روابط ایران و چین پس از توافق هسته یی چگونه خواهد بود؟

تهران- ایرنا- ایران و چین، 2 كشور بزرگ آسیایی هستند كه پیشینه ی مناسباتشان به بیش از 2 هزار سال پیش می رسد یعنی زمانی كه جاده ی ابریشم به عنوان بزرگترین شبكه ی بازرگانی جهان، سرزمین اژدهای زرد را از طریق ایران به اروپا و آفریقا پیوند می داد. اینك وزیر امور خارجه ی كشورمان به پكن سفر كرده تا در فضای تازه ی سیاست خارجی در زمینه ی ارتقای روابط با این شریك شرقی دیرینه با مقام های چینی به رایزنی بنشیند.


چین از جمله كشورهایی است كه روابط خارجی آن در همسنجی با دیگر واحدهای ملی بیشتر دربردارنده ی اولویت های اقتصادی است. روابط خارجی ایران و چین نیز از این قاعده بركنار نیست به گونه یی كه در حال حاضر ایران بیشترین مراوده های تجاری را با چین دارد.
بر اساس آمار گمرك جمهوری اسلامی ایران، چین در سال 1392 حدود 10 میلیارد دلار كالا به ایران صادر و بیش از هفت میلیارد دلار كالا از ایران وارد كرده است. در سال 1393 میزان واردات به بیش از 12 میلیارد دلار رسید و صادرات ایران به چین از مرز 9 میلیارد دلار گذر كرد.
با توجه به اهمیت روابط اقتصادی، سفر امروز ظریف به چین هر چند نخستین سفر وی به پكن پس از شكل گیری توافق هسته یی ایران و 1+5 به شمار می آید اما به نظر می رسد این سفر بیشتر ماهیتی اقتصادی داشته باشد.

دراین ارتباط چند نكته قابل تامل است:
1- در زمینه ی روابط اقتصادی ایران و چین پس از توافق هسته یی باید توجه داشت كه چین بزرگترین خریدار نفت خام ایران است و ایران در شرایطی كه با رفع تحریم ها به دنبال بازگشت قدرتمندانه به بازار انرژی و باز پس گرفتن سهم پیشین در این بازار است، نمی تواند اهمیت روابط با بزرگترین خریدار نفت خود را نادیده بگیرد. ضمن اینكه ایران به واسطه ی صادرات نفت به چین در شرایط تحریم، ذخایر ارزی قابل توجهی در این كشور دارد و امیدوار است كه بتواند به جای كالا، مطالبه های خود را به صورت نقدی دریافت كند.
2- روابط اقتصادی ایران و چین تنها در صادرات نفت خام ایران و واردات كالاهای چینی خلاصه نمی شود بلكه چین پیش از این در برخی موارد در حوزه های نفت و انرژی و پروژه های عمرانی سرمایه گذاری داشته است. البته بیشتر این طرح ها در سال های اخیر به دلایلی از جمله اعمال تحریم ها به نتیجه نرسید و نیمه كاره رها شد.
بعنوان نمونه، قرارداد طرح توسعه ی فاز یازدهم پارس جنوبی به ارزش حدود پنج میلیارد دلار بین شركت ملی نفت ایران و شركت ملی نفت جمهوری خلق چین امضا شد اما چینی ها كار را پیش نبردند و سرانجام در پاییز 1393 از این طرح كنار گذاشته شدند.
با شكل گیری توافق هسته یی، مسیر برای بازگشت شركت های مختلف از جمله شركت های چینی برای سرمایه گذاری در ایران باز می شود و به این ترتیب ایران و چین می توانند همكاری های خود را در این زمینه از سر گیرند.
3- چین در سال های تحریم نقش شریك تجاری قابل اعتماد را برای ایران ایفا كرد و به این طریق توانست بخش عمده یی از تولیدهای خود را در بازار گسترده ی ایران عرضه كند. به همین جهت، پس از توافق هسته یی پكن نگران ورود رقیبان غربی و از دست دادن بازارهای خود در اقتصاد ایران است.
این در حالی است كه ایران در فضای پساتحریم در روابط خارجی خود به دنبال توازن و نه نگاه صرف به شرق یا غرب است و از این رو گسترش روابط با چین از برنامه های دولت یازدهم به شمار می رود. «حسن روحانی» رییس جمهوری در آخرین نشست خبری خود در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری «شین هوا» چین در مورد روابط 2 كشور گفت: ما با رییس‌ جمهوری چین برای توسعه ی روابط، هفت گروه كاری را مشخص كردیم كه این گروه ها تشكیل شده و در حال بررسی روابط ایران و چین هستند. امیدوارم در آینده بتوانیم همه ی طرح‌ هایی را كه مد نظرمان است، اجرایی و عملیاتی كنیم.
4- با وجود اهمیت همكاری های اقتصادی و روابط تجاری با چین، تصور مقام های پكن از ایران نباید در سطح بازاری برای كالاهای چینی باشد. همچنین نباید این انتظار نزد چینی ها وجود داشته باشد كه همچون گذشته نفت ایران را با شرایط خاص دریافت و به ازای آن محصول های خود را با نفت تهاتر كنند بلكه ضرورت دارد چین نیز به ایران به عنوان یك شریك اقتصادی نگاه كند.
دولت در این زمینه باید توجه داشته باشد كه تعطیلی بسیاری از بنگاه های اقتصادی كشور در سال های گذشته، افزون بر چالش های اقتصادی، ناشی از واردات بی رویه ی كالاهای بی كیفیت و ارزان قیمت از كشور چین بوده است بنابر این در طراحی روابط اقتصادی دوجانبه نباید از تولیدكنندگان داخلی غافل شد.
سخن آخر اینكه بازار ایران برای چینی هایی كه با ركود اقتصادی مواجه شده اند بسیار ارزشمند و قابل توجه است. از طرف دیگر ایران در شرایط پساتحریم علاقه مند به حضور سرمایه گذاران چینی است و در بازپس گیری سهم پیشین در بازار انرژی نیز به همگامی بزرگترین مشتری نفت خام خود امیدوار است. این مولفه هایی است كه در روابط تجاری و همكاری های اقتصادی 2 كشور از اهمیت زیادی برخوردار است و می تواند زمینه های گسترش مناسبات را طی سال های آتی فراهم آورد.
*از: اسماعیل داوودی (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم**9189 **9279**2054