سالهاست استان فارس به دلایل مختلفی از جمله كاهش بارندگی، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، حفر چاه های غیر مجاز و كشاورزی سنتی و نادرست با پدیده خشكسالی روبرو است كه مردم بخش های مختلف این استان را با مشكل مواجه كرده است.
امروز حفر چاه های غیر مجاز و بهره برداری نادرست از سطح آّب های زیرزمینی باعث شده بسیاری از مناطق و دشت های استان فارس با افت شدید آب های زیرزمینی مواجه شود و خشكسالی نمود بیشتری پیدا كند.
تشدید پدیده خشكسالی در استان فارس در دشت تخت جمشید خود را به گونه فرو چاله ها و فرو نشست زمین نشان داده است كه نگرانی بی حدی را برای مسئولان ، دوستداران میراث فرهنگی و مردم ایجاد كرده است.
پدیده فرونشست زمین و فروچاله ها پدیده های طبیعی هستند كه به تدریج و دربلند مدت در طبیعت ایجاد می شوند و خطرهای فراوانی رابه دنبال دارند و در دشت تخت جمشید به دلیل خشكسالی و برداشت های بی رویه از منابع آبی زیرزمینی ایجاد شده است.
برخی از كارشناسان و مسئولان استان فارس بر این باورند كه فرو نشست زمین بر اثر برداشت های بی رویه آب از سفره های زیرزمینی امروز به عنوان یك بحران جدی در فارس مطرح است كه می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برای مردم به همراه داشته باشد.
*** فرونشست زمین های اطراف مجموعه تخت جمشید یك هشدار جدی است
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: پدیده فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید یك هشدار جدی است كه مسئولان استان فارس باید به این مهم توجه داشته باشند.
مسعود رضایی منفرد افزود: در حال بررسی این موضوع در سطح ملی از رئیس جمهوری و وزیر نیرو هستیم و این درحالی است كه دولت برنامه ریزی های اساسی در مباحث منابع آب در سطح ملی دارد.
وی بیان كرد: ما در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید بحران فرونشست زمین در این منطقه را در استان پیگیری می كنیم اما این موضوع به دلیل حساسیت ها، باید توسط مسئولان بخش های مختلف در سطح ملی پیگیری شود.
او با بیان اینكه در پی پدیده برداشت بی رویه آب از دشت تخت جمشید در سالهای اخیر، قسمت بیشتر منابع تجدید ناپذیر طبیعی در این منطقه از بین رفته است اظهارداشت: فرونشست زمین در اطراف مجموعه تخت جمشید، نه تنها به این مجموعه جهانی بلكه به تمام دشت تخت جمشید، شهرستان مرودشت و كشاورزان و مردم آن خطه یك بحران است.
رضایی منفرد اضافه كرد: در صورت ادامه روند بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی ضررهای زیست محیطی و طبیعی فراوانی دارد و در نهایت آن منطقه به بیابان تبدیل می شود و مردم از آن منطقه كوچ می كنند.
وی ادامه داد: بحران كم آبی و خشكسالی در استان فارس به ویژه برخی از مناطق مانند دشت تخت جمشید موضوع مهمی در استان است كه همه دستگاه ها و سازمان ها از جمله آب، دادگستری و جهاد كشاورزی باید برای مدیریت و رفع این بحران باهم تعامل و همكاری بیشتری داشته باشند.
او عنوان داشت:هم اینك مسئولان استان فارس از جمله مدیریت ارشد استان، قوه قضائیه، دادگستری، ستاد بحران استانداری فارس و سایر دستگاه ها از بحران ایجاد شده در این منطقه اطلاع دارند و نسبت به موضوع حساسیت دارند.
رضایی منفرد افزود: برای رفع این بحران جلساتی با مدیران استان و شهرستان مرودشت از جمله دادستان این شهرستان برگزار شده است اما مهترین اقدام در این زمینه فرهنگ سازی است.
وی بیان كرد: یكی از راهكارها برای ممانعت از بهره برداری از منابع آبی و حفر چاه های بی رویه در دشت تخت جمشید فرهنگ سازی برای كشاورزان منطقه است كه اگر دولت بخواهد اجازه حفر چاه غیرمجاز به افراد ندهد باید از خانوارها و ساكنان آن خطه حمایت كند.
رضایی منفرد اظهارداشت: رسالت اصلی ما در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید فرهنگ سازی است و سایر دستگاه های مربوطه از جمله آب و جهاد كشاورزی باید اقداماتی در زمینه های مختلف از جمله تغییر الگوی كشت، كنتورگذاری، عدم كاشت برنج در منطقه و پرداخت هزینه های كشت به كشاورزان را انجام دهند.
رضایی منفرد افزود: افت سطح آب های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین به یكی از بلایا و معضلات مهم دشت مرودشت طی سال های گذشته تبدیل شده به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی كشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.
وی، با اشاره به تهدیدهایی كه این فروچاله ها می تواند برای مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان های تاریخی داشته باشد اضافه كرد: رفع این بحران نیازمند عزم ملی است.
رضایی منفرد افزود: البته تهدید بحران فروچاله ها برای مجموعه جهانی تخت جمشید آنگونه كه در برخی رسانه ها منعكس شده بود جدی نیست اما برای كنترل این وضعیت و پیشگیری از وارد آمدن آسیب و خسارت به این مجموعه نیازمند همكاری و مشاركت تمام مجموعه ها و مسوولان استانی و كشوری هستیم.
*** فرونشست و شكاف زمین؛ تهدید امروز تخت جمشید
استاد دانشگاه شیراز نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: آنچه امروز تخت جمشید را بیش از خطر فرونشست و شكاف زمین تهدید می كند، خطر فروچاله هاست.
عزت الله رییسی اردكانی افزود: تخت جمشید از یك سو با كوه همجوار است و از سه جهت دیگر منطقه ای آبرفتی در اطراف آن است كه زیر این آبرفت آهك است.
وی بیان كرد: بافت خاك رس در این مناطق به مرور زمان و به دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته می شود و به تدریج یك حالت غار مانند در درون خاك ایجاد می شود كه این غار ریزش می كند و فروچاله ایجاد می شود.
او اظهارداشت: فروچاله ها تهدیدی برای دشت مرودشت و مجموعه جهانی تخت جمشید است كه برای پیشگیری از هر اتفاق ناگواری باید بهره برداری از منابع آب زیرزمینی اطراف این مجموعه محدود شود.
رئیسی اردكانی اضافه كرد: در سال های گذشته روبروی صفه تخت جمشید و در 250 متری آن یك فرونشست زمین و شكاف به طول 200 متر و عرض و عمق حداكثر یك متر ایجاد شده است.
وی ادامه داد: در آثار تاریخی نقش رستم نیز به فاصله بسیار نزدیكی با دیواره عمودی این آثار، شكاف و فرونشست زمین به وجود آمده است.
این استاد دانشگاه شیراز عنوان داشت: پایین آمدن سطح سفره آب های زیرزمینی علت اصلی به وجود آمدن شكاف و فرونشست های زمین در منطقه اطراف آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم است.
رییسی اردكانی افزود: یكی از راهكارهای اساسی برای پیشگیری از تهدید این منطقه و مجموعه جهانی تخت جمشید، عدم مجوز برای حفر چاه آب زیرزمینی در دشت و محدوده تخت جمشید است زیرا هر چاه جدید احتمال وقوع فروچاله را بیشتر می كند.
وی بیان كرد: با توجه به این خطر فراروی تخت جمشید، از مسوولان خواسته ایم كه مطالعاتی را با هدف جلوگیری از ایجاد فروچاله در محیط اطراف تخت جمشید با اولویت در دستور كار قرار دهند.
*** فرونشست زمین در دشت تخت جمشید برای مردم خطرناك است
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از حدود هفت سال 87 متوجه پدیده فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم شدیم كه ترك هایی در اطراف و حریم این دو مجموعه دیده شد.
شهرام رهبر افزود: كم كم این ترك ها گسترش پیدا كرد و با بررسی های كارشناسان زمین شناسی متوجه شدیم هرچه به سمت روستاهای اطراف از جمله روستای شول نزدیك می شویم عمق ترك ها بیشتر و دهانه ترك ها بازتر است.
وی بیان كرد: زمانی كه بخش های مختلف تشكیل دهنده زمین از جمله خاك و سنگ نتوانند بر روی هم قرار گیرند پدیده هایی مانند رامش، نشست و فرونشست زمین ایجاد می شود كه عمده دلیل ایجاد این پدیده ها بر اثر برداشت بی رویه آّب از منابع زیرزمینی است.
رهبر اظهارداشت: پس از تحقیقات بخش آب شناسی دانشگاه شیراز مشخص شد ایجاد این ترك ها، بر اثر برداشت آّ از زمین های اطراف مجموعه تخت جمشید و دشت تخت جمشید برای كشاورزی است كه این پدیده در جاهای دیگر كشور نیز ممكن است وجود داشته باشد.
وی اضافه كرد: نقش رستم در كوه و تخت جمشید دردامنه كوه قرار گرفته است كه به دلیل موقعیت جعرافیایی، هیچ كدام از این دو بنا دچار مشكل و آسیب ناشی از ترك نمی شوند بنابراین ترك های ناشی از فرونشست زمین در حریم درجه یك این دو مجموعه وجود ندارد.
او با بیان اینكه فرونشست زمین در دشت تخت جمشید بیش از بناهای تاریخی، برای مردم خطرناك تر است ادامه داد: ترك های ناشی از پدیده فرونشست در حریم های درجه دو و سه مجموعه های تخت جمشید و نقش رستم و مقداری در حریم درجه یك نقش رستم دیده شده است.
رهبر عنوان داشت: كارشناسان زمین شناسی بر این باور هستند كه علت وجود این موضوع برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی است و این درحالی است كه در گذشته عمق چاه ها در این منطقه شش متر بوده اما هم اكنون عمق چاه های این منطقه به 290 متر رسیده است.
وی گفت: كشاورزی یكی از مباحث اقتصادی مردم این منطقه است اما عوارض زیان باری از جمله پدیده فرو نشست زمین را برای مردم شهرستان و آثار تاریخی به دنبال داشته است.
رهبر افزود: در حال حاضر نهادهای علمی و پژوهشی از جمله میراث فرهنگی و بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد در حال انجام اقدامات علمی بر روی این پدیده هستند.
او بیان كرد: محوطه و دشت تخت جمشید حریم وسیعی دارد كه ما در مجموعه جهانی تخت جمشید درچند سال اخیر مجوز چاه در حریم درجه یك مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم را صادر نمی كنیم و بر این تصمیم تاكید داریم.
وی اظهارداشت: تغییر الگوی كشت، جلوگیری از احداث چاه های جدید الاحداث در حرایم آثار تاریخی، جلوگیری از كف شكنی و جابجایی چاه های قدیمی، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ سازی استفاده از روش های نوین آبیاری و قرار دادن كنتور هوشمند بر روی چاه های فعال در این منطقه از راهكارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین در این منطقه است.
رهبر با بیان اینكه هم اكنون كارهایی پژوهشی در این زمینه در دشت تخت جمشید در حال انجام است اضافه كرد: مسئولان استان و كشور نسبت به این موضوع حساس و آگاه هستند كه امیدواریم راهكارها برای مدیریت بحران فرونشست زمین در این منطقه با جدیت دنبال شود.
*** مجوز حفر چاه در دشت مرودشت صادر نشود
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز به ایرنا گفت: بر اساس شواهد موجود پدیده فرونشست زمین و فروچاله در سطح زمین رخ داده و عمقشان به یك تا یك و نیم متر می رسد و در واقع كسی نمی داند در زیر زمین چه اتفاقی می افتد و در این زمینه باید مطالعات دقیق تری انجام شود.
مصیب امیری افزود: هرگونه اظهار نظر در زمینه رخ دادن این پدیده ها بدون كار مطالعاتی،علمی و كارشناسی اقدامی نادرست است و تا مطالعات گسترده در این زمینه صورت نگیرد نمی توان درباره علت اصلی این پدیده ها نظر داد.
وی اظهارداشت: می توان گفت برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی یكی از علل بروز بحران فرونشست زمین در اطراف مجموع جهانی تخت جنمشید است كه تاكنون چندین جلسه در استانداری فارس با حضور مسوولان شركت آب منطقه ای استان تشكیل شده است.
امیری اضافه كرد: شركت آب منطقه ای استان نباید هیچگونه مجوزی برای حفر چاه جدید در دشت مرودشت صادر كند.
او ادامه داد: همچنین دستگاه های مربوطه باید نسبت به پر كردن و پلمب چاههای غیر مجاز و نصب كنتور بر روی چاه های دارای مجوز اقدام كند كه این كارها می تواند مانع از بیشتر شدن بحران در این منطقه باشد.
امیری با بیان اینكه تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است عنوان داشت: برای مدیریت این بحران در حریم درجه دو و سه مجموعه جهانی تخت جمشید و مردم این منطقه نیازمند همكاری همه دستگاه های استانی و ملی است.
میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود 60 كیلومتری شمال شیراز قرار دارد و آثار تاریخی نقش رستم نیز در فاصله حدود شش كیلومتری تخت جمشید واقع شده است.
یادمان تاریخی تخت جمشید كه متعلق به دوره هخامنشیان است یكی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است كه در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسكو) ثبت شد.
سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد در ایران حكومت كردند.
آثار تاریخی نقش رستم یادمان هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال 1200 پیش از میلاد تا 625 میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.
گزارش : فاطمه هاشمی نیك
3002/ 1876
شیراز- ایرنا- این بار دامنه خسارت های خشكسالی، حفر چاه های غیر مجاز و كاهش آب های زیرزمینی به حدی شده كه دامن آثار تاریخی از جمله تخت جمشید و نقش رستم را نیز در برگرفته است و با پدیده فرونشست مواجه هستیم.
