانه های كشور بهره مند شدند و به نشر حقیقت درباره ی رژیم حاكم و سخنان هدایت كنندگان این انقلاب شكوهمند پرداختند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این حوزه نیز دگرگونی های فراوانی شكل گرفت. برای نمونه چاپ رنگی برای نخستین بار در ایران مورد استفاده قرار گرفت و سبب پویایی بیشتر این صنعت شد. همچنین مجلس شورای اسلامی با تصویب آیین نامه ی تازه درباره ی تشكیل چاپخانه ها، واحدهای وابسته و چگونگی نظارت بر آنها، به پیشرفت صنعت چاپ یاری رساند.
یازدهم شهریور با تصویب شوراي عالي انقلاب فرهنگي روز صنعت چاپ نام گرفت تا اینگونه با ارج نهادن به فعالان این حوزه، وجود این صنعت ارزشمند و كاركردهای مختلف آن به آگاهی همگان برسد.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه ی روز صنعت چاپ با «احمدرضا اعتماد مظاهری» مدیرعامل شركت تعاونی چاپخانه داران تهران به گفت و گو پرداخت.
احمدرضا اعتماد مظاهری درباره ی فعالیت های حوزه ی صنعت چاپ گفت: چاپ در بخش صنفی فعالیت های متنوعی را انجام می دهد كه از آن جمله می توان به تهیه ورق های تبلیغاتی و كاتالوگ ها، تولید و نشر كتاب، بسته بندی و برچسب زنی به محصولات مختلف اشاره كرد. بسته بندی چهارچوب و هویت محصول را مشخص می كند، ایمنی كار را بالا می برد و سبب می شود برخی محصولات آسیب پذیر همچون لامپ های شمعی با حفاظت مناسب به كشورهای گوناگون صادر شود. همچنین صنایع بدون چاپ و بسته بندی مناسب قدرت تبلیغ و فروش مناسب را از دست می دهند. چگونگی بسته بندی كالاها بسیار اهمیت دارد چرا كه بسته بندی مناسب و جذاب با تشویق خریدار داخلی سبب صرفه جویی ارزی برای جلوگیری از واردات می شود و با ترغیب مصرف كنندگان خارجی، به درآمدزایی و افزایش صادرات یاری می رساند. برای رقابت با دیگر كشورها و صادر كردن كالا، باید بسته بندی ها به بهترین شكل برای پشتیبانی از كالا و با طرح های جذاب و قیمت مناسب تمام شده انجام شود.
وی در ادامه اظهار داشت: به نظر می رسد مردم كشور شناخت كافی درباره ی امور مربوط به صنعت چاپ ندارند چرا كه بیشتر آنان بر این باورند كه فعالیت این صنعت بیشتر مربوط به چاپ كتاب است، در حالی كه تنها 15 درصد فعالیت این صنعت در این زمینه صورت می گیرد و 85 درصد دیگر كار صنعت چاپ در حوزه ی بسته بندی و فعالیت های مربوط به آن است. چاپ برپایه ی نوع بسته بندی و مواد مصرفی به انعطاف پذیر و غیر قابل انعطاف، تقسیم می شود. برای مثال مواد خوراكی و بهداشتی دارای بسته بندی انعطاف پذیر و جعبه های دارویی و دستمال كاغذی كه در آنها مقوا به كار می رود، به صورت غیرقابل انعطاف بسته بندی می شوند.
مدیرعامل شركت تعاونی چاپخانه داران تهران با بیان اینكه چاپ یك صنعت میان رشته ای است كه می تواند به صادرات غیرنفتی كشور كمك كند، گفت: شاید بسته بندی به عنوان یكی از عامل های پر كاربرد این حوزه، به طور مستقیم در صادرات دیده نشود اما نقش بسیار مهمی در جذب مصرف كننده برای خرید آن كالا ایفا می كند كه از نمونه های موفق آن می توان به صادرات قابل توجه شیرینی و شكلات با بسته بندی های زیبا و مناسب به كشورهای مختلف اشاره كرد.
وی با تاكید بر اینكه صنعت چاپ پس از گذر صدها سال از اختراع آن، هنوز اهمیت خود را در عصر فناوری و تكنولوژی حفظ كرده است، افزود: دلیل این امر را می توان افزایش روش های تبلیغی برای تعیین هویت، شكل، حفاظت و امنیت كالا دانست. اینك روش های تبلیغات یك كالا نسبت به گذشته تغییر كرده است و توضیح ها و تبلیغ كافی باید بر روی بسته بندی محصول مشاهده شود كه این امر بدون استفاده از صنعت چاپ ممكن نخواهد بود.
نایب رییس اتحادیه ی چاپخانه داران تهران با اشاره به اینكه یك دستگاه مستقل یا حتی یك اداره كل در وزارت صنعت وجود ندارد تا صنعت چاپ را مورد حمایت خود قرار دهد، تصریح كرد: اكنون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی چاپ است كه به دلیل تخصص نداشتن به زمینه های گوناگون فعالیت این صنعت، تنها از منظر فرهنگی به آن می نگرد. صنعت چاپ به یك متولی توانمند نیاز دارد كه بتواند از نظر فنی این حرفه را به خوبی بشناسد و بتواند حمایت های لازم را از آن به عمل آورد.
احمدرضا اعتماد مظاهری با قدردانی از مسوولان اداره كل چاپ و نشر فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران، یادآور شد: این اداره كل با ظرفیت محدودی مجبور به كار كردن است و به دلیل برخورداری از امكانات پایین و بودجه ی كم نمی تواند به طور مطلوب به این صنعت رسیدگی كند. وی پیشنهاد داد برای انجام دادن حمایت های بهتر از صنعت چاپ قانون های بهتر با ردیف بودجه بالاتری در نظر گرفته شود.
او درباره وضعیت و شرایط كنونی صنعت چاپ كشور اظهار داشت: این صنعت در یك سال گذشته به دلیل تاثیرپذیری از ركود اقتصادی نسبت به سال های پیش از وضعیت مطلوبی برخوردار نبود اما اكنون با انجام مذاكرات هسته ای و حركت مسایل سیاسی كشور به طرف راه گشایی، امید بیشتر و شرایط روانی بهتری بر جامعه حاكم شده است كه این امر امكان سرمایه گذاری بهینه در این صنعت را بیش از پیش فراهم می آورد.
مدیرعامل شركت تعاونی چاپخانه داران تهران وضع مالیات های سنگین بر صنعت چاپ را مانع پیشرفت این صنعت در كشور دانست و تصریح كرد: در سال پیش فشارهای دستگاه امور مالیاتی بر این بخش بسیار زیاد بود و بر تفكر كاهش فعالیت در این صنعت تاثیر گذاشت. تعیین میزان مالیات این صنایع بدون كارشناسی لازم و دقیق صورت می گیرد و به همین دلیل مالیات ها بیشتر از آنچه كه باید مشخص شود بر این حوزه تحمیل می شود. برای جلوگیری از افزایش بی رویه ی مالیات صنایع كوچك و متوسط آنان را برای تشكیل دفترهای مالیاتی تشویق كردیم اما وزارت دارایی بدون توجه به این دفترها، مالیات این صنایع را مشخص می كند و با این كار تنها یك هزینه ی اضافی بر دوش صنایع قرار می گیرد.
نایب رییس اتحادیه ی چاپخانه داران تهران تسهیلات بانكی نامناسب و گران را از دیگر مشكلات صنعت چاپ برشمرد و افزود: رویكرد بانك ها در وام دهی بر پایه ی سخت گیری های شدید است. در برخی موارد مشاهده می شود طیف هایی خاص به راحتی وام های كلان دریافت می كنند اما زمانی كه نوبت به این صنعت می رسد، فعالان آن باید برای دریافت وام های كوچك نیز مانع های بسیاری همچون سپرده ضمانت، سفته، انواع ضمانت های ملكی سنگین، تشریفات اداری دشوار و طولانی مدت و ... را در برابر خود مشاهد كنند كه این امر در نهایت سبب می شود سرمایه گذار رغبت خود را برای فعالیت در این صنعت از دست بدهد. فلسفه ی وجودی بانك كمك به تجارت و صنعت است اما بانك ها نقش خود را در این زمینه به درستی ایفا نمی كنند و چاپخانه ها را به طرف مشكل پیش می برند.
احمدرضا اعتماد مظاهری در پایان با اشاره به فرسوده بودن ماشین آلات و سخت افزارهای موجود در چاپخانه های كشور گفت: بیشتر این دستگاه ها كهنه و از كار افتاده است و صنعتگران این عرصه برای نوسازی این صنعت به كمك سازمان های مربوطه و حمایت مسوولان نیاز دارند.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9165**2002**9131
تهران- ایرنا- صنعت چاپ جایگاه و اهمیت بالایی در میان كشورهای گوناگون دارد و نقش بسزایی را در پویایی اقتصاد جوامع ایفا می كند، به همین دلیل با حمایت و پشتیبانی از آن و با در نظر گرفتن یك متولی توانمند و متخصص برای این حوزه می توان به درآمدزایی بیشتر و توسعه این بخش یاری رساند.
