امام محمدباقر(ع)؛ گنجینه ای ارزشمند در علوم اسلامی

پنجمین ستاره ی آسمان امامت امام محمدباقر(ع) در نخستین روز رجب 57 هجری قمری در مدینه قدم بر این دنیای خاكی نهاد. والامقامی از نسل پاكان كه با علم بی پایان خویش، مذهب تشیع را حیاتی دوباره بخشید. ایشان فرزند بزرگوار امام سجاد(ع) و فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع) بود كه در سایه ی حمایت و پشتیبانی آنان توانست از سرچشمه ی زلال معرفت سیراب شود و از والاترین صفت های انسانی بهره برد. كنیه ی آن امام عالیقدر ابوجعفر و مشهورترین لقب ایشان باقرالعلوم به معنای شكافنده ی علوم است.
روزگار امام محمد باقر(ع) همزمان با حكومت بنی امیه بود، خاندانی كه با ظلم و ستم بر مردم حكمرانی می كرد و شیعیان را مورد آزار و اذیت قرار می داد. دوره ی امامت ایشان با شهادت امام سجاد(ع) آغاز و این امام همام عهده دار پیشوایی و هدایت شیعیان و پیروان حقیقی مكتب اسلام شد. در هنگامه ی امامت امام محمدباقر(ع) رخدادهایی همچون جدال امویان با عباسیان، مشاجره های سیاسی و ترجمه ی كتاب های فلسفی و مجادله های كلامی به وقوع پیوست به همین منظور باقرالعلوم(ع) برای پاسداری از اسلام حقیقی به گردآوری، حفظ حدیث و نشر آموزه های راستین اسلام پرداخت و اینگونه میراث ارزشمند خاندان اهل بیت(ع) را از گزند آسیب و دور نگاه داشت.
علم سرشار و بی انتهای پنجمین پیشوای شیعیان جهان سبب شد تا فعالیت های علمی بسیاری در زمینه ی آموزش حقوق اسلام شكل بگیرد. ایشان با آموزش شاگردان بسیار و آگاه بخشی مردم توانست نقشه ی شوم دشمنان را برای ایجاد انحراف در آموزه های اسلامی از میان بردارد و رسالت سنگین خویش را به خوبی انجام دهد.
سرانجام هشام بن عبدالملك كه وجود پربركت امام محمدباقر(ع) را تهدیدی برای خلافت خویش می دید، دستور قتل ایشان را صادر و در نهایت در هفتم ذیحجه 114 هجری قمری امام پنجم شیعیان را در 57 سالگی در مدینه مسموم كرد و به شهادت رساند و جهانیان را غرق در غمی شگرف ساخت.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت امام محمدباقر(ع) با «ناصر حجتی» پژوهشگر علوم دینی به گفت و گو پرداخت.
ناصر حجتی درباره ی حیات پنجمین پیشوای شیعیان جهان گفت: امام محمد باقر(ع) 19سال و 10 ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش امام زین العابدین(ع) زندگي كرد و در تمام این مدت به انجام دادن وظایف مهم امامت، نشر و تبلیغ فرهنگ اسلامي، تعلیم شاگردان، هدایت مردم، اجرا كردن سنت هاي الهی، متوجه كردن دستگاه غاصب حكومت به خط صحیح رهبری پرداخت و لحظه اي از این وظایف مهم كوتاهی نكرد. مشهورترین لقب‏ ایشان، باقر العلوم به شمار می رود كه پیامبر اكرم(ص) به آن امام اعطا كرده است، به این دلیل كه امام باقر(ع) شكافنده و آشكار و ظاهر كننده ی علوم به شمار می رود.
این پژوهشگر علوم دینی در ادامه بیان داشت: امام(ع) در ایثار، گذشت، بردباری و بخشش از سرآمدان روزگار خویش بود و با دشمنان خویش با سعه صدر برخورد می كرد. در روزگاری كه حكومت بنی امیه با ستم حكمرانی می كردند امام محمد باقر(ع) بهترین مسیر را برای مبارزه با آنان برگزید كه آن همان نشر معارف اسلام و مبارزه ی عقیدتی و معنوی با حكومت وقت بود. این امام والامقام با فعالیت های علمی بی نظیر در زمینه ی آموزش حقوق اسلام توانست جلوه ای دیگر از اسلام ناب محمدی را به مردم روزگار خویش معرفی كند و با تبلیغ فرهنگ اسلامی، آموزش شاگردان و پیروی از سنت های پیشینیان خویش به خوبی جامعه زمان خود را رهبری و هدایت سازد.
وی مكتب فكری و تربیتی باقرالعلوم(ع) را اینگونه شرح داد: امام محمدباقر(ع) پس از واقعه ی جانگداز كربلا و ستم هاي بی شمار امویان در اصلاح عقاید مردم به ویژه در موضوع امامت و رهبري تلاش بسیار كردند و معارف حقه اسلامي را به مردم تعلیم دادند و موفق شدند تا احادیث و تعلیمات اسلامي را در جهان اسلام انتشار دهند. در مكتب تربیتی- عقیدتی پنجمین پیشوای شیعیان جهان دانش و فضیلت به مردم آموزش داده می شد تا آنان با حقایق جهان اسلام آشنا و از فضلیت های آن برخوردار شوند. این مكتب، مركز پرورش عالمان، دانشمندان، راویان حدیث و شاعرانی بزرگ بود. در حقیقت ایشان فرهنگ‌ تشیع را از گزند خلیفه های اموی حفاظت كرد و با تشكیل‌ مكتبی علمی‌ و تربیت‌ شاگردان‌ برجسته‌، خط فكری‌ تشیع را آشكار ساخت. در واقع در دوران زندگی امام محمدباقر(ع) و‌ امام‌ جعفر صادق‌(‌ع)‌‌ بسیاری‌ از علوم‌ به شكوفایی رسید و شاگردان‌ این‌ بزرگواران‌ برخی‌ از علوم‌ را گسترش‌ دادند و دانش های تازه ای را نیز بنیان نهادند.
این پژوهشگر علوم دینی در ادامه اظهار داشت: امام(ع) با برقراری حوزه ی درس، با كج اندیشی‌ها و انحراف ها مبارزه كرد و در مسیر زدودن چالش‌های علمی، تحكیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی كوشید و به تربیت دانشمندان و فرهیختگان عصر خود پرداخت. در مكتب امام باقر(ع) شاگردانی ممتاز همچون ابان بن تَغلِب، زرارة بن اعین شیبانی و محمد بن مسلم ثقفی رشد یافتند كه در تفسیر، حدیث، فقه، قرائت و لغت تسلّط بسیاری داشتند و از برجسته‌ترین و پرآوازه‌ترین پرورش یافتگان و دانش آموختگان ایشان و امام صادق(ع) بودند و بی‌تردید در گسترش فرهنگ اسلام ناب و حقیقت های آموزه‌های اهل بیت(ع) نقش تأثیرگذاری داشتند.
ناصر حجتی در پایان در ارتباط با حضور امام محمدباقر(ع) در واقعه ی عاشورا گفت: قیام عاشورا یكی از اثر گذارترین و مهم ترین رخدادهای تاریخ اسلام است كه در محرم سال 61 هجری قمری به وقوع پیوست. در این قیام، امام محمد باقر(ع) كه كودكی چهار ساله بود، نیز حضور داشت، این موضوع مورد پذیرش تاریخ نگاران است؛ زیرا روایت های بسیاری وجود دارد كه میلاد آن امام را پیش از سال 61 دانسته‌اند، همچون: «امام باقر(ع) در سال 57 هجری در مدینه متولد شد». پنجمین امام شیعیان درباره حضورش در كربلا، می‌فرماید: «جدم امام حسین(ع) كشته شدند، در حالی‌كه من چهار ساله بودم و كشته شدن او را به یاد می‌آورم». بر پایه ی این دست از روایت ها، حضور امام باقر(ع) در كربلا هیچ‌گونه منع تاریخی نداشت و از آن‌جا كه سن آن بزرگوار بسیار كم بود، به صورت طبیعی با خانواده خود زندگی می‌كرد و در سفر همراه آنها بود به این دلیل در كتاب‌های تاریخی به حضور آن امام در كربلا كمتر پرداختند.
اینك به بهانه ی سالروز شهادت امام محمدباقر(ع) بر گزیده ای از سخنان ایشان مروری كوتاه داریم:
**خدا را نشناخته آن كه نافرمانی اش كند.
**سخن طیب و پاكیزه را از هر كه گفت بگیرید،‌ اگر چه او خود،‌ بدان عمل نكند.
** خداوند به وسیله تقوا بنده را حفظ می ‏كند از آنچه كه عقلش به آن نمي ‏رسد و كور دلي و ناداني او را بر طرف مي ‏سازد.
** خداوند عزوجل، كسي را كه در میان جمع شوخي كند، دوست دارد به شرط آن‏كه ناسزا نگوید.
** فضیلتی چون جهاد نیست و جهادی چون مبارزه با هوای نفس نیست.
** خداوند عزوجل به وسیله تقوا، انسان را از آنچه عقلش به آن نمي‏رسد، حفظ مي‏كند و كوردلي و ناداني را از او دور مي‏نماید.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**2002**9131